9-58

Η υποβολή κατηγορίας από τον βουλόμενον στο πρώϊμο αττικό δίκαιο : οι δρακόντειες καταβολές της νομοθετικής αναθεώρησης του Σόλωνα

• Pelloso, Carlo

Είναι άραγε πιθανόν να ανιχνευθούν κατάλοιπα της νομοθεσίας του Δράκοντος στην σολώνεια αναθεώρηση όσον αφορά στον θεσμό της υποβολής δίωξης από τον βουλόμενον, δηλαδή του δικαιώματος που είχε κάθε πολίτης (ο βουλόμενος) να προσφύγει στο δικαστήριο προς υπεράσπιση οποιοσδήποτε αδικούμενου; Υπό το πρίσμα ενός τόσο βασικού ερωτήματος, η μελέτη αποσκοπεί να καταδείξει ότι ο νόμος του Δράκοντος, έστω κι αν δεν ανέπτυξε μία συστηματική και γενική αντίληψη περί της έννοιας του εγκλήματος, αντιμετώπισε από διαδικαστική άποψη ορισμένα αδικήματα ως εγκληματικές συμπεριφορές στρεφόμενες κατά της πόλεως (όπως για παράδειγμα την απόπειρα εγκαθίδρυσης τυραννικού πολιτεύματος ή την παράβαση του κανόνος περί εξορίας) και ταυτόχρονα έδωσε στους πολίτες τη δικονομική δυνατότητα να φέρουν τις υποθέσεις δημοσίου ενδιαφέροντος προς εκδίκαση ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου. Από την άλλη πάλι μεριά θα μπορούσε να υποστηριχθεί η εκδοχή ότι και, πριν ακόμα από τον Σάλωνα, οι Αθηναίοι άρχοντες, αρμόδιοι για να εκδίδουν οριστικές αποφάσεις και να επιβάλουν ποινές με δική τους πρωτοβουλία, ανελάμβαναν τη δικονομική προστασία των ανυπεράσπιστων εκείνων θυμάτων που δεν είχαν δικαίωμα να υποβάλουν κατηγορία (όπως φερ’ ειπείν μπορεί κανείς να συνάγει αναφορικά με τον καταδικασθέντα για ανθρωποκτονία συνέπεια εκβιασμού και βασανιστηρίων).Κατ’ ακολουθίαν μπορεί κανείς να συνάγει το συμπέρασμα ότι ο Σόλων δεν εισήγαγε ex novo τη νομική κατασκευή της «λαϊκής και εθελούσιας κατηγορίας»· πράγματι ο αθηναίος νομοθέτης, επικεντρωμένος περισσότερο στην ανάγκη αλληλεγγύης και συνοχής της αθηναϊκής κοινωνίας από την ανάγκη προστασίας του κοινωνικού συμφέροντος, μέσω του θεσμού της μήνυσης εκ μέρους τρίτου - μη εμπλεκόμενου - μέρους περιόρισε τον ρόλο που επιτελούσαν στο παρελθόν οι άρχοντες ενώ ταυτόχρονα αναβάθμισε την προϊσχύουσα διαδικασία που αρχικά εξυπηρετούσε μόνον την ασφάλεια του κοινωνικού συνόλου.

