Αντίθετον σκαμνίν της βασιλείας της Ρώμης : οbservations sur un passage énigmatique d’ Apocopos
Part of : Θησαυρίσματα ; Vol.24, 1994, pages 149-188
Issue:
Pages:
149-188
Parallel Title:
Αντίθετο σκαμνί της βασιλείας της Ρώμης : παρατηρήσεις σε ένα αινιγματικό χωρίο του Αποκόπου
Author:
Abstract:
Στόχος της μελέτης είναι, η επανεξέταση των δυσεπίλυτων ερμηνευτικών προβλημάτων που παρουσιάζουν οι στίχοι 291-302 του Απόκοπου, «το προβληματικότερο ίσως και αινιγματικότερο χωρίο ολόκληρης της μεσαιωνικής γραμματείας», κατά τον καθηγ. Ν. Μ. Παναγιωτάκη.Στο πρώτο μέρος επισημαίνονται στοιχεία (τα πουλιά, το δάσος, ή αφιλόξενη και δύσβατη περιοχή) τα όποια, στην αινιγματική περιγραφή της πατρίδας των δύο νέων, και κυρίως στον στίχο 293, θυμίζουν ανάλογες περιγραφές κήπων ή τοπίων πού απαντούν σε ιταλικά, γαλλικά και ελληνικά αφηγηματικά ή διδακτικά έργα τού όψιμου μεσαίωνα και πού υπάγονται όλες στον γνωστό από την κλασσική αρχαιότητα κοινό τόπο τού ιδανικού ή ειδυλλιακού τοπίου. Από το στερεότυπο αυτό προέρχονται αρκετά από τα μοτίβα πού περιέχει ή δαντική περιγραφή του Επίγειου Παραδείσου, ή όποια αποτελεί πιθανώς μία από τις πηγές έμπνευσης του Μπεργαδή.Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται μοτίβα πού είναι κοινά στο χωρίο αυτό του Απόκοπον και στην —• λογία και δημώδη — παράδοση των laudes Constantinopolitanae. Επισημαίνονται οι ομοιότητες πού παρουσιάζουν οι κατηγορίες τού στ. 302 με αντιβυζαντινούς λιβέλλους πού παρεμβάλλουν στα έργα τους δυτικοί χρονογράφοι της εποχής των πρώτων σταυροφοριών: το ανθελληνικό αυτό πνεύμα εκφράζουν ακόμη, στο πρώτο μισό τού 15ου αί., διάφορα έγγραφα ή κείμενα σχετικά με την Ένωση των Εκκλησιών, καθώς και συγγραφείς πού σχετίζονται με την Κρήτη και πού ανήκουν στην εποχή οπού πιθανώς γράφτηκε ο Απόκοπος, όπως ο Buondelmonti και ο De Monacis.Από την συνεξέταση των διαφόρων δυτικών πηγών πού παρατίθενται ή μνημονεύονται, συνάγεται το συμπέρασμα ότι το σύνολο τού χωρίου αυτού δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως έπαινος της Κωνσταντινούπολης και ότι ο Μπεργαδής, χωρίς να υπαινίσσεται συγκεκριμένα το Βυζάντιο, δανείζεται από την διπλή αυτή παράδοση των laudes και των δυτικών αντιβυζαντινών κειμένων τα περισσότερα από τα μοτίβα πού απαρτίζουν την περιγραφή του.Στο τρίτο μέρος προτείνεται ως άλλη πιθανή πηγή του Μπεργαδή η γνωστή δαντική αντιπαράθεση της παρακμάζουσας Φλωρεντίας των «Μαύρων Γουέλφων» με την Αγία 'Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, πού την συναντούμε και σε άλλους μεταγενέστερους Φλωρεντινούς ποιητές ή χρονογράφους, καθώς και οι δριμύτατες κατηγορίες κατά των Φλωρεντινών πού περιέχουν τόσο η Θεία Κωμωδία, όσο και οι ’Επιστολές τού Δάντη. Οι παραλληλισμοί αυτοί διαφωτίζουν μεταξύ άλλων μερικά δυσνόητα σημεία του χωρίου, ιδίως τους στίχους 293-4, 296 και 301-2.Έτσι, η επισήμανση ορισμένων από τις πιθανές πηγές τού χωρίου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Μπεργαδής δεν αναφέρεται σε μια μοναδική και υπαρκτή πόλη, αλλά αντλεί από διάφορες λογοτεχνικές και ιστορικές παραδόσεις τα ετερόκλητα μοτίβα με τα όποια συνθέτει την περιγραφή της φανταστικής και θαυμαστής πατρίδας των δύο νέων νεκρών.
Subject:
Subject (LC):
Notes:
Περιέχει σημειώσεις
