Apollon Pythéen et l' Argolide archaique : histoire et mythes
Part of : Αρχαιογνωσία ; Vol.6, No.1-2, 1989, pages 35-100
Issue:
Pages:
35-100
Parallel Title:
Ο Πύθιος Απόλλων και η αρχαϊκή Αργολίδα : ιστορία και μύθος
Section Title:
Μελέτες-Articles
Author:
Abstract:
Δύο σημαντικά καί σχεδόν σύγχρονα γεγονότα, ή καταστροφή τής Άσίνης περί τό 710 π.Χ. καί ή ίδρυση ιερού τού Πυθίου 'Απόλλωνα στό Άργος, καθώς καί ή συχνή παρεμβολή τού θεού στις διηγήσεις των Άργείων, μάς προσκαλοΰν νά έπανεξετάσουμε τόν τρόπο μέ τόν όποιο έμπλέκεται ή λατρεία τού Πυθίου Απόλλωνα στήν πολιτική τού "Αργους κατά τήν άρχαϊκή περίοδο.Οί μύθοι συμπληρώνουν τά μεγάλα κενά πού παρουσιάζει ή ιστορική πληροφόρηση. Ή άνάλυσή τους φωτίζει τά συμφέροντα πού υπαγόρευσαν τή δημιουργία τους καί τίς μεθόδους πού χρησιμοποίησαν οί ιστοριογράφοι, ιδιαίτερα οί Άργεΐοι, τόσο περισσότερο άφοσιωμένοι στήν πόλη τους, όσο μεγάλωνε ή Ισχύς της ή έπρεπε νά φανεί ότι μεγαλώνει.”Ηδη άπό τό δεύτερο μισό τού 8ου ai. π.Χ. καί γιά μεγάλο διάστημα στή συνέχεια, τό "Αργος έχει ώς κύρια μέριμνα νά ξεφύγει άπό τήν άπομόνωση, νά «ξεκολλήσει» άπό τό μυχό τού Άργολικού κόλπου καί νά συμμετάσχει στό ναυτικό έμπόριο, πού ή θέση του δέν τού επιτρέπει νά έλέγχει. “Εχουμε έδώ μία άπό τίς αίτιες γιά τή σύγκρουση σφαιρών επιρροής μεταξύ δύο πλούσιων καί φιλόδοξων πόλεων, πού είχαν τή δυνατότητα νά γίνουν πόλοι έλξεως καί νά ασκήσουν τήν ήγεμονία τους μέσω πολιτιστικού καί θρησκευτικού έλέγχου, τού "Αργους επί των πόλεων τού άργολικού κάμπου πού ήταν συγκεντρωμένες γύρω άπό τή λατρεία τής “Ηρας, καί τής Ασίνης έπί τής κατοικημένης κυρίως άπό Δρύοπες χερσοννήσου, πού ήταν άφοσιωμένη στή λατρεία τού Απόλλωνα. ‘Εδώ δέν άντιτίθενται έδαφικές διεκδικήσεις, άλλά οικονομικά καί πολιτικά συμφέροντα, πού καλύπτονται πίσω άπό εθνικές καί πολιτιστικές διαφορές. Ή άρχαιολογική σκαπάνη αποκαλύπτει μιά ισχυρή Άσίνη, ή όποια ρυθμίζει (εν μέρει) τήν πρόσβαση στή χερσόννησο γιά όλες τίς πόλεις, κατοικημένες άπό Δρύοπες ή όχι, πού συγκεντρώνονται γύρω άπό τή λατρεία τού Απόλλωνα, ή όποια έλέγχει τίς θαλάσσιες έπικοινωνίες καί ή όποια έχει σοβαρές επιφυλάξεις άπέναντι στό "Αργος. "Ισως οί δύο πόλεις, "Αργος καί Άσίνη, υπήρξαν άντίπαλες στήν υποψηφιότητα γιά τόν έλεγχο των Δελφών, πράγμα άλλωστε πού πολλοί άλλοι επιδίωξαν.