24-30

Παρατηρήσεις επί των παραλλαγών της έννοιας του καλλιτέχνου

• Soreil, Arséne

Από παλιά, στον μεσογειακό και δυτικό μας πολιτισμό, (για ν’ αναφέρω μόνον αυτόν), η έννοια του καλλιτέχνη παρέμεινε εξαρτημένη από τις επιταγές της μαστοριάς (maîtrise). Το να υπερέχη στην μια ή στην άλλη ωραία τεχνική, στα βασικά επιτεύγματα, που ήσαν γιά όλους αισθητά, γιά νά μήν ποΰμε 6τι είχαν όρισθή ώς κανόνες καί αντικείμενα θεωρίας, αύτό υπήρξε επί πολύ σκοπός άκόμη κι’ αυτής τής μεγαλοφυΐας. Το μόνο προνόμιο το αναγνωρισμένο στη μεγαλοφυία — ή οποία έπί πολύν καιρό ονομαζόταν «τάλαντο» στη γαλλική γλώσσα — ήταν το ότι έβλεπαν ψηλότερα καί μακρύτερα στούς πόρους τής ΰπ’ οψιν τέχνης. Έδέχοντο, άλλωστε, καί τιμούσαν γενικώς ένα μυστηριώδες μέρος «φύσεως» στούς καλλιτέχνες πρώτης κατηγορίας, σ’ αυτούς πού τούς διέκρινε, μέσα στην ιστορία, ένα είδος ηγεμονίας. ’Αλλά, κυριολεκτικώς, δεν έτέθησαν ποτέ σέ αμφιβολία τα πρωτεία τοϋ γούστου, τοϋ άληθινοΰ, τοϋ ωραίου, τά όποια έθεωροΰντο καμωμένα γιά νά ενδιαφέρουν τούς μεγάλους όσο καί τούς μικρούς. Το γοΰστο αύτό καί ή ύπαρξη κριτηρίων αρκετά καθωρισμένων, ήγγυώντο ένα είδος επικοινωνίας μέ τήν τέχνη, προσιτής στον καθένα.Είναι το θέλγητρο μιας κάποιας ιδέας περί τής ζωής πού άνέτρεψε όλα αύτά, μέ τάση προς μίαν άξία κινήσεως, άκόμη καί «έπαναστάσεως», όπου ή υπεροχή ή βασιζομένη στή μαστοριά, δέν θά έχη πια καμιάν άξία. ’Αλλά ή εκπολιτιστική σημασία τής τέχνης είναι θέμα κοινωνικό, καί όχι σπασμωδικής φυγής προς τά εμπρός, μέσα σέ μιαν αναρχία κανόνων (formules). Δέν είναι καλό ό κάθε καλλιτέχνης νά νομίζη γιά τον εαυτό του ότι έχει κληθή ώς μεγαλοφυία νά πλάση τήν τέχνη έξ αρχής, οϋτε, βεβαίως, νά νομίζη ότι ή τέχνη του δικαιώνεται άπο μόνο το ένστικτό του τής Ζωής καί τή δική του επιθυμία νά ζήση. 'Ο Henri Matisse, αύτύς ό «μοντέρνος», το εννόησε τε- λικώς, κι’ έγραψε:«ένας καλλιτέχνης πρέπει νά καταλάβη, δταν σκέφτεται λογικά, δτι δ πίνακάς του είναι πλαστός' άλλ’ δταν ζωγραφίζη, πρέπει νά έχη τό συναίσθημα δτι άπεμι- μήθη τή φύση».’Αναφέρω αύτά τά λόγια, οχι γιά νά τά οίκειοποιηθώ, βεβαίως, άλλά γιά νά υποστηρίξω μέ το νόημά τους τά λεγόμενά μου. Ή καταστροφή κάθε κα- νόνος κοινοΰ στούς καλλιτέχνες καί στούς θεατές, πού κρίνει τήν τέχνη κυριαρχικά στά μάτια καί τών μέν καί τών δέ, θά ήταν άναγωγή τής τέχνης σ’ ό,τι- δήποτε άλλο εκτός άπό τον εαυτό της. Στήν Αισθητική άνήκει νά μήν άφήση τήν ουσιώδη αύτή άλήθεια νά χαθή.

• Arts

• Τέχνη
• Πολιτισμός
• Αισθητική