29-57

Η τελευταία λέξη για την "κάθαρσιν"

• Rosenstein, Leon

Tò άρθρο αύτό άποσκοπεί σέ τελική άνάλυση νά τερματίσει τή μακροχρόνια συζήτηση ώς προς τό νόημα καί τήν αναφορά τοΰ 'Αριστοτελικού όρου «κάθαρσις» άπως χρησιμοποιείται στήν Ποιητική του, σέ σχέση μέ τήν τραγωδία ώς τέχνη τοϋ λόγου. Ό συγγραφέας πρώτα άπ' άλα καθορίζει τα συμφραζόμενα τοΰ άρου «κάθαρσις», άπως χρησιμοποιείται στον 'Αριστοτελικό ορισμό τής τραγωδίας. 'Ακολούθως διαγράφει τήν ιστορία τής έρμηνείας τού άρου αύτοΰ από τούς έρευνητές καί άπορρίπτει παραδοσιακές έρμηνεΐες άπως έξα- γνισμός, καθαρκτική λειτουργία, εναρμόνιση καί διαφωτισμός ώς ανάρμοστες πράς τά συμφραζόμενα, έπειδή αύτές οί ίατρο-φυσιολογικές, θρησκευτικές, ψυχολογικές, ήθικές καί προπαιδευτικές θεωρίες είναι άλες αναγωγικές. Ό συγγραφέας συζητεί περαιτέρω τις πιθανές αιτίες για τις όποιες ό Αριστοτέλης περιέλαβε ειδικά τον δρο αύτό στήν Ποιητική —πράγμα πού συνεπάγεται τήν έρμηνεία τής «καθάρσεως» ώς τό ύποτιθέμενο τελικό αϊτιο τής τραγωδίας— καί ισχυρίζεται δτι ό όρος ήταν κατά πάσα πιθανότητα μια μεθύστερη σκέψη τού 'Αριστοτέλη πού ϊσως στρεφόταν κατά τοΰ Πλατωνισμού καί έμεινε ένδεχομένως άνερμήνευτη είτε χωρίς πρόθεση είτε σκόπιμα.Στό μέτρο πού ή «κάθαρσις» μπορεί νά έρμηνευθεΐ κατά τρόπο μή άναγωγικό, λογικό καί σύμφωνο όχι μόνο μέ τά «δρώμενα» τής τραγωδίας (δηλ. τή σύνθεσή της καί τήν έμπειρία της) άλλά έπίσης κατά τρόπο σύμφωνο πρός τή συνολική Αριστοτελική θεωρία (άδιάφορο αν ό 'Αριστοτέλης τή διατυπώνει ρητά ή όχι) οπωσδήποτε ό συγγραφέας θεμελιώνει ό,τι άποκαλεΐ «αισθητική έρμηνεία» τού όρου «κάθαρσις».'Εξετάζοντας άπό πιό κοντά τό κείμενο γιά νά άποκαλύψει τις προϋποθέσεις πού όρισε ό 'Αριστοτέλης γιά τήν «κάθαρσιν» —συγκεκριμένα τις σχέσεις της πρός τόν «έλεον» καί τόν «φόβον» καί κατά συνέπεια πρός τήν εύγένεια τοΰ χαρακτήρα καί τις δυνάμεις τής μοίρας πού οδηγούν στήν καταστροφή καθώς έπηρεάζουν τήν ήθική καί μεταφυσική έρμηνεία τής τραγωδίας— ό καθηγητής Rosenstein θεωρεί ότι αύτές οί προϋποθέσεις είναι αισθητικές καί έκεΐνο πού γεννά ή τραγωδία δέν είναι ό «έλεος» καί ό «φόβος» άλλά ή «τραγική άπόλαυσις», πού προσιδιάζει στό είδος αύτό.Κατά συνέπεια ή «κάθαρσις» δέν έπενεργεΐ στό θεατή όταν αύτός βρίσκεται σέ κατάσταση έλέου καί φόβου, δέν μεταμορφώνει τήν ψυχική του κατάσταση όπως συνήθως έρμηνεύεται. Είναι μάλλον, τό πρώτο άποτέ- λεσμα άπό τή μεταμόρφωση τών συμβάντων τής δράσης (τά όποια ένσω- ματώνονται σέ πλοκή, χαρακτήρα καί σκέψη) άπό συμβάντα ζωής σέ συμβάντα τέχνης, δηλ. μιά στροφή άπό τόν κόσμο τής ζωής στόν κόσμο τής τέχνης.Αύτό μεταβάλλει τήν «κάθαρσιν» σέ λειτουργία τών μεθόδων πού έπηρεάζουν τή μίμηση.Ή μίμηση είναι τό ούσιαστικό θέμα στόν 'Αριστοτελικό ορισμό τής τραγωδίας καί τό κατάλληλο στοιχείο άναφοράς τοΰ όρου «κάθαρσις» στόν ορισμό τής τραγωδίας.Ή τεχνική τής μίμησης έκ μέρους τοΰ τραγωδού πού χρησιμοποιεί τά μέσα πού έχει στή διάθεσή του (γλώσσα, μελωδία, σκηνική παρουσίαση) διεγείρει τήν ήδονή πού ταιριάζει σ’ αύτό τό είδος μέσα άπό τή μετουσίωση αύτών τών βιωμάτων στό θέμα τής τραγωδίας.

• Languages and Literature
• Philosophy, Ethics and Religion

• Λογοτεχνία
• Θέατρο
• Θέατρο, Ελληνικό