• Law

• Δίκαιο
• Legislation

απόπειρα τυραννίας, διαδικασίες με βάση τη νομοθεσία του Δράκοντα, αρμοδιότητες αρχόντων και ανυπεράσπιστα θύματα, αναθεωρήσεις του Σάλωνα, δικαίωμα προσφυγής στο δικαστήριο από τρίτο - μη εμπλεκόμενο — μέρος, άπαγωγη κατά ανθρωποκτόνων, ο βουλόμενος, Attempted tyranny, Drakonian procedures, magisterial powers and incapacitated victims, offences against the community, Solonian reforms, ‘third-party prosecution’, απαγωγή against killers, εγκλήματα κατα του κοινωνικού συνόλου

Περιέχει παραρτήματα, βιβλιογραφία

1. Adcock F. E. 1926. ‘The reform of the Athenian sate’. CAH 4: 26-58.Allen, D. 2000. The World of Prometheus: The Politics of Punishing in Democratic Athens (Princeton).Almeida, J. A. 2003. Justice as an Aspect of the Polis Idea in Solon ’s Political Poems (Leiden and Boston).Arnaoutoglou, I. 1993. ‘Pollution in the Athenian homicide law’, RIDA 40: 109-137.Banfi A.. 2012. ‘Qualche considerazione intorno al controllo di legittimità ad Atene’, in Legras, B. and Thür, G. (eds.), Symposion 2011 (Wien): 49-76.Bearzot, C. 2012. ‘Νομοφύλακες e νομοφυλακία nella Politica di Aristotele’, in Polito. M. and Talamo C. (eds.), La Politica di Aristotele e la storiografia locale (Tivoli): 29-47.Berti, M. 2003. ‘Il dogma e l’egemonia dell’Areopago ad Atene ([Aristot.] Ath. Pol. XXIII 1-2)’, Dike 6: 115-138.Berti, M. 2012. Salvare la democrazia. L’egemonia dell’Areopago ad Atene (480-461 a.C.) (Tivoli).Bleicken, ]. 1995. Die athenische Demokratie (Paderborn).Bonner, R. J. and Smith, G. 1930. The Administration of justice from Homer to Aristotle, vol. II (Chicago).Bonner, R. J. and Smith, G. 1938. The Administration of Justice from Homer to Aristotle, vol. I (Chicago).Busolt. G. and Swoboda. H. 1926. Griechische Staatskunde, vol. II (München).Calhoun, G. Μ. 1927. The Growth of Criminal law in Ancient Greece (Berkeley).Canevaro, M. 2013a. Thieves, parent abusers, draft dodgers ... and homicides? The authenticity of Dem. 24.106’. Historia 62: 25-47.Canevaro, M. 2013b. The Documents in the Attic Orators: Laws and Decrees in the Public Speeches of the Demosthenic Corpus (Oxford).Canevaro, M. and Harris, E. M. 2012, ‘The documents in Andocides’ On the Mysteries’, CQ 62: 98-121.Carawan, E. M. 1984. ‘Akriton apokteinai. Execution without trial in fourth-century Athens’. GRBS 25: 111-21.Carawan, E. M. 1993. ‘Tyranny and outlawry: Ath. Pol. 16.10’. in Rosen. R. M. and Farrell. J. (eds.), Nomodeiktes. Greek studies in honor of M. Ostwald (Ann Arbor): 305-319.Carawan, E. M. 1998. Rhetoric and the Law of Draco (Oxford).Carawan, E. M. 2013. The Athenian amnesty and reconstructing the lato (Oxford).Carey, C. 1995. ‘Rape and adultery in Athenian Law’, CQ 45: 407-417.Cawkwell. G. 1988. ‘Nomophylakia and the Areopagus'. JHS 108: 1-12.Chambers. M. 1965. ‘Notes on the Text of the Ath. Pol.’ TAPliA 96: 31-39.Christ. M. 1998. The Litigious Athenian (Baltimore and London).Cloché. P. 1920. ‘Le Conseil athénien des Cinq Cents et la peine de mort’, REG 33: 1-50.Cohen, D. 2005. ‘Crime, Punishment, and the Rule of Law’, in Gagarin, M. and Cohen. D. (eds.). The Cambridge Companion to Ancient Greek Law (Cambridge): 211-235.Damaska, M. 1981. ‘The Reality of Prosecutorial Discretion’, The American Journal of Comparative Law 29: 119-138.Daverio Rocchi. G. 2001. ‘L’Areopago, φύλαξ τών νόμων και επίσκοπος τής πολιτείας, e le Eumenidi di Eschilo (681-708)’, in Ποίκιλμα. Studi in onore di M. R. Cataudella in occasione del suo sessantesimo compleanno (La Spezia): 333-347. de Bruyn, O. 1995. La compétence de l’Aréopage en matière de procès publics (Stuttgart). Dillon. M. P. J. 1995. ‘Payments to the Disabled at Athens: Social Justice or Fear of Aristocratic Patronage?’, AncSoc 26: 27-57.Evjen, H. D. 1970. 