Logos and pathos between peace and war : rhetoric as a tool of diplomacy in the Middle Byzantine period
Part of : Θησαυρίσματα ; Vol.25, 1995, pages 7-20
Issue:
Pages:
7-20
Author:
Abstract:
Οι Βυζαντινοί πρεσβευτές κατά τη μέση περίοδο συχνά επιλέγονταν ανάμεσα στους περισσότερο μορφωμένους και καλλιεργημένους ανθρώπους της εποχής τους: ό Ιωάννης Γραμματικός, ο Κωνσταντίνος-Κύριλλος, ο Φώτιος, ο Κωνσταντίνος Ρόδιος, ο Νικήτας Μάγιστρος και ο Λέων Χοιροσφάκτης αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Γνώσεις φιλοσοφίας και ιδίως ρητορικής, συνοδευόμενες συχνά από θεολογική κατάρτιση, ήταν ένα από τα κριτηρια επιλογής για την ανάθεση διπλωματικής αποστολής. Ήταν όμως απαραίτητες και για την όποια άσκηση διπλωματί
ς από την κεντρική εξουσία. Η ρητορική μάλιστα κατείχε ιδιαίτερη θέση, αφού η άσκηση της βυζαντινής διπλωματίας γινόταν συχνά σύμφωνα με τις αρχές του επιδεικτικού και συμβουλευτικού λόγου, ιδίως σε ότι αφορούσε τη διατύπωση ιδεών περί βασιλείας και την αντίστοιχη προβολή προς το εξωτερικό του αυτοκρατορικού προτύπου ως προτύπου ηγεμόνος. Το παράδειγμα της επιστολής, περί το 864 μ.Χ., τού πατριάρχη Φωτίου προς τον πρώτο Βούλγαρο χριστιανό ηγεμόνα Βόριδα-Μιχαήλ είναι χαρακτηριστικό της τάσης αυτης.Ταυτόχρονα , η διπλωματική επιχειρηματολο
γία ακλουθούσε το αριστοτελικό ρητορικό τρίπτυχο ήθους, λόγον και πάθους. Το ήθος ήταν δεδομένο για τους πρεσβευτές αντιπροσώπους της «εκ Θεού» βασιλείας ή ακόμη περισσότερο για τα μηνύματά της. Ό λόγος, πού εξέφραζε τη βυζαντινή θέση προς την άλλη πλευρά, παρουσίαζε ένα διττό σχήμα, πού περνούσε από το γενικό στο ειδικό, από μια γενική επιχειρηματολογία που κινείται συχνά στα ίδια πλαίσια με το ήθος, κάνοντας αναφορά σε μια εξ αποκαλύψεως αλήθεια στην ειδικότερη διαφορά της στιγμής. Επίκεντρο της θεματολογίας του αποτελούσε, σε μια εποχή
ξωτερικών κινδύνων όπως οι μέσοι αιώνες, η ειρήνη γενικά ως δώρο Θεού, καθώς και ή ανωτερότητα της έναντι τού πολέμου, και η ειρήνη και φιλία με το Βυζάντιο ειδικότερα, την οποία είχε ως βασικό στόχο ή όλη διπλωματική προσπάθεια. Τέλος, το όλο σχήμα το έκλεινε το πάθος η συναισθηματική έκκληση, απευθυνόμενη συχνά στα καλύτερα αισθήματα της άλλης πλευράς και αποδίδοντας της στοιχεία της βυζαντινής αυτοκρατορικής ιδεολογίας, όπως ή δικαιοσύνη και η φιλανθρωπία. Έτσι, ή χρήση της ρητορικής στις διπλωματικές αποστολές, σύμφωνα με τους αριστοτε
λικούς κανόνες γινόταν συνειδητά (υπό την προϋπόθεση της κατανόησης των ρητορικών σχημάτων και από τις δύο πλευρές) και αναδεικνυόταν σε βασικό στοιχείο της αποτελεσματικότητας της βυζαντινής διπλωματίας.
Subject (LC):
Notes:
Περιέχει σημειώσεις
