137-171

• Δελλή, Δήμητρα

Cette contribution focalise l’attention sur l’infinitif médio-passif du grec ancien en -σθαι [sthai] avec des variantes dialectales -(θ)θαι ou -σται pour essayer de vérifier la corrélation de ces variantes avec des paramètres dont il faut tenir compte à l’étude des dialectes contemporains et qui se rapportent à des circonstances spatio-temporelles, au statut social des usagers, aux caractéristiques du code écrit, à la question de s’écarter de l’usage standard, etc. L’analyse concentre en laconien, dialecte où l’on voit attestées toutes les trois variantes de l’infinitif en question. L’examen du corpus épigraphique dialectal montre que, quelle qu’en soit l’expasion géographique des inscriptions et quelle qu’en soit l’origine de la population laconienne, les Laconiens utilisent dès le départ la même langue: un dialecte à base dorien sévère avec bien des traits archaïsants et un certain nombre d’innovations marquées par des flottements graphiques même dans le petit nombre de documents publics. Ce dialecte est-il le reflet d’une réalité orale et celle du sommet de la hierarchie sociale, étant donné la nature des documents qui la trasmettent? Le système politique et la civilisation ‘orale’ des Lacédémoniens explique probablement la quasi-absence de documents publics, et les difficultés à l’expasion de l’écriture et à l’utilisation d’une langue standardisée, facteurs qui d’habitude sont à accentuer la variation à toute communauté linguistique.

• Languages and Literature

• Γλωσσολογία
• Greek language
• Grammar, Comparative and general

αρχαία διαλεκτολογία, βορειοδυτικές διάλεκτοι, γλωσσική ποικιλία, κρητική διάλεκτος της Γόρτυνας, λακωνική διάλεκτος, μεσοπαθητικό απαρέμφατο

Το άρθρο αυτό αποτελεί αναδιαρθρωμένη και επεκτεταµένη µορφή ανακοίνωσης που παρουσιάστηκε στο 10ο διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Γλωσσολογίας (Κομοτηνή, 29 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου 2011)., Περιέχει σημειώσεις και βιβλιογραφία

