Memnon in Constantinople : Translation Transformations of Voltaire’s short story Memnon ou La sagesse humaine
Part of : Σύγκριση ; No.24, 2014, pages 5-14
Issue:
Pages:
5-14
Section Title:
Articles
Author:
Abstract:
Η ελληνική μετάφραση του διηγήματος του Βολταίρου Memnon (1749), η οποία εκδόθηκε ανώνυμα το 1766, αποδίδεται στον Ευγένιο Βούλγαρη. Στην ελληνική μετάφραση το πεζό γαλλικό πρότυπο μετατρέπεται σε έμμετρο ομοιοκατάληκτο ποίημα. Η αλλαγή αυτή ίσως εξηγείται από το γεγονός ότι εξ αρχής ο Βολταίρος είχε εντάξει το διήγημα ως συμπλήρωμα στην ενότητα μιας σειράς φιλοσοφικών ποιημάτων του με τον τίτλο Discours en vers sur l’homme. Επίσης, η μετατροπή του πεζού διηγήματος σε έμμετρο το φέρνει πιο κοντά στο είδος του έμμετρου διδακτικού μύθου (ή απόλογου), το οποίο είχε μεγάλη διάδοση και ήταν καταξιωμένο στο πλαίσιο της νεοκλασικιστικής ποιητικής. Αλλά και στο περιεχόμενο της μετάφρασης εντοπίζονται διαφοροποιήσεις, από τις οποίες πιο ενδιαφέρουσες είναι δύο που δείχνουν ότι αφενός ο μεταφραστής είχε ήδη μια οικειότητα με τα θέματα που πραγματεύεται το διήγημα του Βολταίρου και αφετέρου ότι η οπτική του έχει εμποτιστεί από τη χριστιανική θεολογία και παράδοση. Η πρώτη διαφοροποίηση δείχνει ότι ο μεταφραστής πρέπει να είχε προσωπική γνώση της θεωρίας του Fontenelle περί πληθύος των κόσμων, εμπλουτίζοντας την ειρωνική κριτική του πρωτοτύπου. Η θεωρία του Fontenelle είχε προκαλέσει αντιδράσεις μεταξύ των Ελλήνων λογίων, καθώς ήταν ασύμβατη με βασικές θέσεις της χριστιανικής θεολογίας. Η δεύτερη διαφοροποίηση οδηγεί στη βαθμιαία μετάλλαξη του ουράνιου πλάσματος που αποκαλύπτει την αλήθεια του κοσμικού σχεδίου στον Μέμνονα. Από έναν φιλοσοφικό άγγελο του 18ου αι., ο οποίος στο γαλλικό πρότυπο δεν έχει τίποτε ανθρώπινο, οδηγούμαστε βαθμιαία από την πρώτη έως την τρίτη έκδοση της ελληνικής μετάφρασης (1817) στην πλήρη μεταμόρφωσή του σε έναν τυπικό χριστιανικό άγγελο, σε αντίθεση με τις εμφανείς προθέσεις του βολταιρικού κειμένου.
Subject:
Subject (LC):
Electronic Resources:
References (27):
- Ζήση Δαούτη [Zissis Daoutis] (ed.), Διάφορα ηθικά και αστεία στιχουργήματα, Vienna 1818
- Άντεια Φραντζή [Anteia Frantzi] (ed.), Μισμαγιά. Ανθολόγιο Φαναριώτικης Ποίησης κατά την έκδοση του Ζήση Δαούτη (1818), Athens, Nea Estia, 1993
- Μίλτος Πεχλιβάνος [Miltos Pechlivanos], «Επίμετρο»in Voltaire, Καντίτ ή Η Αισιοδοξία, translation:Π. Κοντογιάννης [P.Kontoyannis], preface:Αλέξης Πολίτης [Alexis Politis], afterword: Miltos Pechlivanos, Athens, Polis, 2005
- Arthur O. Lovejoy, ‘Optimism and Romanticism’,PMLA 42 (1927) 921-945
- The Cambridge Companion to Leibniz, Cambridge, Cambridge University Press, 1995
- Robert E. Butts, ‘Leibniz on the side of the angels’ in K. Okruhlik - J.R. Brown (eds), The Natural Philosophy of Leibniz, The University of Western Ontario Series in Philosophy of Science, Dordtrecht, D. Reidel Publishing Company,1985
- Μαριλίζα Μητσού[Mariliza Mitsou] (ed.), Βολταίρου Τα περί τον Σαδίκην ή την Ειμαρμένην. Μια μετάφραση του 1819 από τον Δ.Ν. Ισκεντέρη, Athens, Kastaniotis,1991.
