21-30

Αφιέρωμα: η βιογραφική προσέγγιση στην έρευνα της εκπαίδευσης ενηλίκων

• Παζιώνη-Καλλή, Κατερίνα

Το παρόν άρθρο επιχειρεί να αναδείξει τη σπου-δαιότητα της ερευνητικής μεθόδου «Ιστορίες ζωής» -ή «Βιογραφική αφήγηση» - στο πεδίο της εκπαίδευσηςκαι μάθησης ενηλίκων. Επισημαίνει τη ‘στροφή’προς τις μελέτες αφήγησης και την ανάπτυξη της βιο-γραφικής έρευνας ως μια προσπάθεια για τη βαθιά κατανόησηκοινωνικών φαινομένων και καταστάσεων. Μετη χρήση ενός παραδείγματος καταδεικνύονται τρόποιανάλυσης βιογραφικών ευρημάτων. Περιγράφονταιη μικρο-ανάλυση της «βιωμένης ζωής» και η θεματικήανάλυση «από την ιστορία όπως ειπώθηκε». Το βασικόεπιχείρημα της συγκεκριμένης εργασίας είναι ότι ηαυτο/βιογραφική προσέγγιση διευκολύνει την κοινωνικήαμφισβήτηση, παράλληλα με την οικοδόμηση αυτογνωσίαςκαι βαθύτερης κατανόησης του ‘άλλου’. Το παρόνκείμενο ευελπιστεί να συμβάλει στην ανάπτυξη των«Ιστοριών ζωής» ως προσεγγιστικής μεθόδου στη διε=ρεύνηση μαθησιακών/εκπαιδευτικών εμπειριών, σε διαφορετικέςκοινωνικές συνθήκες και περιβάλλοντα, στονελληνικό χώρο.

• Educational sciences

• Εκπαίδευση ενηλίκων

Η Κατερίνα Παζιώνη-Καλλή είναι διδάκτωρ (PhD) ίου Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου και καθηγήτρια-σύμβουλος στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (e-mail: kpazioni@gmail.com).

