261-364

The church of Saints George And Constantine in the village of Pyrgos at Herakleion

• Θεοχαροπούλου,  Ειρήνη

The church of Saints George and Constantine in the village of Pyrgos, in the district of Monofatsi at Heraklion, was originally a single naved church dedicated to St George. Today it has the form of a two-aisled church covered by barrel-vaults. The existing southernmost aisle, dedicated to St Constantine, belongs to a later addition, as does a destroyed northern one, probably dedicated to St Helen.Both surviving aisles have preserve extensive fragments of mural decoration. In the nave dedicated to St George the arrangements of the scenes does not depart from the established one. Standing saints occupy the lower surface of the walls, while on the upper parts four scenes from the cycle of the Twelve Feasts (.Dodecaorton) and six scenes from the martyrdom of the honoured saint are also depicted. The decoration expresses a conservative style of painting, combining stylistic and iconographical characteristics of the art of the 12th century with new elements of the art o f the 13th century. Motifs borrowed from the western iconographie repertoire have been incorporated into purely Byzantine themes of the nave decoration. These frescoes can be dated to the last decade of the 13th century.In the nave dedicated to St Constantine four scenes from the cycle of his life form a unique example in Byzantine monumental art, inspired by a Byzantine illustrated manuscript with western influences. The original decoration of the sanctuary reveals the influence of the sacrament of Holy Communion. At the end of the 13th century and the beginning of the 14th century Orthodox Christians projected the liturgical differences and the desecrative acts perpetrated by the Latins in order to confront proselytism and underline the differences between the Orthodox and the Catholic church.In the decoration of this nave we can distinguish the work of two different painters: to the first one we may attribute the scenes from the cycle of St Consantine’s life and also the repres entations in the sanctuary, dated according to the dedicatory inscription at 1314-1315. The kinship of this painter whith the painter of St George’s nave is close. The evangelical scenes at the western part of the nave belong to the second artist. These wall-paintings, wich can be dated to the first quarter of the 14th century, represent the new tendencies of Paleologan painting, executed at a higher artistic quality.

• History and Archaeology
• Philosophy, Ethics and Religion

• Αρχαιολογία
• Architecture and religion
• Archaeology and religion
• Decorative arts

Στο μνημείο έχουν πραγματοποιηθεί παλαιότερα από τη 13η Εφορεία Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων στερεωτικές κυρίως επεμβάσεις εξωτερικά στην τοιχοποιία, αρμολογήματα και εργασίες αποκατάστασης της στέγης, υπό την επίβλεψη του επίτιμου εφόρου Μ. Μπορμπουδάκη. Την περίοδο 2000-2001, στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Terra-Dias, η 13η ΕΒΑ εκπόνησε μελέτη και πραγματοποίησε εργασίες διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του ναού. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αφαίρεσης του υφιστάμενου άοπλου σκυροδέματος για την επ στρωση του αύλειου χώρου του μνημείου με ακανόνιστες λίθινες πλάκες, αποκαλύφθηκαν ταφές και πραγματοποιήθηκε ανασκαφική έρευνα που έφερε στο φως συστάδα οκτώ κιβωτιόσχημων τάφων, κτιστών με πλακοειδείς λίθους, συνδεδεμένους με λασπόχωμα, και καλυμμένων με ακανόνιστες ταφόπλακες, και μία μεμονωμένη ταφή νότια του ναού. Τα πενιχρά ευρήματα, που συνίσταντο σε περιορισμένο αριθμό οστράκων εψυαλωμένης κεραμικής, ενεπίγραφη κεραμίδα με το χαρακτηριστικό συμπίλημα ICXC ΝΙΚΑ και ένα μεμονωμένο νόμισμα, παραπέμπουν σε χρονολόγηση των τάφων στ ην περίοδο της Ενετοκρατίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, που δημοσιεύθηκαν στο Αρχαιολογικόν Δελτίον (ΑΔ 55 (2000), Χρονικά, σ. 1063-1064), παρουσιάστηκαν επίσης σε Λεύκωμα, έκδοση της Περιφέρειας Κρήτης (Κρήτη. Περιήγηση στη φύση και στον πολιτισμό. Πρόγραμμα Terra Dias, Ηράκλειο 2002, σ. 244-247 και σ. 254, σχέδ. 5). Στο έργο, που πραγματοποιήθηκε υπό την επίβλεψη της υπογράφουσας, συμμετείχαν οι ωρομίσθιοι υπάλληλοι Π. Επιτροπάκης, αρχαιολόγος, τον οποίο επίσης ευχαριστώ για τη συμβολή του στη μεταγραφή των σωζόμενων επιγραφών του ναού, και Αθ. Δημόπουλος, ολιτικός μηχανικός.Ο τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου παρουσίαζε σημαντικά προβλήματα σε όλη σχεδόν την έκτασή του. Παρατηρήθηκαν ρηγματώσεις, απολεπίσεις, αποφλοιώσεις και τμηματικά απώλεια της ζωγραφικής επιφάνειας και του υποστρώματος. Επίσης, διαπιστώθηκαν αυθαίρετες συμπληρώσεις με τσιμεντοκονιάματα, επικαλύψεις με ασβεστόχρωμα, επικαθίσεις αιθάλης, επικαλύψεις αλάτων και κρυσταλλοποιήσεις. Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών του μνημείου πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με εγκεκριμένη από τη Διεύθυνση Συντήρησης του ΥΠΠ μελέτη της 13ης ΕΒΑ, η οποία εκπονήθηκε από τους ωρομίσθιους συντηρητές Ευ. Λιόλιο και Μ. Μαμαλάκη, υπό την επίβλεψη της υπογράφουσας και του πολιτικού μηχανικού Αθ. Δημόπουλου. Η σχεδιαστική αποτύπωση του μνημείου οφείλεται στο σχεδιαστή Γ. Κοντογιάννη και του τοιχογραφικού διακόσμου στο σχεδιαστή Α. Χρηστάκη. Η πρώτη φάση των εργασιών συντήρησης πραγματοποιήθηκε με δαπάνες του τοπικού εκκλησιαστικού συμβουλίου από συνεργείο της 13ης ΕΒΑ, υπό την επίβλεψη του μόνιμου συντηρητή Α. Κριτζαλάκη, στο οποίο συμμετείχαν ο επίσης ο μόνιμος συντη ητής Σ. Κρητικός και οι ωρομίσθιοι Μ. Κεσσίδου, Π. Πετράκη και Δ. Αμπατζόγλου. Η δεύτερη φάση των εργασιών πραγματοποιήθηκε με δαπάνες της Υπηρεσίας από συνεργείο των μόνιμων συντηρητών Γ. και Κ. Καστρινάκη και Σ. Κρητικού, υπό την επίβλεψη του Μ. Νιωτάκη., Περιέχει εικόνες και σχέδια, Το άρθρο περιέχεται στο τεύχος: Μέρος Α'-Μελέτες