261-280

Εικόνες ανάμεσα στην τέχνη και τα μίντια

Ιστορία της τέχνης

• Stephan-Kaissis, Christine

Τον τελευταίο καιρό αναπτύχθηκε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση ανάμε­σα στους θεωρητικούς των MME καί τους ιστορικούς της τέχνης, για το ζήτημα αν σήμερα μπορεί να ισχύσει ο παλιός, γνωστός διαχωρισμός ανά­μεσα στην παραδοσιακή κριτική της τέχνης και στη σύγχρονη επιστήμητων MME. Η εργασία προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα της επί­δρασης των MME πάνω στη σύγχρονη τέχνη, αλλά και, αντίστροφα, στησημασία που έχει η σύγχρονη τέχνη για τα MME. Από το σύνολο τωνMME, οι παρατηρήσεις μου επικεντρώνονται στην τηλεόραση και τον τύ­πο. Κοινό σημείο και των δύο κλάδων και βασικό τους μέλημα είναι να με­ταφέρουν το μήνυμά τους με οπτικό, κυρίως, τρόπο, χωρίς βεβαίως να πα­ραγνωρίζεται το γεγονός ότι τα MME κινούνται επιτυχώς και στο οπτικο-ακουστικό πεδίο.Αν αντιληφθούμε την τέχνη ως μέσο, τότε πρέπει να αναλύσουμε καιτις δομές με τις οποίες η τέχνη εκφράζει το οπτικό της μήνυμα.Πώς διαβιβάζεται το μήνυμα δια της εικόνας; Ποιος ο άριστος τρόποςδιαβίβασης του οπτικού μηνύματος στον αποδέκτη; Πώς είναι δυνατό ναδιαβιβαστεί δια των μέσων αυτή καθεαυτή η πραγματικότητα; Σχετικά μετο τελευταίο ζήτημα, το κεντρικό ερώτημα σήμερα είναι: Τι σημαίνει«πραγματικότητα» για την τηλεόραση;Ήδη, από τη δεκαετία του ’50, επισημάνθηκε από τον Adorno ο κίνδυ­νος χειραγώγησης του κοινού από τα μέσα, με παρουσίαση ως πραγματι­κότητας, της πραγματικότητας των μέσων. Επιχειρείται να δοθεί ο ορι­σμός της πραγματικότητας και ακολουθούν οι κριτικές απόψεις τουAdorno για την πραγματικότητα των μέσων.Το πρώτο μέρος της εργασίας, με τίτλο «Ποπ-αρτ και MME», αναφέ-ρεται στη δεκαετία του ’60, όταν ο Andy Warhol άρχισε να ασχολείται συ­στηματικά στα έργα του με τις εικόνες που παρήγαγαν τα MME. Ο Warholχρησιμοποιεί φωτογραφίες από τις σελίδες των εφημερίδων ως βάση τωνέργων του. Μια έτοιμη φωτογραφία τυπώνεται με τεχνικά μέσα και γίνε­ται πίνακας. Ο καλλιτέχνης μπαίνει, με κάποιο τρόπο, στη θέση του μηχα­νήματος παραγωγής. Σκοπός του είναι με τα έργα του να καταστήσει εμ­φανείς και συνειδητές στο κοινό τις επιδράσεις του ειδώλου επί της πραγ­ματικότητας. Αυτό εξειδικεύεται με συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως οπίνακας «Marylin», όπου εξαφανίζεται η ουσία του ανθρώπου, υποκαθι-στώμενη από ένα τεχνικό υπόστρωμα. Με τον πίνακα «Thirty are betterthan one» αναλύεται πώς, εκτός από τον άνθρωπο του προηγουμένου πα­ραδείγματος, εξαφανίζεται και η «ουσία» (ή, κατά τον Walter Benjamin, η «αύρα») ενός συγκεκριμένου έργου τέχνης. Τούτο συμβαίνει με την τεχνι­κή αναπαραγωγή του έργου, που χάνει τη μοναδικότητα του μέσα στονατέρμονα αριθμό των τεχνικών αντιγράφων του. Από τα παραδείγματαφαίνεται πώς ο Warhol τοποθετείται κριτικά έναντι της τεχνικής αναπα­ραγωγής των εικόνων, οι οποίες δημιουργούν μια ανεξάρτητη από τηνπραγματικότητα πλασματική κατάσταση, φαινόμενο με το οποίο βρίσκο­νται αντιμέτωποι όλοι οι κινηματογραφιστές. Ακολουθούν σχόλια καικριτική αυτού του ζητήματος.