L΄ herméneutique de Heidegger
Part of : Χρονικά αισθητικής : ετήσιον δελτίον της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής ; Vol.ΚΑ-ΚΒ, No.1, 1982, pages 48-84
Issue:
Pages:
48-84
Parallel Title:
Η ερμηνευτική στον Heidegger
Abstract:
Τό πρόβλημα της «φιλοσοφικής έρμηνευτικής» βρίσκεται, τά τελευταία χρόνια, ατό έπίκεντρο τής σύγχρονης φιλοσοφικής έρευνας. Με τήν κατάκτηση τοϋ χώρου τής φιλοσοφίας άπό τό πρόβλημα τής γλώσσας καί μέ τή νέα στροφή πρός τό κατανοεϊν πού παρατηρεϊται μέ τή φαινομενολογική ανάλυση, τό πρόβλημα τής έρμηνευτικής έρχεται στό προσκήνιο. Εξήγηση καί κατανόηση βρίσκονται καί πάλι άντιμέτωπες όχι όμως πιά στό έπίπεδο τής μεθοδολογίας τών ιστορικών έπιστημών. ‘Η κατανόηση, ώς προέκταση τοϋ άνοίγματος πού έπέφερε στή φιλοσοφική σκέψη ή φαινομενολογία, άναζητείται πιάστό πλαίσιο τοϋ όντος. Ή έρμηνευτική έπιτρέπει τήν πρόσβαση στό χώρο της θεμελιώδουςοντολογίας.Στήν ιστορία τής νεώτερης έρμηνευτικής ή διείσδυση αύτή τοπογραφείται στό έπίπεδο τής φιλοσοφίας τοϋ Heidegger. Ό οικείος τόπος τής φιλοσοφικής έρμηνευτικής είναι ό λόγος τοϋ Heidegger πού άποτελεϊ καί τόν όρίζοντα όπου προβάλλεται τό έρώτημα γιά τό νόημα τοϋ Είναι. Είναι γνωστό ότι ή έρμηνευτική είναι άναπόσπαστα συνδεδεμένη μέ το πρόβλημα τοϋ έρμηνευτικοϋ κύκλου. Στήν πιό άπλοποιημένη διατύπωσή του ό κύκλος έκφράζει τήν κίνηση πού όδηγεϊ στήν κατανόηση τοϋ όλου άπό τά μέρη καί άντίστροφα. Πώς όμως μπορεί νά κατανοηθεϊ τό μέρος μέ βάση το όλο, όταν γιά τήν κατανόηση τοϋ τελευταίου άπαιτεϊται ή κατανόηση τοϋ πρώτου; Ή διπλή κίνηση είναι κίνηση κυκλική. "Οταν ό Heidegger θέτει τό έρώτημα γιά τό είναι καί όταν ώς άφετηρία καί τόπο τοϋ έρωταν θέτει τό Dasein, ό κύκλος είναι φανερός. Τό έρώτημα τοϋ Dasein γιά τό Είναι — μόνο ό άνθρωπος τό θέτει — προϋποθέτει μιά πρώτη κατανόηση τοϋ Είναι. Ό Heidegger διατυπώνει καθαρά τόν έρμηνευτικό κύκλο στόν όποιο μάς εισάγει το έρώτημα γιά τό Είναι, στίς πρώτες ήδη σελίδες τοϋ βιλίου του «Είναι καί Χρόνος» :«...Τό νά καθορίζουμε στήν άρχή ένα όν στό είναι του καί, στηριγμένοι σ’ αύτόν τόν καθορισμό, τό νά θέτουμε στή συνέχεια τό έρώτημα γιά τό Είναι μέ τρόπο γενικό, έκφράζει άραγε τίποτε άλλο άπό ëvav κύκλο; ΊΗ ανάπτυξη τοΰ έρωτήματος δεν προϋποθέτει έτσι αυτό πού δεν μπορεί νά δοθεί διαφορετικά παρά μέσα άπό τήν άπάντηση;» (SZ, 7).