1. Αναστασιάδη-Συµεωνίδη, Ά. & Vega, M. 2010. Ο συµβολικός χαρακτήρας γραµµάτων της νέαςΕλληνικής. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 30, 79-96.Αρβανιτόπουλος, Α. Σ. 1937. Επιγραφική. Αθήνα.ABSA = The Annual of the British School at Athens.AM = Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung.Bartoněk, A. 2003. Handbuch des mykenischen Griechisch. Heidelberg: Winter.Bechtel 1963 [1923]. Die griechischen Dialecte II. Berlin: Weidmann.Bile, M. 1988. Le dialecte crétois ancien. Étude de la langue des inscriptions. Recueil des inscriptionspostérieures aux IC. Paris: P. Geuthner.Bile, M. 1990. Dielectologie et chronologie. Lalies 9, 7-16.Bile, M., Brixhe, C. & Hodot, R. 1984. Les dialectes grecs, ces inconnus. BSL 79, 155-203.Bile, M., Brixhe, C. Dobias-Lalou, L. Dubois & R. Hodot 1988. Bulletin de bibliographie thématiqueet critique: Dialectologie-archéologie-histoire. III. Dialectologie grecque. REG 101, 74-112.Bolmarcich, S. 2005. Epigraphic Bulletin for Greek Religion. Kernos 45, 5-34.Boring, T. A. 1979. Literacy in Ancient Sparta. Leiden.Bourdieu, P. 1999. Γλώσσα και συµβολική εξουσία. (Μτφρ. Κική Καψαµπέλη). Αθήνα: Ινστιτούτο τουΒιβλίου Α. Καρδαµίτσα.Bourguet, É. 1927. Le dialecte laconien. Paris: Champion.Brixhe, C. 1976. Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire. Paris: Librairie d’Amériqueet d’Orient Adrien-Maisonneuve.Brixhe, C. 1996a. Les IIe et Ier siècles dans l’histoire linguistique de la Laconie et la notion de Koina.La koiné grecque antique II. La concurrence. Études Anciennes 14, 94-96.Brixhe, C. 1996b. Phonétique et phonologie du grec ancien I. Peeters: Louvain-La-Neuve.Brixhe, C. 1997. Un «nouveau» champ de dialectologie grecque: le macédonien. In A. C. Cássio (ed.),KΑΤΑ ∆ΙΑΛΕΚΤΟΝ, Atti del III Colloquio Internationale di dialectologia greca. (AION 19).Napoli, 41-77.Brixhe, C. 2001. Μια σύγχρονη προσέγγιση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων. Στο Α.-Φ. Χριστίδης(επιµ.), Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη:Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυµα ΜανόληΤριανταφυλλίδη], 361-370.Brixhe, C. 2006. Situation, spécificités et contraintes de la dialectologie grecque. A propos de quelquesquestions soulevées par la Grèce centrale. In C. Brixhe & G. Vottéro (eds), Peuplements etgénèses dialectales dans la Grèce antique. Nancy, 39-69.Buck, C. D. 1955. The Greek Dialects. Grammar, Selected Inscriptions, Glossary. Chicago: TheUniversity of Chicago Press.Γιαννάκης, Γ. Κ. 2011. Ιστορική Γλωσσολογία και φιλολογία. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο ΝεοελληνικώνΣπουδών (Ίδρυµα Μανόλη Τριανταφυλλίδη).Cartledge, P. 1976. A new 5th-century Spartan treaty. LCM 1, 87-92.Cartledge, P. 1978a. Literacy in the Spartan oligarchy. JHS 98, 25-37.Cartledge, P. 1978b. The new 5th-century Spartan treaty again. LCM 3, 189-190.Cartledge, P. 1979. Sparta and Laconia. A Regional History, 1300-362 B.C. London/New York:Routledge.Cartledge, P. & Spawforth, A. 1989. Hellenistic and Roman Sparta. A Tale of Two Cities.London/New York: Routledge.Cássio, A. C. 2000. Un epigramma votivo spartano per Athena Alea. Riv. Fil. 128, 129-134.Chantraine, P. 1998. Ιστορική µορφολογία της ελληνικής γλώσσας. (Μτφρ. Ν. Κ. Αγκαβανάκης).Αθήνα: Ινστιτούτο του Βιβλίου Α. Καρδαµίτσα.Cozzoli, U. 1985. Sul nuovo documento di alleanza tra Sparta e gli Etoli. In F. Broilo (ed.), Xenia.Scritti in onore di Piero Treves. Roma, 67-76.∆ελλή, ∆. 2009. Oνόµατα σε -ΩΙ/-ΟΙ της αρχαίας Ελληνικής. Πρακτικά του 8ου ∆ιεθνούς ΣυνεδρίουΕλληνικής Γλωσσολογίας, 30 Αυγούστου-2 Σεπτεµβρίου 2007, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, 767-783. ∆ιαθέσιµο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.linguist-uoi.gr/cd_web/.DELG = Chantraine, P. 1968-1980. Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire desmots. [Supplément 1999]. Paris: Klincksieck.Delli, D. 2002. Archéologie, linguistique et langues anciennes. Du laconien ancien au proto-laconien.Le système vocalique de type doris severior: état, histoire et proto-histoire. Thèse de Doctorat,Université Paris 5.Delli, D. 2012. Phonologie du grec ancien: le h aspiré dans le dialecte laconien. La Linguistique 48 (2),58-69.Ducat, J. 1983. Sparte archaïque et classique. Structures économiques sociales, politiques. Revue desÉtudes Grecques 96, 194-225.Ducat, J. 1990a. Esclaves au Ténare. Mélanges Pierre Lévêque 4, 173-193.Ducat, J. 1990b. Les Hilotes. (Bulletin de Correspondance Hellénique, Suppl. 