'Apagoge and Athenian homicide procedures’, TR 38: 403-415. Figueira, T. J. 1993. ‘The Strange Death of Draco on Aegina’, in Rosen, R. M. and Farrell.J. (eds.), Nomodeiktes. Greek studies in honor of Martin Ostwald (Ann Arbor): 287-303. Fisher, N. R. E. 1990. ‘The law of hubris in Athens’, in Cartledge. P. Millett, P. and Todd.S. (eds.), Nomos. Essays in Athenian Law, Politics and Society (Cambridge): 123-138. Fisher. N. R. E. 2001. Aeschines: Against Timarchus (Oxford).Forsdyke, S. 2005. Exile, Ostracism, and Democracy: The Policy of Expulsion in Ancient Greece (Princeton).Gagarin. M. 1979. ‘The prosecution of homicide in Athens’ GRBS 20: 301-323.Gagarin, M. 1981a. Drakon and early Athenian homicide law (New Haven).Gagarin. M. 1981b. ‘The Thesmothetai and the Earliest Athenian Tyranny Law’, TAPhA 111: 71-77.Gagarin. M. 1986. Early Greek law (Berkeley - London).Gagarin, M. 1989. The murder of Herodes: A study of Antiphon 5 (New York).Gagarin, M. 1997. Antiphon: Tire Speeches (Cambridge).Gagarin, M. 2006. ‘Legal Procedure in Solon’s Laws’, in Blok, J. and Lardinois, A. (eds.), Solon of Athens: New Historical and Philological Approaches (Leiden): 261-275.Gagarin, M. 2008. Writing Greek Law (Cambridge).Gagliardi, L. 2003. ‘Dove giudicavano gli efeti?’. in Thür, G. and Nieto, F. (eds.). Symposion 1999 (Wien): 145-166.Gagliardi, L. 2012. ‘Ruolo e competenze degli efeti da Draconte all’età degli oratori’ Dike 15: 33-71.Gallia. A. B. 2004. ‘The republication of Draco’s law on homicide’. CQ 54: 451-460. Gehrke. H. J. 2006. ‘The Figure of Solon in the Athenian Politela’, in Blok, J. and Lardinois.A. (eds.), Solon of Athens: New Historical and Philological Approaches (Leiden):Geldart. W. 1984. Introduction to English Lazo (Oxford).Glotz, G. 1904. La solidarité de la famille dans le droit criminele en Grèce (Paris).Hall. D. E. 2012. Criminal Law and Procedure (New York).Hansen. M. H. 1975. ‘Eisangelia’: Die Sovereignty of the People’s Court in Athens in the Fourth Century B.C. and the Impeachment of Generals and Politicians (Odense).Hansen, M. H. 1976. Apagoge. Endeixis. and Ephegesis against Kakourgoi, Atimoi. and Pheu- gontes (Odense).Hansen, M. H. 1980. ‘Eisangelia in Athens: A reply’, JHS 100: 83-95.Hansen. M. H. 1981. ‘The prosecution of homicide in Athens’. GRI3S 22: 11-30.Hansen, M. H. 1981-82. ‘The Athenian Heliaia from Solon to Aristotle’, ClassMed 33: 9-47. Hansen, M. H. 1991. The Athenian Democracy in the Age of Demosthenes (Oxford).Harris, E. 2006. Democracy and the Rule of Law in Classical Athens. Essays on Law, Society, and Politics (Cambridge).Harrison, A. R. W. 1968. The Law of Athens: Family and Property (Oxford).Harrison, A. R. W. 1971. The Law of Athens: Procedure (Oxford).Heitsch (1984). Antiphon aus Rhamnus (Stuttgart).Hignett, C. 1952. A history of the Athenian constitution to the end of the fifth century B.C. (Oxford).Humphreys, S. 1983. ‘The evolution of legal process in ancient Attica’, in Gabba, E. (ed.), ‘Tria Corda’. Scritti in onore di A. Momigliano (Como): 229-56.Humphreys, S. C. 1992. ‘A historical approach to Drakon’s law on homicide’, in Gagarin. M. (ed.), Symposion 1990 (Wien): 17-45.Hunter. V. 1994. Policing Athens: Social Control in the Attic Lawsuits, 420-320 B.C. (Princeton).Hunter. V. 2007. ‘Did the Athenians Have a Word for Crime?’. Dike 10: 5-17.Just, M. 1965. Die 'Ephesis’ in der Geschichte des attischen Prozess. Ein Versuch zur Deutung der Rechtsnatur der ‘Ephesis’ (Würzburg).Kennedy, R. C. 1856. 