45-49

• Αλχασίδης, Νικόλαος
• Δημητριάδου, Κατερίνα

Σύμφωνα με τις επιταγές του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα έχουν χρέος να συμβάλλουν ώστε οι πολίτες να καθίστανται επιστημονικά εγγράμματοι. Αποτέλεσμα είναι η στροφή των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών προς τον επιστημονικό γραμματισμό, που επιζητεί μεταξύ άλλων και τη σύνδεση του περιεχομένου της επιστήμης με ευρύτερα κοινωνικά πεδία. Προκύπτει εδώ το ερώτημα αν και κατά πόσο η σύνδεση αυτή υλοποιείται στα σχολικά εγχειρίδια των Φυσικών Επιστημών, μέσα από τα κείμενα της αναπλαισιωμένης επιστημονικής γνώσης που περιλαμβάνεται στα περιεχόμενά τους. Αξιοποιώντας τις θεωρίες που προέρχονται από το χώρο της Συστημικής Λειτουργικής Γλωσσολογίας, τη θεωρία των κωδίκων του Bernstein, καθώς και μελέτες για την ενσωμάτωση πολυτροπικών κειμένων στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, στην παρούσα έρευνα αναλύονται τα χαρακτηριστικά των γραπτών κειμένων των εγχειριδίων της Στ’ δημοτικού «Ερευνώ κι Ανακαλύπτω». Ο στόχος της ανάλυσης είναι διπλός: α) να ανιχνευτεί ο λειτουργικός ρόλος που πραγματώνουν τα κείμενα αυτά σε σχέση με τον σχολικό και επιστημονικό γραμματισμό των μαθητών του δημοτικού σχολείου και β) να αναδειχθούν τα πλαίσια των κοινωνικών περιστάσεων που υιοθετούνται στα εγχειρίδια για την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης των μαθητών σε συνδυασμό με τις κοινωνικές δεξιότητες που απαιτεί αυτή η γνώση. Η παρούσα προσέγγιση έχει προεκτάσεις στην ανάδειξη της κοινωνικοπολιτισμικής διάστασης της επιστήμης σε επίσημες περιστάσεις του επιστημονικού λόγου. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια αποτυγχάνουν να καταστήσουν σαφή τη διάκριση μεταξύ του επιστημονικού περιεχομένου των κειμένων τους και του κοινωνικού πλαισίου διαπραγμάτευσης αυτού του περιεχομένου. Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι μαθητές δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τις κοινωνικές πρακτικές που απορρέουν από τις επιστημονικές εφαρμογές, καθώς και να διαμορφώσουν κριτική στάση απέναντι στα πορίσματα της ψευδοεπιστήμης.

• Educational sciences
• Physical sciences

• Εκπαίδευση

επιστημονικός γραμματισμός, σχολικά εγχειρίδια, κείμενα, κοινωνικά πλαίσια, φυσικές επιστήμες

Περιέχει σχήματα, πίνακες και βιβλιογραφία, Το άρθρο περιέχεται στο ειδικό αφιέρωμα: "Αλληλεπιδράσεις εκπαιδευτικής έρευνας και πράξης στις Φυσικές Επιστήμες"