20.) Athens and Paris:École Française d'Athènes/De Boccard. ·GEW = Frisk, H. 1960-1972. Griechisches etymologisches Wörterbuch. 3 vol. Heidelberg: Winter.Gschnitzer, F. 1978. Ein neur spartanischer Staatsvertrag und die Verfassung des PeloponnesischenBundes. Beiträge zur klassischen Philologie 93, 3-41.Guarducci, M. 2008. Ελληνική Επιγραφική. Από τις αρχές ως την ύστερη ρωµαϊκή αυτοκρατορικήπερίοδο. (Mτφρ. Κ. Κουρεµένος). Αθήνα: ΜΙΕΤ.Ησύχ. = Hesychii Alexandrini Lexicon. Kurt Latte (ed.). I: Α-∆. II: Ε-Ο. Kopenhagen 1953- 1966· P.A. Hansen (ed.). III: Π-Σ Berlin 2005· M. Schmidt (ed.). IV: Σ-Ω. Iena 1862.Haudry, J. 1975. Hypothèse sur l’origine des infinitifs en grec ancien. BSL 70, 115-136.Hodkinson, S. 1999. An agonistic culture? Athletic competition in archaic and classical Spartansociety. Sparta. New perspectives. London: Duckworth, 147-187.HPN = Bechtel, F. 1982 [1917]. Die historischen Personennamen des griechischen bis zur Kaizerzeit.Hildesheim: G. Olms.Θεοφανοπούλου, ∆. 2010. Η χρήση της γλώσσας, τα λάθη της και ο ρόλος του γραµµατικούσυστήµατος. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 30, 55-76.IC = Guarducci, M. 1935-1950. Inscriptiones Creticae. Roma: Stampato nelle afficine dell’institutopoligrafico dello stato in Roma.IDélos = Inscriptions de Délos, I, 1950, publiées par A. Plassard. Paris: Librairie Ancienne HonoréChampion.IG = Inscriptiones Graecae.IPArk = Thür, G. & Taeuber, H. 1994. Prozessrechtliche Inschriften der griechischen Poleis: Arkadien.Sitzungsberichte der Österreichischen Akademie der Wissenschaften zu Wien. Philos./Hist.Klasse 607 (Wien).IvO = Die Inschriften von Olympia.Jeffery, L. H. 1988. The development of Laconian lettering: Α reconsideration. ABSA 83, 179-181.Καραντζόλα, Ε. 2001. Γλώσσα και τυποποίηση. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιµ.), Εγκυκλοπαιδικός Οδηγόςγια τη γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 84-88.Κουρίνου-Πίκουλα, Ε. 1992-1998. Μνᾶµα γεροντείας. Horos 10-12, 259-276.Kelly, D. H. 1978. The new Spartan treaty. LCM 3, 133-141.Kühner, R. & F. Blass, 1978 [1892]. Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache. Erster teil:elementar und formenlehre. Zweiter Band (I, 2). Hannover: Verlag Hahnsche Buchhandlung.Lazzarini, M. L. 1976. Le formule delle dediche votive nella Grecia arcaica. Roma: AccademiaNazionale dei Lincei.Lejeune, M. 1972. Phonétique historique du mycénien et du grec ancien. Paris: Klincksieck.LSAG = Jeffery, L. H. 1960. The Local Scripts of Archaïc Greece. Αναθεωρηµένη έκδοση µεσυµπλήρωµα από τον Α. W. Johnston (1990). Oxford: Clarendon.LSJ= Liddell, H. G. & Scott, R. 19409. A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon.Luppe, W. 1982. Zur spartanischen Staatsvertrag mit den Αἰτωλοὶ Ἐρξαδιεῖς, ZPE 49, 23-24.Μαλικούτη, Α. 2001. Η φωνολογία της κλασικής Ελληνικής. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιµ.), Ιστορία τηςελληνικής γλώσσας. Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο ΕλληνικήςΓλώσσας, 386-401.Ματθαίου, Α. Π. (επιµ.). 2006. Καττάδε ἔδοξε τοῖς Λακεδαιµονίοις. Επιγραφές δηµοσίου χαρακτήρααπό την Σπάρτη του 5ου αι. π.Χ. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισµού-Επιγραφικό Μουσείο-ΕλληνικήΕπιγραφική Εταιρεία.Ματθαίου, Α. Π. & Πίκουλας, Γ.Α. 1989 [1991]. Ἔδον τοῖς Λακεδαιµονίοις ποττὸν πόλεµον. Ηoros 7,77-124.Μοσχονάς, Σ. 2005. Γλωσσική τυποποίηση. Cogito 2, 57-58.Masson, O. 1986. Prosopographie, onomastique et dialecte des Lacédémoniens. REG 99, 137-148.Masson, O. 1990. Remarques sur la transcriptions du w par bêta et gamma. In E. Von Heiner & H. Rix(hrsg.) Sprachwissenschaft und Philologie: Jacob Wackernagel und die Indogermanische heute.Kolloquium der Indogermanischen Gesellschaft von 13. bis 15. October 1988 in Basel.Wiesbaden: Reichner, 202-212.Masson, O. 1993. Quelques noms grecs dialectaux. In Dialectologia Graeca. Actas II ColoquioInternacional, Miraflores, 1991. Madrid: Editiones de l’Universidad Autόnoma de Madrid, 229-236.Mc Crum, R., W. Cran & R. Mc Neil. 1992. The Story of English. London: Faber & Faber.Meiggs, R. & Lewis, D. 19882 [1969]. Α Selection of Greek Historical Inscriptions to the End of theEnd of the Fifth Century B.C. Oxford: Clarendon.Méndez Dosuna, J. 1985. Los dialectos dorios del Noroeste. Grammatica y estudio dialectal.Salamanca: Ediciones Universidad de Salamanca.Mossé, C. 1977. Les périèques Lacédémoniens. À propos d’Isocrate. [Panathénaïque 177 sqq. Sparte àl’époque archaïque] Ktema 2, 121-124.Mylonopoulos, J. 2003. Πελοπόννησος οἰκητήριον Ποσειδῶνος: Heiligtümer und Kulte des Poseidonauf der Peloponnes. Kernos. [Suppl. 13]. Liège: Centre International d’Études de la RéligionGrecque Antique (CIERGA).Νικηφορίδου, Ν. 2001. Γλωσσική αλλαγή. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιµ.), Ιστορία της ελληνικήςγλώσσας. Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας,102-107.Nespor, Μ. 1999. Φωνολογία. (Μτφρ. Α. Ράλλη, Α. Νάτσης & Ά. Παπασταύρου). Αθήνα: Πατάκης.Παναγιώτου, Α. 2001. Ιωνική και Αττική. Στο Α.-Φ. Χριστίδης (επιµ.), Ιστορία της ελληνικήςγλώσσας. Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας& Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυµα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], 299-307.Παπανικολάου, Α. 1976-1977. Επιτύµβιον εξ Αρχαίας Σελλασίας. Αθηνά 76, 202-204.Πίκουλας, Γ. Α. 2000-2003. Λακεδαιµονίων συνθε̃και Αἰτολοῖς. Ηoros 14-16, 455-467.Peek, W. 1974. Ein neuer spartanischer Staatsvertrag. Abhandlungen der Sächsischen Akademie derWissenschaften zu Leipzig [Phil.-Hist. Klass.] 65 (3), 3-15, (Tf. I-V).Perpillou, J.-L. 1999. Le supplétisme entre ὠνεῖσθαι et πρίασθαι en grec arcaїque. Des dialectes grecsaux Lois de Gortyne. Études Anciennes 21, 47-58.Piccirili, L. 1981. Nomoi Cantati et Nomoi Scritti. Civittà Classica e Christiana 2, 7-14.Prakken, D. W. 1953. IG V, 1, 1317. In G. E. Mylonas (ed.), Studies Presented to David MooreRobinson on his Seventieth Birthday. Vol. II, Saint Louis: Washington University, 340-348.Richer, N. 1998. Les éphores. Étude sur l’histoire et sur l’image de Sparte (VIIIe - IIIe siècles avantJésus-Christ). Paris: Publication de la Sorbonne.Rolley, C. 1977. Le problème de l’art laconien. Ktema 2, 125-140.Rusé, F. 1994. Les inférieures libres à Sparte: exclusion ou intégration. Mélanges Pierre Lévêque 8,297-310.Σκιάς, Α. Ν. 1892α. Επιγραφαί Γυθείου. Εφηµερίς Αρχαιολογική, 185-191.Σκιάς, Α. Ν. 1892β. Τοπογραφικά Γυθείου. Α. Ζευς Καππώτας. Β. Το ναύσταθµον. ΕφηµερίςΑρχαιολογική, 55-60.Saussure, F. de. 1985 [1916]. Cours de linguistique générale. Paris: Payot.Schwyzer, E. 2002. Η σύνταξη της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας. (Mτφρ. Γ. Ε. Παπατσίµπας & Π.Χαιρόπουλος). Αθήνα: Παπαδήµας.SGDI = Collitz, H. & Bechtel, F. 1884-1915. Sammlung der Griechischen Dialect-Inscriften,Göttingen.Solmsen, F. 1907. Vordorisches in Laconian. Rheinisches Museum für Philologie 62, 329-338.Straka, G. 1979. Les sons et les mots. Choix d’études de phonétique et de linguistique. Paris:Klincksieck.Striano, A. 1990. ΘΑΛΑΘΑ, ΠΟΙΕΘΑΙ. Minerva 4, 29-37.Striano, Α. 2007. À propos d’une nouvelle inscription laconienne. Die Altgriechischen Dialekte.Wesen und Werden. Akten des Kolloquiums. Freie Universität Berlin, 19-22 September 2001.Innsbruck, 449-462.Teodorsson, S. T., 1974. The Phonemic System of the Attic Dialect, 400-340 B.C. Göteborg-Lund:Studia Graeca et Latina Gothoburgensia.Thomas, R. 2001. Aλφαβητισµός και προφορικότητα στην κλασική περίοδο. Στο Α.-Φ. Χριστίδης(επιµ.) Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα. Θεσσαλονίκη:Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυµα ΜανόληΤριανταφυλλίδη], 243-244.Threatte, L. 1980. The Grammar of Attic Inscriptions. I. Phonology. Berlin/New-York: Walter deGruyter.Τσαραβόπουλος, Α. 1999. Graffiti από τα Κύθηρα. Horos 13, 261-267.Van Effenterre, H. & Rusé, F. 1994-1995. Nomima. Recueil d’Inscriptions Politiques et Juridiques del’archaїsme grec, I-II. Collection de l’École Française de Rome 188. Palais Farnèse: ÉcoleFrançaise de Rome.Vendryes, J. 1968. Le language. Introduction linguistique à l’histoire. Paris: Albin Michel.Willetts, R. F. 1967. The Law Code of Gortyn. (Kadmos. Supplement I). Berlin: de Gruyter.