- Daniel Stempel, ‘Angels of Reason: Science and Myth in the Enlightenment’, Journal of the History of Ideas, vol. 36, n. 1 (Jan. - Mar.,1975)
- Christiane Mervaud, ‘Un génie voltairien:Démogorgon’, Revue d’Histoire Littéraire de la France, 95 (1995)
- Ευγένιος Βούλγαρης [Eugenios Voulgaris],Λογική, Leipzig 1766
- Παναγιώτης Κονδύλης [Panagiotis Kondylis],Ο νεοελληνικός διαφωτισμός. Οι φιλοσοφικές ιδέες, Athens, Themelio, 2000
- Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος [Alexandros Maurokordatos], Βόσπορος εν Βορυσθένει,Moscow 1810
- Ομιλίαι περί πληθύος κόσμων του κυρίου Φοντενέλ… Μεταφρασθείσαι από της Γαλλικής Διαλέκτου εις την καθ’ ημάς απλήν Ρωμαίϊκην γλώσσαν, και υποσημειωθείσαι, Παρά Πανα- γιωτάκη Καγκελαρίου Κοδρικά [Panagiotakis Kodrikas]…, Vienna 1794
- Fontenelle, Entretiens sur la pluralité des mondes, Paris 1686
- Patricia Fara, ‘Heavenly Bodies: Newtoniasm,Natural Theology and the Plurality of Worlds Debate in the Eighteenth Century’, Journal for the History of Astronomy, 35 (2004)
- Βοσπορομαχία (Leipzig 1766).
- Voltaire, Romans et Contes, Texte établi sur l’édition de 1775, avec une présentation et des notes par Henri Bénac,Paris, Garnier Frères, 1960
- M. H. Abrams - Geoffrey Galt Harpham,A Glossary of Literary Terms, Wadsworth Cengage Learning, 2009
- Jacques van den Heuvel, Voltaire dansses contes. De «Micromégas» à «L’Ingénu», Paris 1967
- [Voltaire], Recueil de pièces en vers et en prose par l’auteur de la tragédie de Sémiramis,Amsterdam [= Paris] 1750 [= end of 1749]
- Κ. Θ. Δημαράς [C. Th. Dimaras], Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Athens 1998 (7th edition)
- Ευγένιος Βούλγαρης [Eugenios Voulgaris],Προς τον Φιλαναγνώστην’ in Βοσπορομαχία,Leipzig 1766
- Selcuk Aksin Somel, Historical Dictionary of the Ottoman Empire, Scarecrow Press, 2003
- Άλκης Αγγέλου [Alkis Angelou], ‘Μαντάμ Τυανίτη’, Των Φώτων Β΄. Όψεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Athens 1999
- Βασίλειος Φρ. Τωμαδάκης [Vassilios Fr.Tomadakis], ‘Η έμμετρη παράφραση του διηγήματος “Memnon ou La sagesse humaine” του Voltaire από τον Ευγένιο Βούλγαρι’, Νεοελληνικόν Αρχείον 3 (1987-1989)
- Γιώργος Κεχαγιόγλου [Giorgos Kechagioglou], ‘Σκέψεις για ορισμένες λογοτεχνικές, μεταφραστικές και εκδοτικές ενασχολήσεις του Ευγένιου Βούλγαρη, με επίκεντρο τον βολταιρικό Μέμνονα’ ιn Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη [Eleni Angelomati-Tsougaraki] (ed.), Ευγένιος Βούλγαρης. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου Κέρκυρα, 1-3 Δεκεμβρίου 2006, Athens 2009
- Günther S. Henrich, ‘Η παλαιότερη ελληνική παράφραση βολταιρικού έργου, ο Μέμνων (1766) και o Έλληνάς της ποιητής’ in Πρακτικά του Γ΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών (Βουκουρέστι 2006), Atnens 2007, vol. 3
