The poetic response to the Asia minor disaster
Part of : Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών ; Vol.9, 1992, pages 199-222
Issue:
Pages:
199-222
Parallel Title:
Η ποιητική απάντηση στη μικρασιατική καταστροφή
Section Title:
Articles
Author:
Abstract:
Στο άρθρο αυτό, το όποιο αποτελεί τό πρώτο στάδιο μιας εκτεταμένηςμελέτης μου για τήν ποιητική άπάντηση στη Μικρασιατική Καταστροφή,εξετάζεται τό θέμα τής Καταστροφής στο έργο τριών ποιητών, οί όποιοιέζησαν τά γεγονότα καθώς αυτά συνέβησαν, τών: Κωστή Παλαμά, Κ. Π.Καβάφη καί Κώστα Καρυωτάκη.Τοϋ Παλαμά σχολιάζονται: (1) δύο ποιήματα του 1919 ,«Πέρα ώς πέραστή γη τής Τωνίας» [= «Σμύρνη»] καί «Στής Παναγιάς τήν Πόλη τό Κοράνι»,από τά Δεκατετράστιχα), όπου φαίνεται, άφ’ ενός, ό ενθουσιασμός τοϋ ποιητήμέ τήν προοπτική τής επικείμενης (όπως πίστευε) πραγματοποίησης τήςΜεγάλης ’Ιδέας, καί, άφ’ ετέρου, ή συνείδησή του τής λιγότερο αισιόδοξηςπλευράς τών πραγμάτων, δηλαδή τής Ρωμιοσύνης, θύματος όχι μόνο τώνΤούρκων άλλά καί τής αδιαφορίας τής Δύσης· (2) τό ποίημα «Οί Λύκοι», τοϋ1922, όπου εκφράζεται ή οργή τοϋ ποιητή άπέναντι σε όλους όσοι εύθύνον-ταν για τήν Καταστροφή, καί γίνεται νύξη γιά τό ρόλο τών «Μπολσεβίκων»,γεγονός πού προκάλεσε τή διαμάχη μέ τον Βάρναλη· καί (3) τό ποίημα «ΤόΤραγούδι τών Προσφύγων», όπου ή οργή τοϋ ποιητή έχει κατασταλάξει, καίή πίστη του στή Μεγάλη ’Ιδέα φαίνεται νά έχει άποκατασταθεΐ.Τοϋ Καβάφη σχολιάζονται τά ποιήματα: (1) «Πάρθεν», τοϋ 1921, όπου όποιητής γεφυρώνει τό χάσμα άνάμεσα στο τέλος τοϋ Βυζαντίου καί τήν αρχήτοϋ τέλους τής Μεγάλης ’Ιδέας· (2) «'Υπέρ τής ’Αχαϊκής Συμπολιτείας Πο-λεμήσαντες», πού ανήκει σε έναν κύκλο ποιημάτων τών χρόνων 1921-22,όπου άπαντά τό θέμα τής στρατιωτικής νίκης, καί πού ή συσχέτισή του μέ τάγεγονότα τής Μικρασιατικής Καταστροφής προκάλεσε μια ζωηρή συζήτηση· καί (3) «Είς ’Ιταλικήν Παραλίαν», τοϋ 1925, όπου μπορεί νά υπάρχει μίαλανθάνουσα άναφορά στον τρόπο μέ τον όποιον ή Ελλάδα δέχθηκε τούςπρόσφυγες τής Μικρδς ’Ασίας.Τοϋ Καρυωτάκη έξετάζονται δύο ποιήματα δημοσιευμένα τό 1927: (1)«[Όταν άνθη έδένατε...]» (άπό τά ’Ελεγεία), όπου, ή καταγγελία όσων εύθύ-νονταν γιά τή Μικρασιατική ’Εκστρατεία καί γιά τήν τελική αποτυχία της,καθώς καί ή συμπαράσταση τών στρατιωτών πού θυσιάστηκαν, συνδέονται μέ τή γνωστή άντιμιλιταριστική στάση του ποιητή· καί (2) «Εις ΆνδρέανΚάλβον» (από τις Σάτιρες), όπου ό Καρυωτάκης συγκρίνει, τα στρατιωτικάιδανικά του 1821 μέ τήν ήθική παρακμή τοΰ στρατοί) μετά τό 1922, καίσατιρίζει τήν ταχεία εξέλιξη όσων νικών είχαν κερδιθεΐ στο όνομα τής«Ελευθερίας», στή «δουλεία» μιας στρατιωτικής δικτατορίας. Άναφέρεταιεπίσης τό «μικρο-διήγημα» «'Ένας Πρακτικός Θάνατος», όπου τό θέμα τωνπροσφύγων, γιά τή μοίρα τών όποιων ό Καρυωτάκης δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία,συνδέεται μέ τό κατ’ εξοχήν καρυωτακικό θέμα τοΰ «γραφείου» καίτής γραφειοκρατίας.Ή εξέταση τών κειμένων αύτών μάς επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι ήάμεση ποιητική άπάντηση στή Μικρασιατική Καταστροφή ήταν πολύφωνη.Στα μεταγενέστερα χρόνια, καθώς ή εμπειρία τής Καταστροφής έγινε μιαόλο καί περισσότερο άμυδρή άνάμνηση, άντικαταστάθηκε στήν ποιητικήσυνείδηση άπό άλλες τραγωδίες· στο βαθμό πού ή ίδια ή «λησμονιά» είναικεντρικό θέμα ενός άπό τά πιο πρόσφατα ποιήματα γιά τήν Καταστροφή:«’Αναζητήσεις μέσω τοΰ Ελληνικού Έρυθροϋ Σταυροΰ» τοΰ Γιώργου Γεραλή.
Subject:
