45-80

Ο έπαρχος Ιλλυρίκου και ο έπαρχος Θεσσαλονίκης

Αφιέρωμα στη Θεσσαλονίκη για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωσή της

• Γκουτζιουκώστας, Ανδρέας

Στην παρούσα μελέτη εξετάζονται το πρόβλημα της διάρκειας της επαρχότητας Ιλλυρικού καί η σχέση του επάρχου Ιλλυρικού με τον έπαρχο Θεσσαλονίκης που μαρτυρείται σε σφραγίδες (8ος-9ος αι.). Με βάση την κριτική προσέγγιση των αντικρουόμενων απόψεων της νεότερης έρευνας, την ανάλυση των πληροφοριών των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου, των αφηγηματικών πηγών και του σφραγιστικού υλικού καθώς και την αξιοποίηση των πορισμάτων της αρχαιολογικής έρευνας προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα. Η επαρχότητα Ιλλυρικού λειτουργούσε από τον 4ο μέχρι τα τέλη περίπου του 7ου αιώνα. Ο έπαρχος Ιλλυρικού που μνημονεύεται στην πρώτη συλλογή των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου δεν διαφοροποιείται σε σχέση με τον έπαρχο που αναφέρεται στη δεύτερη συλλογή των Θαυμάτων. Η ύπαρξη μίας ισχυρής τοπικής «άρχουσας τάξης» στη Θεσσαλονίκη, που λάμβανε ενεργά μέρος στη διοίκηση της πόλης και φρόντιζε για τον επισιτισμό και την ασφάλειά της, έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία ότι ο έπαρχος Ιλλυρικού μετατράπηκε σε έναν έπαρχο πόλεως όμοιο με τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης ή ότι ένας νέος έπαρχος πόλεως κατά το πρότυπο της Κωνσταντινούπολης εισήχθη στη Θεσσαλονίκη. Αντίθετα ο έπαρχος Θεσσαλονίκης (8ος -9ος αι.) ήταν μάλλον επιβίωση του επάρχου Ιλλυρικού και η δικαιοδοσία του δεν περιοριζόταν μόνο στην πόλη της Θεσσαλονίκης, αλλά εκτεινόταν πιθανότατα σε μία ευρύτερη περιφέρεια που ήλεγχαν οι Βυζαντινοί, ανατολικά του Στρυμόνα, δυτικά της Πίνδου, βορείως της Θεσσαλίας και νοτίως των Στόβων. Στην άποψη αυτή συνηγορούν η σταδιακή επέκταση του βυζαντινού ελέγχου επί των σλαβικών φύλων που είχαν εγκατασταθεί γύρω από τη Θεσσαλονίκη, η ενσωμάτωσή τους στο βυζαντινό διοικητικό σύστημα μέσω του θεσμού του άρχοντος των σλαβικών ομάδων και η ταυτόχρονη ύπαρξη και λειτουργία πολλών υπαλλήλων και υπηρεσιών στη Θεσσαλονίκη (8ος-9ος αι), όπως του γενικού κομμερκιαρίου αποθήκης, των βασιλικών κομμερκίων, των κομμερκιαρίων, του αβυδικού και του παραφύλακος, γεγονός που προϋποθέτει τον έλεγχο της ενδοχώρας της Θεσσαλονίκης από τους Βυζαντινούς. Είναι γεγονός ότι στις σφραγίδες μνημονεύεται έπαρχος Θεσσαλονίκης και όχι έπαρχος Ιλλυρικού, αλλά δεν μπορεί να υποστηριχθεί μόνο με βάση το όνομα του αξιώματος ότι ο έπαρχος περιοριζόταν στη Θεσσαλονίκη. Άλλωστε και η δικαιοδοσία του στρατηγού Θεσσαλονίκης που έδρευε επίσης στην πόλη εκτεινόταν σε μία ευρύτερη περιοχή. Επιπλέον το διοικητικό μοντέλο του επάρχου πόλεως δεν εφαρμόστηκε και σε άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας, όπως έχει υποστηριχθεί, καθώς οι έπαρχοι που μαρτυρούνται στη Νίκαια, τη Νικομήδεια, το Αμόριον και την Κατάνη της Σικελίας δεν φαίνεται να ήταν έπαρχοι πόλεως, όπως προέκυψε από την ανάλυση των πληροφοριών των πηγών. Τα κύρια καθήκοντά του επάρχου Θεσσαλονίκης πρέπει να ήταν η επιβολή και είσπραξη των φόρων και η απονομή δικαιοσύνης, μολονότι δεν υπάρχει κάποια σαφής αναφορά στις πηγές.

• Political Science
• History and Archaeology

• Πολιτική επιστήμη
• Ιστορία

Περιέχει σημειώσεις