Formalisme logique et formalisme esthétique
Part of : Χρονικά αισθητικής : ετήσιον δελτίον της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής ; Vol.Γ-Δ, 1964, pages 1-16
Issue:
Pages:
1-16
Parallel Title:
Λογικός και αισθητικός φορμαλισμός
Author:
Abstract:
Κάθε φορμαλισμός (θεωρία της μορφής) τονίζει τη μορφή. Η μορφή ορίζεται ως αντιτιθέμενη α) στην ύλη, β) στο βάθος, γ) στην ουσία (sens). Μπορούμε να στηριχθούμε στον ορισμό αυτόν για να δείξουμε τις διαφορές ανάμεσα στον λογικό και τον αισθητικό φορμαλισμό.Για τον τυπικό λογισμό (pensée formelle) η μορφή εμφανίζεται εις το τέλος τής μορφοποιήσεως (formalisation). Ό φορμαλισμός δεν είναι μόνο μια στάση ή ένα σύστημα κανόνων, είναι μιά θεωρία, ένα σύστημα προτάσεων, ή έννοια των οποίων ένυπάρχει στη μορφή, άνεξάρτητα άπό κάθε περιεχόμενο διαισθητικό καί άπό κάθε αναφορά σ’ ενα βάθος. Στην αισθητική, ό φορμαλισμός είναι κατ’ άρχήν μάλλον μιά στάση (attitude) κυρίως: ή φροντίδα νά έπιβληθή στήν δλη μιά μορφή αναγνώσιμη, έπεξεργασμένη σύμφωνα μ’ ώρι- σμένους κανόνες μιας «τέχνης ποιοτικής» άτομικής ή συλλογικής.’Αλλά μπορεί νά πραγματοποιηθή μιά προσέγγιση άνάμεσα στούς δυό φορμαλισμούς. Στή λογική, άφ’ ένός, δ,τι είναι τυπικό (formel) έ'χει έν έαυτω τό ΐδιο τό νόημά του, άλλά τό νόημα αυτό αποβλέπει πάντοτε στό παράδειγμα- στόν πυρήνα τής άφαιρέσεως, τό ζήτημα τής σχέσεως μεταξύ τυπικού (formel) καί αισθητού παραμένει παρόν- ό τυπικός λογισμός δεν διαχωρίζεται εντελώς άπό τήν ενόραση (intuition), τήν οποίαν ή τέχνη έξαίρει. Άφ’ έ- τέρου, ή σύγχρονη σκέψη αισθάνεται τόν πειρασμό νά μιμηθή τή λογική: ή τέχνη τής μορφής επιθυμεί νά συνθέση τό έ'ργο πάνω στό πρότυπο ένός λογικού φορμαλισμού καί δεν διστάζει νά έξαντλήση τό αισθητό. Σε αντίδραση, είναι άληθές δτι ή άμορφη τέχνη έξαίρει τήν υλη εις βάρος τής μορφής καί τής ουσίας άλλ’ είναι δυνατόν καί νά καταργήση κάθε μορφή καί νά χάση κάθε νόημα.Μεταξύ τέχνης καί λογικής, μπορούμε ίσως νά έγκαθιδρύσουμε μιάν άλλη σχέση: στό μέτρο κατά τό όποιον καί οί δυό είναι εμπνευσμένες, κάθε μιά μέ τόν τρόπο της, δηλώνουν τό βάθος, δηλαδή τή Φύση, ή οποία άναφέρει περί αυτού στήν άνθρώπινη συνείδηση.
Subject:
Subject (LC):