Μετά τήν καταστροφή τής Ασίνης, τό Αργος θεωρεί τόν θρησκευτικό παράγοντα ιδιαίτερα σημαντικό γιά τήν πολιτική του στόν άργολικό κόλπο, πολιτική πού υπαγορευόταν πάντοτε άπό οικονομικά συμφέροντα (κατάληψη τού Ναυπλίου, είσοδος στήν αμφικτιονία τής Καλαυρίας, έντονη παρουσία στήν περιοχή τής Κυνουρίας). Γιά νά μπορέσει νά ιδιοποιηθεί πρός όφελος του τό πλέγμα των λατρειών τού Απόλλωνα, δημιουργεί τή δική του λατρεία πάνω στά πρότυπα τής άπολλώνιας λατρείας των Δελφών καί διεκδικεΐ τήν άποκλειστικότητα τής δελφικής προστασίας στήν περιοχή, πράγμα πού άποβαίνει τό κυριότερο έπιχείρημα τής άπολλώνιας προπαγάνδας του: άπό τόν VI ai. π.Χ., ιδίως όμως άπό τόν V ai. καί έξής, ολοένα περισσότεροι χρησμοί υπογραμμίζουν —άναδρομικά— τίς μεγάλες φάσεις τής μυθικής ιστορίας τού "Αργους, άπό τόν "Ιναχο στήν Τελέσιλλα. Ή λατρεία τού Πυθίου Απόλλωνα εισβάλει δυναμικά μέ τήν άνάληψη τής έξουσίας άπό τούς Τημενίδες, θεμελιωμένη στήν αίγλη τής βασιλείας τού Φείδωνα καί προορισμένη νά δικαιολογήσει, έκ τών υστέρων, τίς άργίτικες διεκδικήσεις καί άποικιοκρατία.Ή προπαγάνδα όμως αύτή άποδεικνύεται πολύ άνεπιτυχής στήν άργολική χερσόννησο. Ή άντίσταση παίρνει όλων τών ειδών τίς μορφές στήν Έρμιόνη, τήν Τροιζήνα καί τήν ’Επίδαυρο. Τό "Αργος βρίσκεται άναγκασμένο νά υπενθυμίσει τά δικαιώματά του στό ιερό τής Ασίνης τό 419 π.Χ. Στήν Κυνουρία (Κοσμάς - Πρασιαί - Τυρός) ή άργίτικη έπιρροή πάνω στή λατρεία τού Απόλλωνα παύει, ούτως ή άλλως, μέ τήν άπώλεια τού έλέγχου τής περιοχής λίγο μετά τά μέσα τού 6ου αί. π.Χ. Μέσα στή μυθολογία των άργειο-σπαρτιατικών συγκρούσεων ό Πύθιος Απόλλων έχει τελικά πολύ περιορισμένη θέση, πράγμα πού έξηγεϊται αρκετά άπό τήν προσπάθεια όλων τών πόλεων πού ήταν άφοσιωμένες στήν άπολλώνια λατρεία, νά κάνουν χρήση καί κατάχρηση του Δελφικού Μαντείου γιά σκοπούς πού συνήθως δεν ξεπερνούν τούς όρίζοντες τής έσωτερικής πολιτικής.Οί δύο ’Απόλλωνες τού "Αργους είναι άστικές θεότητες, προστάτες τής βασιλικής έξου- σίας πού έδρεύει στό "Αργος (Δαναός καί ’Απόλλων Λύκειος, Τήμενος καί ’Απόλλων Πύθιος). Ό Πύθιος ’Απόλλων δέν δρά ούτε στήν επικράτεια ούτε στά σύνορα τού "Αργους. Είναι όμως ό έγγυητής τής έξωτερικής του πολιτικής σέ γειτονικές περιοχές, ή έλεύθερη πρόσβαση στις όποιες είναι άπαραίτητη γιά τήν άσφάλεια καί τίς οικονομικές δραστηριότητες τής πόλης.
Subject (LC):