1. Βεργίδης,Δ. & Κόκκος, Α. (επιμ.) (2010). Εκ παίδευση Ενηλίκων: Διεθνείςπροσεγγίσεις και Ελληνικές Διαδρομές. Αθήνα: Μεταίχμιο.Βεργίδης,Δ. (2003). Εκπαίδευση Ενηλίκων. Συμβολή στην εξειδίκευσηστελεχών και εκπαιδευτών. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.Βιδάλη, Α., Βοσνιάδου, Τ, Ιγγλέση, X. & Βαριδάκη-Λεβίν,Λ. (2004).«Η μέθοδος των Ιστοριών Ζωής στη μελέτη της γυναίκας εκπαιδευτικού». Στη Διημερίδα Φύλο και Εκπαίδευση - ΠανεπιστήμιοΘεσσαλίας-Βόλος, 3-4 Ιουνίου 2004.Καραλής, Θ. (2005). Κοινωνικοοικονομικές & πολιτισμικές διαστάσειςτης Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Πρόγραμμα «Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών», τόμος I. Αθήνα: ΕΚΕΠΙΣ.Κόκκος Α. (2005). Εκπαίδευση Ενηλίκων: Ανιχνεύοντας το πεδίο. Αθήνα:Μεταίχμιο.Κουλαουζίδης, Γ. (2010). Η εκπαιδευτική βιογραφία ως τεκμήριοέρευνας στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο Δ. Βεργίδης & Α. Κόκκος (επιμ.). Εκπαίδευση Ενηλίκων:Διεθνείς προσεγγίσειςκαι ελληνικές διαδρομές. Αθήνα: Μεταίχμιο, σελ. 192-211Κουλαουζίδης, Γ. (2011). Ο ρόλος των αποπροσανατολιστικών βιωμάτωνστη διαμόρφωση της αντίληψης των εκπαιδευτών ενηλίκωνσχετικά με τη λειτουργία τους. Στο Εκπαίδευση Ενηλίκων,(23), 3-9.Λιοναράκης Α. (1999). «Εξ αποστάσεως και συμβατική εκπαίδευση:συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες δυνάμεις;», στο Η ανοικτήκαι εξ αποστάσεως επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ΟμοσπονδίαΙδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας (Ο.Ι.Ε.Λ.Ε.),Αθήνα.Μάνθου, X. (2007). «Το παιδαγωγικό πρόγραμμα του Φρέιρε». ΣτοΕκπαίδευση Ενηλίκων, (10)χχ.Παζιώνη-Καλλή, Κ. (2009). «Η σημασία της Βιογραφικής μεθόδουστην Έρευνα για τη Δια Βίου Εκπαίδευση: Διεθνείς Προοπτικές». Πρακτικά 5ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση - Οργάνωση: ΕπιστημονικόΔίκτυο Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης &Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο - Πειραιάς, artemis.eap.gr/ICODL2009/files/ICODL2009_program.pdf ,165-176.Πανταζής, Π. (2004). Από τα Υποκείμενα στο Υποκείμενο: Η βιογραφι-κή προσέγγιση στη ψυχοκοινωνική έρευνα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.Τσιώλης, Γ (2006). Ιστορίες Ζωής και Βιογραφικές Αφηγήσεις - Η βι-ογραφική προσέγγιση στην κοινωνιολογική ποιοτική έρευνα. Αθήνα:Κριτική.ΞενόγλωσσηAcker, J. (1990).“Hierarchies, jobs and bodies:A theory of genderedorganizations”. Gender and Society, 4,139-150.Alheit, P and Dausien, B. (2000) “Biographicity” as a Basic Resourceof Lifelong Learning’ in P. Alheit et al (eds.) Lifelong LearningInside and Outside Schools, voi. 2, Roskilde: Roskilde University,400-422.Alheit, P, Bron.A., Brugger, E., Dominicé P. (1995). The biographicalapproach in European Adult Education. VVein: Verban WeinerVolksbildungArmstrong, P. (1998).‘Stories adult learners tell...recent researchon how and why adults learn’. In J.C. Kimmel (ed.) Proceedingsof the 39th Annual Adult Education Research Conference(AERC: San Antonio), 7-12Armstrong, P.F. (1987). ‘Qualitative Strategies in Social andEducational Research.The Life History Method in Theory andPractice’. Kingston upon HulFThe University of Hull-School ofAdult and Continuing Education. Newland Papers, n° 14.Atkinson, R. (1995). The Gift of Stories: Practical and SpiritualApplications of Autobiography, Life Stories, and PersonalMythmaking. Westport: Bergin & Carvey.Barr, J. (1999). Liberating Knowledge: Research, feminism and adulteducation. Leicester: NIACE.Benner, P. (ed) (1994). Interpretive Phenomenology: embodiment, caring,and ethics in health and illness. Thousand Oaks, London, NewDelhi: Sage Publications.Bertaux, D. (1981a). Biography and society.The life history approach inthe social sciences. CA: SAGE.Bertaux, D. (1981b). From the life history approach to transformationof sociological practice. Paris: Centre National de la RechercheScientifique.Brookfield, S. (2000). Developing critical thinkers. Milton Keynes:Open University Press.Bruner, J. (1990). Acts of meaning. Cambridge: Harvard UniversityPress.Bryman, A and Burgess, R.G. (1996). Analyzing Qualitative Data.London, NY: Routledge.Chamberlayne, P, Barnett, J., Wengraff.T. (eds) (2000). The turn tobiographical methods in social science. London: RoutledgeChamberlayne, P, Bornât,J., & Apitzsch, U. (eds) (2004). Biographicalmethods and professional practice. BristoEThe Policy Press.Cixous, H. (1975).