1. Anagnostopoulou, K., Hatzinikita, V., Christidou, V., (2010). Assessed students’ competencies in the Greekschool framework and the PISA survey. Review of Science, Mathematics and ICT Education, 4(2), 43-61.Bernstein, B. (1991). Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.Eco, U. (1985). Επιμύθιο στο Όνομα του Ρόδου. Μτφ. Έφη Καλλιφατίδη. Αθήνα: Εκδόσεις Γνώση.Eliot, T.S. (1980). ημειώσεις για τον ορισμό της κουλτούρας. Μτφ Νανά Ησαΐα. Αθήνα: Εκδ. Πλέθρον.58 Ν. Αλχασίδης, Κ. ΔημητριάδουFairclough, N. (1992). Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.Fang, Z. (2006). The language demands of science reading in middle school. International Journal of ScienceEducation, 28(5), 491–520.Fang, Z., Schleppegrell, M. J., & Cox, B. E. (2006). Understanding the language demands of schooling: Nouns inacademic registers. Journal of Literacy research, 38(3), 247–27.Halkia, K. (2003). Teachers‘ views and attitudes towards the communication code and the rhetoric used in press science.Articles in Science Education Research in the Knowledge –Based Society (Selected Articles), (Netherlands: KluwerAcademic Publishers), 415-423.Halliday, M.A.K., & Martin, J.R. (1993). Η γλώσσα της επιστήμης. Αθήνα: Μεταίχμιο.Hand, B., & Prain, V. (2004). A research program in writing for learning in science: 1992-2002. In C. Wallace, V.Prain, & B., Hand (eds.), Writing and learning in the science classroom (pp. 47-66). London: Kluwer AcademicPublishers.Harman, P. (1993). Ενέργεια, Δύναμη και Ύλη: Η Εννοιολογική Εξέλιξη της Φυσικής κατά το 19ο αιώνα. Ηράκλειο:Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.Hatzinikita, V., Dimopoulos, K., & Christidou, V. (2008). PISA test items and school textbooks related to science.Science Education, 92, 664-687.Hersey, D. R. (1996). Random Samples not always best. The American Biology Teacher, 58(6), 327-328.Heylighen, F., & Dewaele, J. M. (2002). Variation in the contextuality of language: An empirical measureFoundations of Science, 7(3), 293-340.Hodson, D. (1998). Teaching and learning science: Towards a personalized approach. Philadelphia: Open Universitypress.Hutton, N. (1996). Interactions between the formal UK school science curriculum and the public understandingof science. Public Understanding of Science, 5, 41-53.Kırıkkaya, E. B., & Işeri, S. (2009). Effect of using newspaper clipping in science and technology course onstudents‘ attitudes towards science. In Çakmakci & M. F. Taşar (eds.), Contemporary science education research:learning and assessment (pp. 155-163). Istanbul: ESERA.Koppal, M., & Caldwell, A. (2004). Meeting the challenge of science literacy: Project 2061 efforts to improvescience education. Cell Biology Education, 3, 28-30.Koulaidis, V., & Tsartsaroni, A. (1996). A pedagogical analysis of science textbooks: How can we proceed?Research in Science Education, 26(1), 55-71.Kress, G., & Van Leeuwen, T. (2006). Reading images: the grammar of visual design. New York: Routledge.Kress, G. (1985). Γλωσσικές διαδικασίες σε κοινωνικοπολιτισμική πρακτική. Αθήνα: Σαββάλας.Latour, B. (1987). Science in action. Cambridge, M.A.: Harvard University Press.Latour, B. (2004). Politics of nature: how to bring the sciences into democracy. Cambridge and London: HarvardUniversity Press.Lemke, J. (1990). Talking Science: Language, Learning, and Values. Norwood, NJ: Ablex Publishing.Lemke, J. (2001). Articulating communities: Sociocultural perspectives on science education. Journal of Research inScience Teaching, 38(3), 296-316.Lemke, J. (2002). Teaching αll the languages of science: words, symbols, images, and actions. Retrieved 9 February 2009from http://academic.brooklyn.cuny.edu/education/jlemke/papers/barcelon.htm.Macdonald, Α., Pálsdóttir, Α., & Grímsson – Sjálandsskóla, Η. (2008). Writing for science and science textbooks: acase study from Iceland. Paper presented at the NFSUN Conference, June 2008, Reykjavík, Iceland. Retrieved 27August 2012 from http://mennta.hi.is/starfsfolk/kristjan/vv/Conference%20presentations/Allyson/5.%20Allyson%20Writing%20for%20science%20and%20science%20textbooks%20%20a%20case%20study%20from%20Iceland%20(Paper).pdf.McClune, B., & Jarman, R. (2010). Critical reading of science-based news reports: Establishing a knowledge, skillsand attitudes framework. International Journal of Science Education, 32(6), 727–752.Myers, G. (1992). Textbooks and the sociology of scientific knowledge. English for Specific Purposes, 11, 3-17.Organization for Economical Cooperation and Development (OECD) (2006). The program for international studentassessment (PISA). Retrieved 6 November 2008 from http://www.pisa.