Το δεύτερο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους φωτορεαλιστές. ΓΙερι-γράφεται και αναλύεται η διαδικασία παραγωγής των ζωγραφικών έργωντων φωτορεαλιστών, που δεν είναι άλλο παρά η πιστότατη μεταφορά σεζωγραφικό πίνακα του ειδώλου της φωτογραφίας. Οι φωτορεαλιστές ξε­κινούν από την παρατήρηση ότι ο αποδέκτης του έργου τέχνης, στη σημε­ρινή εποχή των MME, έχει ουσιαστική πρόσβαση στον κόσμο μόνο μέσααπό τις εικόνες που του παρέχουν, κυρίως, τα MME. Αναλύουν το φαι­νόμενο αυτό και παράλληλα απαντούν στην ερώτηση ποιο μετασχηματι­σμό υφίσταται ο κόσμος καθ’ εαυτόν από τις παρεμβαλλόμενες τεχνητέςεικόνες των MME. Στη συνέχεια αναλύονται έργα φωτορεαλιστών και δί­δονται παραδείγματα. Ιδίως τονίζεται ότι οι πίνακες των φωτορεαλιστών,prima t'aciae, εμφανίζονται ως ντοκυμαντέρ. Από την ανάλυση εικόνωντων φωτορεαλιστών, ανακύπτει όμως το ερώτημα: Πρόκειται για ακριβήαναπαράσταση της φύσης ή για πλασματική απόδοσή της; Η μελέτη κατα­λήγει στην άποψη ότι τα έργα των φωτορεαλιστιυν μας παρέχουν μια πλα­σματική απόδοση της φύσης. Τέλος, επισημαίνεται ότι και Έλληνες καλλι­τέχνες στο έργο τους, όπως ο Ν. Κεσσανλής, διερεύνησαν την έννοια «τε­χνητή εικόνα».Από τις προηγηθείσες αναλύσεις προκύπτει ότι η κάμερα, ως κύριο μέ­σο της εποχής μας, παράγοντας είδωλα, έχει αλλάξει ριζικά την άποψήμας για το τι είναι πραγματικότητα. Σ’ αυτό βοήθησε πολύ η «video art»,στην οποία αναφερόμαστε στο τρίτο κεφάλαιο. Μετά τη σύντομη περιγρα­φή της εξέλιξης αυτής της τέχνης από τη δεκαετία του ’60 και μετά, διαπι­στώνεται ότι η «video art», που επιστρατεύτηκε αρχικά από καλλιτέχνεςως μέσο τεκμηρίωσης φευγαλέων καλλιτεχνικών δράσεων και συμβάντων,όπως τα happenings, ακολούθησε την πειραματική διερεύνηση του μέσου«τηλεόραση», και μάλιστα με ιδιαίτερα κριτική διάθεση. Επισημαίνεται τογεγονός ότι οι καλλιτέχνες της «video art» τις τελευταίες δεκαετίες προ­σεγγίζουν την εμπορική βιντεοπαραγωγή. Στην εξέλιξη αυτή συντέλεσε,ιδίως, η παραγωγή μουσικών βίντεο-κλιπς με αισθητικές και καλλιτεχνι­κές αξιώσεις. Έτσι, η διάκριση ανάμεσα σε καλλιτεχνική και εμπορική βιντεοπαραγωγή γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Χαρακτηριστικό αυτής της εξέλιξης είναι ότι αρκετοί καλλιτέχνες (videoartists) καλούνται να διδά­ξουν στα ΑΕΙ.Από την όλη ανάλυση καθίσταται εμφανές ότι τα είδωλα, οι τεχνητέςδηλαδή εικόνες, υποκρύπτουν ένα δυναμικό, που μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια της γνωστικής συνείδησης, δηλαδή σε αδυναμία διάκρισης του «πραγματικού» από το «τεχνητό».

• Arts
• Media and communications

• Mass media and art

Περιέχει εικόνες