Ολόκληρο τό πρώτο μέρος τοΰ «Είναι καί Χρόνος» πού μάς εισάγει στην ύπαρκτική άναλυτική, μέ άλλα λόγια στην όντολογία τοϋ Dasein (καί όχι τοϋ Είναι) άποτελεί άπάντηση στό παραπάνω έρώτημα. Κύκλος, θά πεϊ ό Heidegger, δέν ύπάρχει- έμεΤς οΐ ϊδιοι, ώς άντα πού ύπάρχουμε έκ-στατικά (μέσα άπό τη δυνατότητα τοϋ έρωτήματος γιά τό Είναι) είμαστε ό κύκλος, έκφράζουμε τόν κύκλο. Ό κύκλος δέν λειτουργεί δεσμευτικά' δέν είναι άδιέξοδο. Ο κύκλος είναι ή κυκλική όντολογική δομή τοϋ Dasein ή όποια ένέχει τό κατανοεϊν (Verstehen) καί τό έρμηνεύειν (Auslegen) ώς όντολογικές στιγμές.Η θεμελιώδης όντολογία τοϋ Heidegger είναι έρμηνευτική. Στηρίζεται, μέ άλλα λόγια, στή δυνατότητα τοϋ κατανοεϊν. Γιά νά άκολουθήσουμε συνεπώς τήν χαϊντεγγεριανή έρμηνευτική είναι άπαραίτητο νά πάρουμε τό δρόμο τής ύπαρκτικής άναλυτικής. Αυτός άμως ό δρόμος δέν όδηγεϊ πιό πέρα. Ό Heidegger, στά κατοπινά έργα του, δέν θά χρησιμοποιήσει ξανά τόν άρο έρμηνευτική. 'Εγκατάλειψη ή άδιέξοδο; Αύτό είναι τό έρώτημα πού καθοδήγησε την έρευνα πού συνεχίσαμε στό έπίπεδο έκεϊνο πού έχει έπικρατήσει νά δηλώνεται ώς Heidegger II καί πού έκφράζει τή στροφή στήν άναζήτηση τοΰ φιλοσόφου γιά τό νόημα τοΰ Είναι.Ή γλώσσα, ώς τόπος τοϋ Είναι καί όχι πιά ώς όργανο τοϋ Dasein — θέση πού σφράγισε τήν παραδοσιακή όντο-θεολογία — φωτίζει τό νέο προσανατολισμό. Στό έργο Unterwegs zur Sprache καί συγκεκριμένα στό Διάλογο με τον 'Ιάπωνα πού έχει, κατά βάθος, έξομολογητικό χαρακτήρα, ό Heidegger χρησιμοποιεί τόν όρο: τό έρμηνευτικό (das Hermeneutische). Δέν διστάζει να χαρακτηρίσει τήν έννοια ώς αινιγματική. Τό νόημα τοϋ όρου προσπαθήσαμε νά διερευνήσουμε στή συνέχεια τής έργασίας. Ή γλώσσα, ώς άνοιγμα στο Είναι — καί τούτη είναι ή κατάληξη τής έρευνας — έκφράζει τό έρμηνευτικό. Ήγλώσσα είναι καί ό άγγελος καί ό τόπος τοϋ άγγέλειν. Τό έρμηνευτικό δηλώνει έτσι τή βαθύτερη ύφή τής γλώσσας πού δέν άναφέρεται πιά στό «τί» (στό λεγόμενο) άλλά στό «ότι», στό λέγειν. Ή γλώσσα λέγει καί τό λέγειντής γλώσσας (die Sage) είναι έρμηνευτικό. Ό οικείος τόπος τοΰ έρμηνευτικοΰ είναι κατ' έξοχήν τό ποιητικό λέγειν. Σ’ αυτή τήν αινιγματική περιοχή, δύσβατη καί άπρόσιτη, γιατί ή σιωπή είναι πιά έκείνη πού λέγει καί όχι ό λόγος, τό έρμηνευτικό ταυτίζεται μέ τήν άρχέγονη δυνατότητα τής γλώσσας νά έρμηνεύει.Τό έρμηνευτικό είναι τό αυθεντικό λέγειν, τό άνυπόθετο τοϋ λέγειν και όχι τό άντικείμενο τοϋ λέγειν. Δυϊσμός δέν ύπάρχει. ‘Η προτεραιότητα τοΰ έρμηνευτικοΰ απέναντι στήν έρμηνευτική, φωτίζει, σέ τελευταία άνάλυση, την πρωταρχικότητα τοϋ Είναι πρός τό όν. ”Αν τό Dasein είναι ό χώρος της έρμηνευτικής, τής ύπαρκτικής άναλυτικής τοϋ Dasein ώς όντος πού κατανοεί, το Είναι φανερώνεται ώς χώρος τοϋ έρμηνευτικοΰ, ώς χώρος όπου ή γλώσσα αύτοαποκαλύπτεται ώς κατ' έξοχήν δυνατότητα.
Subject:
Subject (LC):
Notes:
Περιέχει σημειώσεις
