165-172

Το «εγώ» δεν υπάρχει : η αμφισβήτηση της προσωπικής ταυτότητας από φιλοσοφική και καλλιτεχνική σκοπιά

Μορφές Καλλιτεχνικής Αμφισβήτησης - Κομφορμισμός και Αμφισβήτηση/Pluralité des formes de contestation artistique - Conformisme et contestation

• Philippon, Michel

Τό 1738 ό David Hume άμφισβήτησε τήν έννοια τής προσωπικής ταυτότητας. Ό άπόηχος αύτοϋ τοϋ παράτολμου έγχειρήματος δέν ήταν μόνο φιλοσοφικός άλλά καί λογοτεχνικός καί καλλιτεχνικός. Ό Ντι- ντερό, κατ’ άρχάς, διαμέσου τών χαρακτήρων τοϋ Άνηψιοϋ καί τοϋ Κωμικού, στήν άρχή άπλώς διαπιστώνει καί στή συνέχεια έγκωμιάζει τή διαφορετικότητα, τόν κατακερματισμό τοϋ Έγώ. Αύτή ή διάχυση τοϋ Έγώ στήν κοινωνία βρίσκει τό άνάλογό της στήν ρουσσωική έκσταση, οπού τό Έγώ τείνει νά διαλυθεί μέσα στήν άνωνυμία τής Φύσης. Έν συνεχεία ό Keats έφαρμόζει καί άναλύει ενα Έγώ μέ άβέβαιο περίγραμμα, αύτό του «ποιητή-χαμαιλέοντα», ό όποιος χαρακτηρίζεται άπό τήν τάση νά γίνεται αύτό πού συναντά, νά «έξομοιώνεται» μέ τά άλλα άντα. Τό cogito τού Keats, άντί νά δηλώνει ένα res cogitans (σκεπτόμενο πράγμα) μέ ύπόσταση, δέν είναι παρά τό άθροισμα τών cogitata του (σκέψεων).Καί ό Hölderlin έπίσης δείχνει παραστατικά αύτήν τήν ρομαντική έγγύτητα άνάμεσα στήν ποιητική μεγαλοφυΐα καί αύτήν τήν ικανότητα νοητικής «άπορρύθμισης», ή οποία μάς έπιτρέπει νά φθάσουμε στά προορθολογικά τρίσβαθα τού Έγώ. Άπό τά ποιήματά του, έκείνα πού δικαιολογημένα είναι πιό διάσημα καί αινιγματικά (π.χ. τό ποίημα μέ τίτλο Andenken) προχωρούν μέ άντιπαραθέσεις: μία κατάσταση μεταξύ ύπνου καί ξύπνιου κατά τήν οποία παρατίθενται άσύν- δετες μεταξύ τους άπόψεις σέ ύφος έντελώς άπρόσωπο. Ίλιγγιώδες ξεκίνημα, προθυμία, πυθική διεισδυτικότητα σέ όλα τά πράγματα, άέναη μετακίνηση. Στό βάθος, θά χρειαστούν πολύ λίγα πράγματα γιά νά φθάσουμε στόν άργό λήθαργο τής Molly Bloom, όπως περι- γράφεται στό τέλος τού Όδυσσέα τού James Joyce.Αύτό μάς έπιτρέπει νά διαγράψουμε έν συντομία μία ενιαία θεώρηση τού ρομαντισμού καί τής νεωτερικότητας τού Hölderlin καί τού Artaud. Τό 1805 καί τό 1905 είναι δύο έποχές πού μοιάζουν πολύ μεταξύ τους κατά τό ότι άμφισβητούν άμφότερες τήν κλασική όρθο- λογικότητα καί τό συνεπακόλουθό της, τήν προσωπική ταυτότητα. Ό ρομαντισμός τών «états d’âme» (διαθέσεων) είναι λιγότερο σημαντικός άπό τήν έμπειρία τών καθαρών «états de l’âme» (καταστάσεων τής ψυχής). Σέ αύτήν τή γραμμή σκέψης μπορούμε νά εντάξουμε τό Ent-lchung (άπο-εγωποίηση) τού Ρίλκε, όπως άπαντά στό έργο του Σημειώσεις τού Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε, τό Έγώ ώς «θηριοτροφείο» ή ώς «λεγεώνα», όπως περιγράφεται άπό τόν Valéry, τίς θεωρίες τού Mach, τόν τρόπο πού υιοθέτησε αύτές τίς θεωρίες ό Musil, τήν έξάλειψη τού προσώπου στό έργο τής Catherine Pozzi ή τήν αύτοπροσωπογράφηση τού Μαγιακόφσκι, όπου ό ποιητής δέν είναι κάν άνθρωπος, άλλά μονάχα «ενα σύννεφο μέ παντελόνια».

• Arts
• Philosophy, Ethics and Religion

• Τέχνη
• Ψυχολογία