Die Niederlassung römischer Geschäftsleute in der Peloponnes
Part of : Τεκμήρια ; Vol.4, 1998, pages 112-176
Issue:
Pages:
112-176
Parallel Title:
Οι εγκαταστάσεις Ρωμαίων "επιχειρηματιών" στην Πελοπόννησο
Section Title:
Articles
Author:
Abstract:
Στην παρούσα εργασία συγκεντρώνονται και μελετώνται οι μαρτυρίες για τους εκ Δύσεως έπήλυδες "επιχειρηματίες", οι οποίοι εγκαταστάθηκαν προσωρινά ή μόνιμα στην Πελοπόννησο αναζητώντας νέο πεδίο δραστηριότητας και πλουτισμού Στη συνέχεια θα ονομάζονται συμβατικά "Ρωμαίοι" ανεξάρτητα από την προέλευση ή την χρονολόγηση τους πριν από τη μαζική χορήγηση τής ρωμαϊκής πολιτείας με τήν Lex Iulia και τήν Lex Plautia Papiria (90/89 π.Χ.). Οι άμεσες πληροφορίες τών πηγών γιά τέτοιου είδους εγκαταστάσεις είναι λίγες• ή εικόνα ωστόσο συμπληρώνεται από τις έμμεσες ενδείξεις γιά τήν παρουσία Ρωμαίων, σπουδαιότερη από τίς όποιες θεωρείται ή ύπαρξη λατινικών ή δίγλωσσων επιγραφών —εξαιρουμένων τών προερχομένων άπό αποικίες και τών επισήμων εγγράφων τής ρωμαϊκής διοίκησης. Στις ελληνικές πόλεις, οπού ή ελληνική γλώσσα παρέμενε ή καθομιλουμένη καί οι λατινικές επιγραφές αποτελούν ισχνή μειοψηφία σε σχέση με το πλήθος τών ελληνικών τής ρωμαϊκής εποχής, ή χρήση τής λατινικής γιά τή σύνταξη ιδιωτικών κειμένων παραπέμπει σε λατινόφωνους πυρήνες. Ώς ενδεχόμενες ενδείξεις τής παρουσίας Ρωμαίων επιχειρηματιών εξετάζονται ακόμη τά σπάνια γιά τήν περιοχή ρωμαϊκά ονόματα. Στο πρώτο μέρος τής εργασίας επιχειρείται ή σφαιρική μελέτη τών μεμονωμένων μαρτυριών κατά περιοχή: διερευνώνται οι δραστηριότητες τών κατά τόπους εγκατεστημένων Ρωμαίων και εντάσσονται στο πλαίσιο τής οικονομίας τής περιοχής και τών δυνατοτήτων πού αυτή πρόσφερε γιά επικερδείς επιχειρήσεις. Οι ενασχολήσεις τους εν μέρει υποδηλώνονται στους αύτοχαρακτηρισμούς τους πού απαντούν στις πηγές —negotiators, πραγματενόμενοί, ένγαιουντες, ή γενικότερα κατοικοϋντες ή παρεπιδημοϋντες—, φαίνεται ωστόσο οτι έποίκιλλαν καί περιελάμβαναν τήν εκμετάλλευση κάθε ευκαιρίας κέρδους. "Οπου οι πηγές μας τό επιτρέπουν, ανιχνεύεται εξάλλου ακριβέστερα ή προέλευσή τους, καθώς καί ô βαθμός αφομοίωσης τους στο νέο τους περιβάλλον. Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται ορισμένα γενικά προβλήματα πού συνδέονται με τις ρωμαϊκές κοινότητες τής Πελοποννήσου: Ι. Κατ' αρχήν γίνεται μιά προσπάθεια προσέγγισης τών κινήτρων πού άνθησαν τους Ρωμαίους να επιλέξουν τήν Πελοπόννησο ώς ενα πρόσφορο χώρο δραστηριοποίησης τους. Ή ασφάλεια πού παρείχε, καθώς βρισκόταν μακριά από τήν ευαίσθητη περιοχή τών συνόρων καί μετά τά μέσα τού 2ου αι. π.