491-504

Η Μονή Σινά μέσα από τα κείμενα των προσκυνητών του 13ου και του 14ου αιώνα

Articles

• Δρανδάκη, Αναστασία
• DRANDAKI, Anastasia

Tο Σινά ήταν για τον πατέρα μου ένας τόπος αγαπητός, πηγή ανεξάντλητης γνώσης για την επιστήμη στην οποία αφιέρωσε τη ζωή του αλλά και χώρος έμπνευσης και ευλογίας για τους πνευματικούς του προσανατολισμούς. Η παρούσα μελέτη, επικεντρωμένη στους προσκυνητές που πήγαν στο Σινά ακολουθώντας τις δικές τους αναζητήσεις, δεν θα μπορούσε παρά να είναι αφιερωμένη στη μνήμη του. Από τις σωζόμενες προσκυνηματικές αφηγήσεις του 13ου και του 14ου αιώνα συμπεραίνεται ότι οι πόλοι έλξης των προσκυνητών στο Σινά περιλάμβαναν το λείψανο της αγίας Αικατερίνης, τη Βάτο και την Αγία Κορυφή. Από το 14ο αιώνα στην προσκυνηματική τοπογραφία του Σινά προστίθεται και η κορυφή της Αγίας Αικατερίνης, όπου σύμφωνα με την παράδοση είχε βρεθεί το σκήνωμα της. Ιδιαίτερη σημασία έχουν επίσης όσα δεν αναφέρουν οι προσκυνητές στις αφηγήσεις τους. Κανένας από τους προσκυνητές της περιόδου δεν κάνει λόγο για την ύπαρξη λατινικού παρεκκλησίου. Αντιθέτως, ορισμένοι αναφέρουν ότι παρακολούθησαν στο καθολικό της μονής την ορθόδοξη λειτουργία στα ελληνικά και ότι κοινώνησαν από το χέρι του αρχιεπισκόπου. Η πρώτη αναφορά στην ύπαρξη λατινικού παρεκκλησίου εντοπίζεται στην αφήγηση του Anselme Adorno, το 1470-71. Φαίνεται ότι τομή στις σχέσεις της μονής με τους καθολικούς αποτέλεσε, όπως και σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο, η Σύνοδος της Φερράρας-Φλωρεντίας (1438-39) και τα γεγονότα που ακολούθησαν, βαθαίνοντας το χάσμα μεταξύ των δύο χριστιανικών κοινοτήτων. Η ίδρυση του λατινικού παρεκκλησίου στο Σινά πρέπει να ήταν αποτέλεσμα αυτών των νέων συνθηκών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αφήγηση του γερμανού Sources of photographs Figs 1-2: H. Evans (ed.), Byzantium: Faith and Power (1261-1557), nos 220, 235. Fig. 3: CR. Dodwell, The Pictorial Arts of the West 800-1200, fig. 210. Fig. 4: K. Linardou, Reading two Byzantine Illustrated BooL•: (see n. 43), pi. 43. Fig. 5: Photo: Spyros Panayiotopoulos. Fig. 6: M. προσκυνητή Thietmar (1217). Κατά την περιγραφή του παρεκκλησίου της Βάτου ο Thietmar περιγράφει λεπτομερώς την εικονογραφία ενός μεταλλικού, «χρυσού» έργου που βρισκόταν στη θέση της αυθεντικής βάτου. Απεικόνιζε στο κέντρο τη βάτο με τον Χριστό επάνω της και εκατέρωθεν διπλή απεικόνιση του Μωυσή. Η εικονογραφία που περιγράφει ο Thietmar ανταποκρίνεται απολύτως στη μικρογραφία που προηγείται της τρίτης ομιλίας του Ιάκωβου Κοκκινοβάφου, στα δύο γνωστά κωνσταντινουπολίτικα χειρόγραφα των μέσων του 12ου αιώνα. Επίσης, ανάλογη εικονογραφία, με διπλή απεικόνιση του Μωυσή εντοπίζεται και σε δύο εικόνες του 13ου αιώνα. Ως προς τον προορισμό του πολυτελούς έργου που εντυπωσίασε τον Thietmar, ίσως επρόκειτο για μεταλλική επένδυση του παλαιοχριστιανικού θωρακίου, το οποίο βρίσκεται στη θέση της Βάτου, στο δάπεδο του παρεκκλησίου. Ο δεύτερος προσκυνητής που μας προσφέρει πληροφορίες για συγκεκριμένα λατρευτικά έργα του Σινά είναι ο μοναχός Niccolò da Poggibonsi (1346-1350) από την Τοσκάνη. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται στη θέση μιας ψηφιδωτής Βρεφοκρατούσας πάνω στις κλειστές τότε, ιουστινιάνειες, μεσαίες θύρες του κυρίως ναού. Αυτή η -ψηφιδωτή εικόνα πιθανώς ταυτίζεται με τη μόνη γνωστή ανάλογη εικόνα του όψιμου 12ου ή πρώιμου 13ου αιώνα που φυλάσσεται στη μονή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η ρητή αναφορά του Niccolò da Poggibonsi στη θέση της γνωστής βιογραφικής εικόνας του Μωυσή, του 13ου αιώνα, την οποία είδε ανηρτημένη στο τέμπλο του μικρού ναού της Αγίας Κορυφής, που ήταν τότε αφιερωμένος στον προφήτη. Η ίδια εικόνα μεταφέρθηκε αργότερα, πριν από το 1577-1592 στο παρεκκλήσι της Βάτου.

• History and Archaeology
• Arts

• Ιστορία

856: https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/4298, DOI: https://doi.org/10.12681/dchae.507

• http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/vol45_47
• http://dx.doi.org/10.12681/dchae.507