77te Orations of Demosthenes against Leptines, Midias, Androtion, and Aristocrates (London).Lanni, A. 2006. Law and Justice in the Courts of Classical Athens (Cambridge).Lipsius, J. H. 1905-15. Das attische Recht und Rechtsverfahren (Leipzig).Luparia. L. 2002. ‘Obbligatorietà e discrezionalità dell’azione penale nel quadro comparativo europeo’. Giurisprudenza Italiana 154: 1751-1758.MacDowell, D. M. 1963. Athenian Homicide Law in the Age of the Orators (Manchester).MacDowell, D.'M. 1978. The Law in Classical Athens (London).Maschke. R. 1926. Die Willenslehre im griechischen Recht (München).Mirhady, D.C. 2005. ‘Response to A. Scafuro’, in Gagarin. M. and Wallace. R. (eds.), Symposion 2001 (Wien): 71-78.Mosse, C. 1979. ‘Comment s’élabore un mythe politique: Solon, «père fondateur» de la démocratie athénienne’. Annales (ESC) 34: 434-435.Mossé, C. 1987. ‘Egalité démocratique et inégalités sociales: le débat à Athènes au IVème siècle’. Métis: 165-176, 195-206.Mülke, C. 2002. Solons politische Elegien und Iamben (fr. 1-13; 32-37 West): Einleitung, Text, Übersetzung, Kommentar (München).Noussia-Fantuzzi, M. 2010. Solon the Athenian, the poetic fragments (Leinde and Bristol).O’Neil. J. L. 1995. The Origins and Development of Ancient Greek Democracy (Lanham).O’Sullivan, L. 2001. ‘Philochorus, Pollu,x, and the nomophylakes of Demetrius of Phalerum’, JHS 121: 51-62.O’Sullivan, L. 2009. The Regime of Demetrius of Phalerum in Athens: 317-307 BCE. A Philosopher in Politics (Leiden).Ober, J. 1989. Mass and Elite in Democratic Athens (Princeton).Ober, J. 2005. ‘Law and Political Theory’, in Gagarin, M. and Cohen. D. (eds.), The Cambridge Companion to Ancient Greek Law (Cambridge): 394-411.Osborne. R. 1985. ‘Law in action in Classical Athens’, JHS 105: 40-58.Osborne. R. 1996. Greece in Making (1200-479 B.C. (London).Ostwald, M. 1955. ‘The Athenian Legislation against Tyranny and Subversion’, TAPhA 86: 103-128.Ostwald, M. 1985. From Popular Sovereignty to the Sovereignty of Law (Berkeley and Los Angeles).Ostwald. M. 1993. ‘The Areopagus in the Athenaion Politela’, in Piérart, M. (ed.). Aristote et Athènes (Freiburg): 139-153.Paoli. U. E. 1930. Studi di diritto attico (Firenze).Paoli, U. E. 1950, ‘La εφεσις εις το δικαστήριον en droit attique’, RIDA 5: 325-334.Parker, R. 1983. Miasma: Pollution and Purification in Early Greek Religion (Oxford).Pelloso, C. 2008. Studi sul furto nell’antichità mediterranea (Padova).Pelloso. C. 2012a. ‘Riflessioni intorno all’elemento soggettivo dell’omicidio doloso in diritto draconiano’. Rivista di Diritto Ellenico 2: 183-253.Pelioso, C. 2012b. Themis e dike in Omero. Ai primordi del diritto dei Greci (Alessandria). Pelloso. C. 2013. ‘The myth of the priority of procedure over substance in the light of early Greek epos’, Rivista di Diritto Ellenico 3: 224-275.Pepe. L. 2012. Phonos. L’omicidio da Draconte all’età degli oratori (Milano).Phillips, D. D. 2008. Avengers of Blood: Homicide in Athenian Law and Custom from Draco to Demosthenes (Stuttgart).Piérart. M. 1971. ‘Les εϋθυνοι athéniens’, AC 40: 526-573.Piérart, Μ. 1973. ‘Note sur la πρόρρησις en droit attique’. AC 42: 427.Poddighe, E. 2014. Aristotele. Atene e le metamorfosi dell’idea democratica. Da Solone a Pericle (594- 451 a.C.) (Roma).Raaflaub, K. A. 1996. ‘Equalities and Inequalities in Athenian Democracy’, in Ober, J. and Hedrick C. (eds.), Demokratia: A Conversation on Democracies. Ancient and Modern (Princeton).Rhodes. P. J. 1972. The Athenian Boule (Oxford).Rhodes, P. J. 1979. Εισαγγελία in Athens’, JHS 99: 103-114.Rhodes. P. J. 1981. A Commentary on the Aristotelian Athenaion Politeia (Oxford).Rhodes. P. J. 2006. 