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf.Organization for Economical Cooperation and Development (OECD) (2007). PISA 2006 Science competencies forTomorrow’s world. Retrieved 11 December 2007 from http://www.oecd.org/document/2/0,3343,en_32252351_32236191_39718850_1_1_1_1,00.Prain, V., & Waldrip, B. (2006). An exploratory study of teachers’ and students’ use of multi-modalrepresentations of concepts in primary science. International Journal of Science Education, 28(15), 1843-1866.Prain, V., & Hand, B. (2006). Language, learning and science literacy. In K. Appleton (ed.), Elementary Scienceteacher Education (pp. 153-174). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Inc.Richardson Brunaa, K., Vannb, R., & Perales Escuderoc, M. (2007). What’s language got to do with it?: A casestudy of academic language instruction in a high school ‘‘English Learner Science’’ class. Journal of English forAcademic Purposes, 6, 36–54.Shamos, M. (1995). The myth of scientific literacy. New Brunswick, New Jersey: Rudgers.Κοιμωμική διαπραγμάτευση της επιστημομικής γμώσης στα σχολικά εγχειρίδια τωμ Φυσικώμ Επιστημώμ 59Shulman, L. S. (1987). Knowledge and teaching: Foundations of the new reform. Harvard Educational Review,57(1), 1-22.Solomon, J. (1990). The Discussion of Social Issues in the Science Classroom. Studies in Science Education, 18(1),105-126.Thomas, G., & Durant, J. (1987). Why should we promote the public understanding of science?. In M. Shortland(ed.), Scientific Literacy Papers (pp. 1-14). Oxford: Department of External Studies.Wallace, C., Prain, V., & Hand, B. (2004). Writing and learning in the science classroom. London: Kluwer AcademicPublishers.Wellington, J. (1991). Newspaper science, school science: friends or enemies?. International Journal of ScienceEducation, 13(4), 363-372.Yager, R. E. (1983). The importance of terminology in teaching K-12 science. Journal of Research in Science Teaching,20(6), 577–588Αποστολάκης, Ε., Παναγοπούλου, Ε., Σάββας, Σ., Τσαγλιώτης, Ν., Πανταζής, Γ., Σωτηρίου, Σ. Τόλιας, Β.Τσαγκογεώργα, Α., & Καλκάνης, Γ. (2006α). Ερευνώ και Ανακαλύπτω: Βιβλίο Δασκάλου τ’ Δημοτικού. Αθήνα:ΟΕΔΒ.Αποστολάκης, Ε., Παναγοπούλου, Ε., Σάββας, Σ., Τσαγλιώτης, Ν., Πανταζής, Γ., Σωτηρίου, Σ. Τόλιας, Β.Τσαγκογεώργα, Α., & Καλκάνης, Γ. (2006β). Ερευνώ και Ανακαλύπτω: Βιβλίο Μαθητή τ’ Δημοτικού. Αθήνα:ΟΕΔΒ.Αποστολάκης, Ε., Παναγοπούλου, Ε., Σάββας, Σ., Τσαγλιώτης, Ν., Πανταζής, Γ., Σωτηρίου, Σ. Τόλιας, Β.Τσαγκογεώργα, Α., & Καλκάνης, Γ. (2006γ). Ερευνώ και Ανακαλύπτω: Σετράδιο Εργασιών τ’ Δημοτικού. Αθήνα:ΟΕΔΒ.ΔΕΠΠΣ (2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων πουδών. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ανακτήθηκεστις 19 Νοεμβρίου 2009 από http://www.pi-schools.gr/programs/deppsΚουλαϊδής, Β., Δημόπουλος, Κ., Σκλαβενίτη, Σ., & Χρηστίδου, Β. (2002). Σα κείμενα της τεχνο-επιστήμης στο δημόσιοχώρο. Αθήνα: Μεταίχμιο.Κωνσταντίνου, Χ. (2007). Η σχολική διαπαιδαγώγηση σε περιθωριακό ρόλο. Στο Γ. Καψάλης & Α. Κατσίκης(επμ.), Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής μας (σ. 25-48). Ιωάννινα. Ανακτήθηκε στις 27Οκτωβρίου 2011 από http://conf2007.edu.uoi.gr.Μαντζουρίδης, Δ., Χαλκιά, Κ., & Σκορδούλης, Κ. (2005). Άρθρα επιστήμης του τύπου: Ο μετασχηματισμός τουςσε εκπαιδευτικό υλικό και η χρήση τους στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. 10ο Πανελλήνιο υνέδριο τηςΈνωσης Ελλήνων Φυσικών, Λουτράκι. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2011 απόhttp://asel.primedu.uoa.gr/dimosieuseis_epistimonikos_grammatismos.html.Πρόγραμμα Σπουδών Φυσικών Επιστημών για το «Νέο Σχολείο» (2011). Αθήνα: Υπουργείο Παιδείας Δια ΒίουΜάθησης και Θρησκευμάτων. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2011 απόhttp://digitalschool.minedu.gov.gr/info/newps.php.Σέρογλου, Φ. (2006). Φυσικές Επιστήμες για την εκπαίδευση του πολίτη. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.Φρυδάκη, Ε. (2009). Η Διδασκαλία στην Σομή της Νεωτερικής και της Μετανεωτερικής κέψης. Αθήνα: Κριτική.Ψαρρός, Ν. (1999). Αποτελεί η Έννοια του Μορίου Συνδετικό Κρίκο Ανάμεσα στις Φυσικές Επιστήμες; Νεύσις, 895-107.