‘The Laugh of the Medusa’. In Robyn R. Warhol& Diane Price Herndl (eds) (1997), Feminisms. New Jersey:Rutgers University Press, pp.347-362.Clandinin, J. and Connelly, M. (2000). Narrative Inquiry: Experiencesand Story in Qualitative Research. New York: Teachers CollegePress.Cockburn, C. (1991). In the way of women: Men’s resistance to sexequality in organizations. Ithaca, NY: ILR Press.Creswell.J. (1998). Qualitative inquiry and research design. ThousandOaks, CA: SAGE Publications.Denzin, N. (1970). The Research Act in Sociology: A TheoreticalIntroduction to Sociological Methods. Chicago:Aldine.Denzin, N. (1989a). Interpretive biography. Newbury, CA: SAGEPublications.Denzin, N. (1989b). Interpretive interactionism and the use of lifestories. Newbury, CA: SAGE Publications.Denzin, N. (2001). ‘The reflexive interview and a performativesocial science’. Qualitative research, vol.l, pp23-46.Dominicé, P. (2000). Learning from Our Lives: Using EducationalBiographies with Adults. San Francisco: Jossey-Bass Inc.Dybbroe, B. (2003). “Professionality and Gendered Learning inCare”, in B. Dybbroe and E. Ollagnier, Challenging Gender inLifelong Learning: European Perspectives. Roskilde: UniversityPress, pp.61-78.Egger, R. (2000). ‘Applications of Biographical Concepts inEducational Settings’, in P.Alheit, R Beck, (eds), Lifelong Learning,Inside and Outside Schools, vol.l, Roskilde: Roskilde University,pp.376-387.Erben, M. (1996). ‘A preliminary prosopography of the Victorianstreet’. Autobiography, 4,53-68.Erben, M. (1998). Biography and Education. London: Falmer Press.Fine, M. (1992). ‘Passion, Politics and Power’. In M. Fine (ed),Disruptive Voices, the possibilities of feminist research. Michigan:University Press, pp.205-31Foucault, M. (1977). Language, counter-memory& practice. New York:Cornell University.Freire, P. (1973). Education for critical consciousness. New York:Continuum.Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures. New York: BasicBooks.Giroux, A. H. (2002). ‘Educated Hope in an Age of PrivatisedVisions’. Cultural Studies - Critical Methodologies, vol.2, noi, SagePublications, pp. 93-112.Goodson, I. (ed.) (1992). Studying Teachers Lives. NewYork:TeachersCollege, Columbia University.Goodson, I. and Sikes, P. (1999). Life histories in educational settings.Buckinhamshire: Open University.Hanisch, C. (1970). “The Personal Is Political”. In Sh. Firestone &A. Koedt (eds) Notes from the Second Year: Women’s Liberation.Retrieved from http://www.carolhanisch.org.Henderson, K. (1989a).‘The meaning of leisure for women’. Parksand Recreation, 11-16.Henderson, K., Bialeschki, D., Shaw, S. & Freysinger, V. (1989b). Aleisure of one’s own: A feminist perspective of women’s leisure.University Park, PA:Venture Publishing.Henwood, F, Kennedy, H. & Miller, N. (2001). Cyborg lives? Women’stechnobiographies. NY: Raw Nerve Books.Hooks, b. (1984). Feminist Theory: From Margin to Center. Boston:South End Press.Hooks, b. (1994). Teaching to Transgress. NY: Routledge.Hughes, J. and Sharrock,W. (1997). The Philosophy of Social Research.London: Longman.Illeris K. (2002). Three Dimensions of Learning. Leicester: NIACE.Jarvis, R (1995). Adult and Continuing education. London: Routledge.Kelly, J. (1982). Leisure. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.Koulaouzides, G. & Oikonomaki, A. (2011). ‘Exploring exclusionthemes in the lives of adult learners: applying a biographicalresearch approach with graduates from the Schools ofSecond Chance’. Proceedings of the International Conference«Education and Social Integration ofVulnerable Groups», Universityof Macedonia, Thessaloniki 24-26 June 2011, retrieved from:www.uom.gr/eiconf20ll.Loughlin, K. (1994). ‘Centered Knowing and its Influence inEmancipatory Learning’. International Journal of LifelongEducation, 13,349-360.Mayo, M. (1997). Imagining tomorrow:Adult Education forTransformation.Leicester: NIACE.Merriam, S.B. and Caffarella, R. S. (1999). Learning in Adulthood: AComprehensive Guide. San Fransisco: Jossey-Bass.Merrill, B. (1999). Gender, Change and Identity:Mature Women Studentsin