Χ. δεν συγκλονίστηκε άπό καμμία εκτεταμένη επαναστατική ενέργεια, έπαιξε οπωσδήποτε σημαντικό ρόλο. Ή γειτνίαση της με τήν 'Ιταλία αλλά καί ή εύκολη επικοινωνία με τη Δύση πού εξασφάλιζαν τά λιμάνια της, ιδίως ή Πάτρα καί ή Κόρινθος, προσέλκυσαν επίσης τό ενδιαφέρον τών Ρωμαίων ή σημασία τής δυτικής ακτής τού ελλαδικού κορμού ώς πύλης προς τήν Ανατολή έγινε νωρίς αντιληπτή, όπως μαρτυρούν τόσο οι εγκαταστάσεις ιδιωτών εμπόρων καί γαιοκτημόνων στην περιοχή οσο καί ή ίδρυση σημαντικών πόλεων καί αποικιών από τους Ρωμαίους ηγεμόνες. Ή ποικιλία τού πελοποννησιακού τοπίου καί τών πλουτοπαραγωγικών του πηγών αποτελούσαν άλλωστε πρόκληση γιά τους Ρωμαίους επιχειρηματίες, καθώς πρόσφεραν πάμπολλες δυνατότητες κερδοφόρου εκμετάλλευσης τους: γεωργία, κτηνοτροφία, εμπόριο, μεταφορές, τραπεζικές επιχειρήσεις κλπ. II. Ό βαθμός αφομοίωσης τών Ρωμαίων στις κοινωνίες τών ελληνικών πόλεων όπου εγκαταστάθηκαν, ποικίλλει. Σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται ωστόσο οτι συμμετείχαν στή δημόσια ζωή εϊτε προσφέροντας έργα κοινής ωφελείας εϊτε λαμβάνοντας μέρος σε ελληνικούς θεσμούς, όπως ή εφηβεία, εϊτε —εφ' όσον είχαν αφομοιωθεί περισσότερο— αναλαμβάνοντας δημόσια αξιώματα. Ενδείξεις ισχυρότερης αφομοίωσης τους παρέχονται στή Μεσσηνία καί στην Ηλεία, πιθανότατα λόγω τής δυνατότητας ενασχόλησης μεταξύ άλλων με τήν εκμετάλλευση τής εύφορης γης, πού συνεπάγεται σταθερότερους δεσμούς καί συχνά μόνιμη εγκατάσταση. III. Τέλος τίθεται το ερώτημα τής σχέσης τών ρωμαϊκών κοινοτήτων τής Πελοποννήσου με τήν παρακμή τής Δήλου πού επί μακρόν απετέλεσε τον σημαντικότερο πόλο έλξης δυτικών επιχειρηματιών. Καθώς συχνά στή σύγχρονη έρευνα συσχετίζονται οι Ρωμαίοι διαφόρων περιοχών με ρωμαϊκές οικογένειες τής Δήλου πού μετά τήν καταστροφή του 88 π.Χ. μετέφεραν τις επιχειρήσεις τους σε νέους χώρους, διερευνάται κατά πόσον αυτό ισχύει γιά τις πόλεις τής Πελοποννήσου. Αναζητούνται έτσι οι απαρχές τών ρωμαϊκών εγκαταστάσεων στην κάθε περιοχή της, άπ' οπου προκύπτει οτι σε αρκετές περιπτώσεις χρονολογούνται με βεβαιότητα πριν άπό το 88 π.Χ., οπότε συμπεραίνουμε ότι οι περιοχές αυτές είχαν ήδη νωρίτερα επιλεγεί γιά εγκατάσταση άπό τους Ρωμαίους καί δεν αποτελούν ëvav δεύτερο σταθμό μετά τήν αναχώρηση τους άπό τή Δήλο. Γιά τον ϊδιο σκοπό συγκεντρώνονται όλα τά σπάνια γιά τήν Πελοπόννησο ρωμαϊκά gentiliciaκaί αναζητείται ή μαρτυρία τους στή Δήλο. Από τήν έρευνα αύτη αποδεικνύεται οτι ένας σημαντικός αριθμός ρωμαϊκών ονομάτων, πού απαντούν στην Πελοπόννησο, απουσιάζει άπό τις επιγραφές της Δήλου στερωντας κάθε έρεισμα συσχέτισης τους μέ τήν ρωμαϊκή παρουσία στή νήσο. Γιά μιά σαφέστερη εΙκόνα τών όσων ειπώθηκαν, παρατίθεται τέλος ενα Παράρτημα πού περιλαμβάνει κατάλογο τών ρωμαϊκών gentilicia τής Πελοποννήσου τά όποια απαντούν καί έναν άλλον μέ εκείνα πού δεν απαντούν στή Δήλο.
Subject:
Subject (LC):
