63-78

Θεμελιακές αρχές της αστικής μορφολογίας στην αρχαία ελληνική πόλη

• Παπαγεωργίου-Βενέτας, Αλέξανδρος

Τό άρθρο έξετάζει κατ’ άρχήν τό γενικό χαρακτήρα τής χωροθετήσεως τών οικοδομικών όγκων καί τή διάρθρωση τών δημοσίων χώρων στήν άρχαία έλληνική πόλη. Έπισημαίνεται ή έλεύθερη καί άσύμμετρη διάταξη τών πολεοδομικών στοιχείων σέ δυναμική ισορροπία μεταξύ τους καί σέ έντονο διάλογο μέ τήν τοπογραφία καί τό φυσικό περιβάλλοντα χώρο, στήν άρχαίκή καί κλασσική έποχή. Τά χαρακτηριστικά αύτά βρίσκονται τόσο στις έξελικτικές διατάξεις τοΰ «παλαιού» δσο καί στις προσχεδιασμέ- νες τοΰ «νέου» ή «Ίπποδάμειου» τρόπου.'Αντίθετα στήν έλληνιστική καί ρωμαϊκή έποχή οί πολεοδομικές διατάξεις παίρνουν χαρακτήρα μετωπικό καί άξονικό, δημιουργώντας μιά πολε- οδομική εικόνα σκηνοθετημένη καί στατική. Ή οδός παύει νά είναι κατ’ άρχήν άξονας κυκλοφορίας καί μετατρέπεται σέ μνημειακή σκηνογραφία. Μορφολογική μονοτονία, ρυθμικές έπαναλήψεις καί έπιδεικτικότητα κυριαρχούν.Στή συνέχεια παρουσιάζεται κριτικά ή θεωρία τοϋ Κωνστ. Δοξιάδη (1937) σχετικά μέ τήν «οργάνωση τοϋ χώρου στήν άρχαία έλληνική πολεοδομία», καί τοϋ άναγνωρίζεται ή διαισθητική, έμπνευσμένη έπισήμανση ότι οί άρχαιοελληνικές διατάξεις ήταν βασικά άνθρωποκεντρικές, ύπάκουαν δηλαδή στις δυνητικές κινήσεις τοΰ άνθρώπου μέσα στον άστικό χώρο.Έπιση μαίνονται οί έγγενείς άντιφατικότητες τής θεωρίας τών άρμο- νικών χαράξεων σάν συνθετικής μεθόδου γιά τήν οργάνωση τών κατόψεων τών ιερών περιβόλων καί τονίζεται ή στατική φύση άμετακινήτων «σημείων όράσεως» πού δέν συμβιβάζεται μέ τή δυναμική διαδικασία τής βιώσεως τοΰ άστικοϋ χώρου. Γίνεται μνεία των αντιρρήσεων καί επιφυλάξεων τού Παναγιώτη Μι- χελή καί του Armin von Gerkan (1938) μέ τή θεωρία τού Δοξιάδη.Σέ κατακλείδα συνοψίζονται οί άντιληπτικές άρχές πού φαίνεται νά διέπουν τή χωροδομική διάρθρωση των άρχαίων κέντρων (άγορών καί ιερών περιβόλων) καί τονίζεται δτι ή άρχαιοελληνική οργάνωση τοΰ άστικού χώρου υπηρετούσε κυρίως μία σκοπιμότητα: τή δημιουργία ενός άρίστου άντιληπτικοϋ περιβάλλοντος, μέσα στο όποιο ό άνθρωπος εϋρισκε κεντρί- σματα γιά νά διερευνήσει τήν πόλη, σημεία άναφοράς γιά νά ταυτισθεΐ καί οδεύσεις γιά νά προσανατολισθεί.

• Arts
• History and Archaeology

• Architecture, Classical
• Τοπογραφία
• Ιστορία, Αρχαία

πολεοδομία

Περιέχει εικόνες και κατόψεις