40-49

Επί των αισθητικών ιδεών του Walter Benjamin

• Assunto, Rosario

Tο πέρασμα απ’ την ιστορική αξιολόγηση της αλληγορικής έκφρασης του μπαρόκ στη δυνατότητα αλληγορικής ερμηνείας της σύγχρονης λογοτεχνίας εξετάζεται στο έργο του Walter Benjamin με βάση τη θεωρία δτι ή άλληγορία δέν άντιπροσωπεύει ένα φαινόμενο ιστορικά περιωρισμένο, χαρακτηριστικό μιας μόνο έποχής, άλλα είναι ένας τρόπος έκφρασης τοϋ «κάτι άλλο» στην τέχνη πού επανέρχεται σέ διαφορετικές ιστορικές περιόδους άλλά καί συγγενείς συγχρόνως. Στην άλληγορία ή εικόνα, είτε λογοτεχνική είναι είτε εικαστική, γίνεται σημείο, άκριβώς δπως καί τύ σημείο γίνεται εικόνα: τύ νά έρμηνεύη κανείς τά έργα τέχνης είναι σάν νά διαβάζη μιά ιερογλυφική γραφή. Στην ιερογλυφική γραφή, τά σημεία είναι εικόνες- έτσι καί στήν άλλη- γορική λογοτεχνία οί εικόνες είναι σημεία.Άλληγορία λοιπόν σάν διπλή μεταμόρφωση : τοϋ άλφαβητικοϋ σημείου σέ εικόνα- τής λογοτεχνικής ή οπτικής εικόνας σέ σημείο. Τά ίχνη τής μεσαιωνικής άλληγορίας στήν άλληγορία τοϋ μπαρόκ δπως καί τά ίχνη τής άλλη- γορίας τοϋ μπαρόκ στήν μοντέρνα (άλληγορία) είναι, — έρμηνεύοντας πλατύτερα μιά διαπίστωση τοϋ Walter Benjamin —, «die Merkzeichen eines Weges, den da der Genius allegorischer Betrachtung selbst im Wandel seiner Intentionen einschlug». Απ’ αυτή την άποψη πρέπει νά έξετασθή ή βεβήλωση πού έχει ύποστεΐ ή άλληγορία στήν σύγχρονη τέχνη.Στή μοντέρνα ποίηση σύμφωνα μέ τήν άλληγορική έρμηνεία (δπως τήν έννοεΐ ό W. Benjamin) αύτό πού γιά τήν άλληγορία τοϋ μπαρόκ ήταν τό ιερό (πράγμα πού τήν έδενε μέ τή μεσαιωνική άλληγορία) είναι τό «μέλλον» : αύτοΰ τοϋ μέλλοντος ό ποιητής προαναγγέλλει τήν έννοια συλλέγοντας τά προμηνύματα στό παρόν καί δημιουργώντας μιά εικόνα τοϋ παρόντος ή οποία γίνεται σημείο τοϋ μέλλοντος. "Ενα παράδειγμα αύτής τής άλληγορίας σάν προφητεία μπορεί κανείς νά τό βρή σέ μερικές παρατηρήσεις γιά τόν Mallarmé, καί στή μεταμόρφωση των γραφικών συμβόλων σέ ιερογλυφικές εικόνες πού χρησιμοποιεί ό Mallarmé στό «Coup de dés».Ό Mallarmé, γράφει ό Benjamin, «mitten in der kristallinischen Konstruktion Seines gewiss traditionalistichen Schrifttums das Wahrbild des Kommenden sah» : καί σήμερα (δ Benjamin έγραφε γύρω στό 1927 : καί σέ μεγαλύτερο βαθμό οί παρατηρήσεις του ισχύουν στις ημέρες μας) έμείς πειραματιζόμαστε «die Aktualität dessen (...)! was monadisch, in seiner verschlossensten Kammer, Mallarmé in prästabilierter Harmonie mit allem dem entscheidenden Geschehen dieser Tage in Wirtschaft, Technik, öffentlichem Leben auffand».'Η γραφική ποίηση τοϋ Mallarmé είναι μιά άλληγορική προαναγγελία της άνθρώπινης κατάστασης στήν οποίαν οί ματαμορφώσεις πού αύτος προλέγει «aus dem Innern seines Stils», έγιναν πραγματικότητα δλων των ανθρώπων. Ή ποίηση λοιπόν ακόμα καί όταν άπο την πλευρά πού ή παραδοσιακή θεώρηση μπορεί νά την κρίνη εξωτερική σάν παιχνίδι απλό καί περιττό, καταλήγει έδώ νά σημαίνη «κάτι άλλο» σάν άλληγορία, δηλαδή σάν ένα έρείπιο facies hippocratica της ιστορίας — στήν περίπτωση αύτή : της έπερχόμενης ιστορίας, τοΰ μέλλοντος πού πήρε τη θέση τοϋ ίεροΰ. Αύτύ πού είπαμε για τον Mallarmé μπορεί νά το πή κανείς — κατά τον Benjamin — γιά κάθε ποιητή. Καί σέ μιά άσυμπλήρωτη μελέτη γιά την ποίηση τοΰ Baudelaire, ό Benjamin μας έδωσε μιά τέλεια εφαρμογή της θεωρίας του γιά την ποίηση, σάν έκφραση αύτοϋ τοϋ «κάτι άλλο» μ’ έναν τρόπο άκριβώς άλληγορικό.

• Languages and Literature
• History and Archaeology

• Αισθητική
• Λογοτεχνία

μπαρόκ λογοτεχνία