'The Reforms of Solon: An Optimistic View’, in Blok. J. and Lardinois, A. (eds.), Solon of Athens: New Historical and Philological Approaches (Leiden): 248-260.Riess, W. 2008. ‘Private violence and state control. The prosecution of homicide and its symbolic meanings in fourth-century B.C. Athens’, in Brélaz. C. and Ducrey, P. (eds.), Sécurité collective et ordre public dans les sociétés anciennes (Geneve): 1-39.Roselli della Rovere, Μ. E. 1999. ‘L’Areopago prima di Solone’, Patavium 13: 145-152.Rubinstein. L. 2003. ‘Volunteer Prosecutors in Greek World’, Dike 6: 87-113.Ruschenbusch, E. 1960. ‘Φόνος: Zum Recht Drakons und seiner Bedeutung für das Werden des athenischen Staates’, Historia 9: 129-54.Ruschenbusch, E. 1961. ‘Έφεσις. Ein Beitrag zur griechischen Rechtsterminologie', ZRG 78: 386-390.Ruschenbusch. E. 1965. ‘Ηλιαία. Die Tradition über das solonische Volksgericht'. Historia 14: 381-384.Ruschenbusch, E. 1966. ΣΟΛΟΝΟΣ NOMOI. Die Fragmente des Solonischen Gesetzwerkes mit einer Text- und Überlieferungsgeschichte (Weisbaden).Ruschenbusch. E. 1968. Untersuchungen zur Geschichte des Athenischen Rechts (Köln).Ryan. F. X. 1994. ‘The Original Date of the δήμος πληθόων Provisions of IG I3 105’, JHS 114: 1994. 120-134.Ryan. F. X. 1999. ‘Die areopagitische Herrschaft und die Areopagiten’, RIDA 46: 43-52.Scafuro. A. 2005. ‘Parent Abusers, Military Shirkers, and Accused Killers: the Authenticity of the Second Law Inserted at Dem. 24.105’, in Gagarin. M. and Wallace, R. (eds.). Symposion 2001 (Wien): 51-70.Sealey, R. 1964. ‘Ephialtes’. CPh 59: 11-22.Sealey. R. 1983. ‘The Athenian courts for homicide’. CPh 78: 275-96.Sealey, R. 1994. The Justice of the Greeks (Ann Arbor).Sickinger, J. P. 1999. Public Records and Archives in Classical Athens (Chapel Hill and London).Stroud. R. S. 1968. Dracon’s Law on Homicide (Berkeley).Steinwenter, A. 1925. Die Streitbeendigung durch Urteil. Schiedsspruch und Vergleich nach griechischen Rechte (Berlin).Swoboda, H. 1905. ‘Beiträge zur griechischen Rechtsgeschichte’, ZRG 26: 149-284.Thür, G. 1991. ‘The jurisdiction of the Areopagos in homicide cases’, in Gagarin, M. (ed.), Symposion 1990 (Wien): 53-72.Todd, S. C. 1993. The Shape of Athenian Law (Oxford).Tulin, A. 1996. Dike phonou: the right of prosecution and Attic homicide procedure (Stuttgart).Usteri. P. 1903. Aechtung und Verbannung im griechischen Recht (Berlin).Valdés Gufa, Μ. 2012. La formación de Atenas. Gestación, nacimiento y desarrollo de una polis (1200/1100-600 a.C.) (Zaragoza).Vinogradoff, P. 1922. Outlines of Historical Jurisprudence, vol. II, Die Jurisprudence of the Greek Cities (Oxford).Vleminck, S. 1981. ‘La valeur de άτιμία dans le droit grec ancien’, LEC 49: 251-265.Volonaki. E. 2000. ‘Apagoge in homicide cases’, Dike 3: 147-176.von Fritz, K. 1954. ‘The Composition of Aristotle’s Constitution of Athens and the So- called Dracontian Constitution’, CPh 49: 77-93.von Wilamowitz-Möllendorif, U. 1893. Aristoteles und Athen (Berlin).Wade-Gery. H. T. 1958. Essays in Greek History (Oxford).Wallace. R. W. 1989. Die Areopagos Council to 307 B.C. (Baltimore and London).Wallace, R. W. 1993. ‘Aristotelian Politemi and Athenaion Politela 4’, in Rosen, R. M. and Farrell, J. (eds.), Nomodeiktes. Greek studies in honor of Martin Ostwald (Ann Arbor): 269-286.Westbrook, R. 2009. ‘Drakon’s homicide law’, in Harris. E. and Thür. G. (eds.), Symposion 2007 (Wien): 3-22.Winkel, L. C. 1982. ‘Quelques remarques sur l’accusation publique en droit grec et romain’, RIDA 29: 281-294.Wohl, V. 2010. Law’s Cosmos. Juridical Discourse in Athenian Forensic Oratory (Cambridge).