Universities. England:Ashgate.Merrill, B. (2005). ‘Dialogical feminism: other women and thechallenge of adult education’. International Journal of LifelongEducation, voi. 24, No.l, pp. 41-52.Mezirow, J. & Associates (eds) (1990). Fostering critical reflection inadulthood. San Francisco: Jossey-Bass.Mezirow, J. (1991). Transformative dimensions of adult learning. SanFrancisco: Jossey-Bass.Mills, C.W. (1970). The Sociological Imagination. Harmondsworth:Penguin Books.Mischel, H. (1974). ‘Sex bias in the evaluation of professionalachievement ’.Journal of Educational Psychology, 66,157-166.Mouffé, C. (1992). ‘Feminism, citizenship and radical democraticpolitics’, in J. Butler and J. Scott (eds.), Feminists Theorize thePolitical. London: Routledge.Munro, P. (1998). Subject to Fiction: Women Teachers’ Life HistoryNarratives and the Cultural Politics of Resistance. Buckingham:Open University Press.Ollagnier, E. (2003). ‘Life History Approach in Adult EducationResearch’ in A. Bron and M.Schemman (eds), Social ScienceTheories in International Adult Education. Bochum Studies inInternational Adult Education. Munster:Verlag, pp. 270-292Plummer, K. (1983/2001). Documents of life: An introduction to theproblems and literature of a humanistic method. London: GeorgeAllen and Unwin.Richardson, L. (2000). ‘Writing’. In N. Denzin & Y. Lincoln (eds.),Handbook of Qualitative research (pp. 923-948). London: SAGE.Ricoeur, P. (1984). Time and narrative. Chicago: University of ChicagoPress.Riessman, C. (1993). Narrative Analysis. California: Sage.Rogers, J. (2001). Adults Learning. UK: Open University Press.Roper, M. (2003).‘Analysing the analysed:Transference and counter transferencein the oral history encounter’. Oral History, 21,20-32.Rowbotham, S. (1974). Hidden from History. London: Pluto.Salling-Olesen, H. (2007). “Professional identities: subjectivity andlearning Be(com)ing a general practitioner” in L. West et al(eds.), Using Life-History and biographical approaches in the studyof adult and lifelong learning, UK: ESREA.Sarbin,T.R. (1986). Narrative Psychology -The storied nature of humanconduct. New York, Westport, London: Praeger Publishers.Skeggs, B. (1997). Formations of Class and Gender. London: Sage.Tett, L. (2000). ‘I’m Working Class and Proud of It’ - genderedexperiences of non-traditional participants in highereducation. Gender and Education,Voi. 12, No.2,183-194.Tett, L. (2002). Community Education, Ufelong Learning, and SocialInclusion. Edinburgh, Scotland: Dunedin Academic Press.Thomas, W.I., Znaniecki, F. (1958). The Polish Peasant in Europe andAmerica. New York: Dover Publications.Thompson, J. (1983). Learning Liberation.Women’s Responses to Men’sEducation. London: Croom-Helm.Thompson, J. (2000). Women, Class and Education. London:Routledge.Tisdell, E. (l998).‘Postructural feminist pedagogies: the possibilitiesand limitations of feminist emancipatory adult learning theoryand practice’. Adult Education Quarterly,Voi. 48, No.3, 139-156.Usher, R. and Edwards, R. (1994). Postmodernism and education.London: Routledge.van Manen, M. (1990). Researching lived experiences: Human sciencefor an action sensitive pedagogy. Albany, NY: State University ofNew York Press.Wengraf, T. (2000). Short guide to biographical-narrative interviewingand analysis by the SQUAIN-BIM method. Unpublished trainingmanual. University of East London: Centre for Biography inSocial Policy.Wengraf, T. (2001). Qualitative Research Interviewing - BiographicNarrative and Semi-Structured Methods. London: SagePublications.West, L., Alheit, R, Anderson, A.S., Merrill, B. (eds.) (2007b). UsingBiographical and Life History Approaches in the Study of Adultand Lifelong Learning: European Perspectives. Frankfurt am Main,Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien.West, L. (1996). Beyond fragments, Adults, motivation and highereducation; a biographical analysis. London:Taylor and Francis.West, L. (2007a). ‘Adult and Lifelong Learning: Contested andIlluminating Space’. Proceedings of the joint internationalconference of the Adult Education Research Conference(AERC), Laura Servage and Tara Fenwick (eds), Canada -June2007.Woloch, N. (1984). Women’s experience. New York: Knopf.Yin, R.K. (1989). Case Study Research: design and method. NewburyPark. CA:Sage.