225-246

Uses of visual arts in contemporary Greek psychiatry : An anthropological perspective

• Ρίκου, Ελπίδα

Στόχος τον άρθρου είναι η παρουσίαση πρόσφατων χρήσεωντων εικαστικών τεχνών στην ελληνική ψυχιατρική και η συζήτησή τους από τη σκοπιά της ανθρωπολογίας της τέχνης, σε συνάρτηση με την ανθρωπολογία της υγείας. Μια σύντομη ανασκόπηση των σχέσεων τέχνης και ψυχιατρικής στην Ελλάδα βοηθά να υποδειχθούν τα συμφραζόμενα δύο χρήσεων της τέχνης: η μία αφορά στην ανάδειξη της «ελληνικής» πολιτισμικής ταυτότητας και η άλλη στην κατασκευή μιας εγχώριας κατηγορίας έργων «ακατέργαστης τέχνης». Το «έργο», καλλιτεχνικό ή/και θεραπευτικό, που παράγεταιστο πλαίσιο των θεσμών της ψυχιατρικής προκύπτει, καθώς φαίνεται,ως αποτέλεσμα σύνθετων μορφών υποκειμενικότητας. Οι μορφές αυτές μπορούν να συζητηθούν σε αναφορά τόσο με τις «τέχνες του εαυτού» κατά τον Foucault όσο και με το έργο τέχνης νοούμενο ως «πρόσωπο» κατά τον Gell. Ωστόσο, οι παραπάνω προτάσεις για τη συγκρότηση μιας ανθρωπολογικής προοπτικής στο συγκεκριμένο ζήτημα δεν καθιστούν κατ’ ανάγκη περισσότεροπροσβάσιμη την εμπειρία των ίδιων των ατόμων με ψυχιατρικέςδιαγνώσεις που υιοθετούν καλλιτεχνικές πρακτικές σε παρόμοια συμφραζόμενα. Στο πεδίο αυτό, φαίνεται πως «τεχνάσματα» κάθε είδους τείνουν στην ανατροπή κάθε «κοινού τόπου».

• Psychology

• Ψυχολογία

ανθρωπολογία της τέχνης, ανθρωπολογία της υγείας, εικαστικές τέχνες, «ακατέργαστη τέχνη», τέχνασμα, ψυχιατρική, ψυχιατρική μεταρρύθμιση, στίγμα, μορφές υποκειμενικότητας, πρόσωπο

Το κείμενο αυτό στηρίζεται σε δύο ανακοινώσεις: η πρώτη με τίτλο «Ανθρωπολογία,σύγχρονη τέχνη, ψυχική ασθένεια: προοπτικές για μια ανανέωση του διαλόγου» έγινεστο IX. Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Αθήνα 12-15 Οκτωβρίου2006)' η δεύτερη με τίτλο «Οι εικαστικές τέχνες και οι χρήσεις τους στα συμφραζόμενατης “ψυχικής ασθένειας" στην Ελλάδα: στοιχεία για μια ανθρωπολογική προσέγγιση» έγινεστο συνέδριο με θέμα «Πολιτικές ζωής. Ανθρωπολογικές θεωρήσεις της υγείας και της βιοκοινωνικότητας» (Αθήνα 16-18 Μαΐου 2008). Ευχαριστώ ιδιαίτερα τις καθηγήτριες ανθρωπολογίαςΔήμητρα Γκέψου-Μαδιανού, Ελένη Παπαγαρουφάλη και Αθηνά Αθανασίουγια τον κριτικό σχολιασμό των ανακοινώσεων.