231-253

Ο Θυέστης του Σενέκα και η Ποιητική της Πολλαπλής Υπέρβασης.

• Αγαπητός, Παναγιώτης Α.

Το παρόν άρθρο εξετάζει τις εσωτερικές λειτουργικές αρχές που διέπουν την τραγική τέχνη του Σενέκα. Ειδικότερα, η ανάλυση επικεντρώνεται στην ιδέα της υπέρβασης ως ποιητολογικής αρχής, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την τραγωδία Θυέστης, κατά πάσα πιθανότητα το τελευταίο έργο του Σενέκα (περ. 60-62 μ.Χ.). Ως υπέρβαση νοείται η προσπαθεί κατάργησης των πάσης φύσεως ορίων σε μια επιθυμία επιβολής ελέγχου στο δραματικό, ποιητικό και πολιτικό status quo. Η υπέρβαση αυτή συντελείται μέσα από την αντιστροφή παραδεδομένων αντιλήψεων και ιδεολογιών (π.χ. οι έννοιες του καλού και του δικαίου, του κοινού συμφέροντος, της φιλανθρωπίας) και την παρέκκλιση από οριοθετημένους κανόνες (π.χ. της υφολογικής νηφαλιότητας, της σεβάσμιας μίμησης των λογοτεχνικών προτύπων, της δομικής ισορροπίας). Στο πρώτο μέρος εξετάζεται η κατάργηση της δραματικής ισορροπίας εντός του Θυέστη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την επιθυμία του Ατρέα να εκδικηθεί τον αδελφό του με έναν τρόπο ο οποίος θα ξεπεράσει οποιοδήποτε μυθολογικό πρότυπο. Η τελική επιλογή (δολοφονία των παιδιών του Θυέστη και παράθεση των διαμελισμένων και ψημένων πτωμάτων ως φαγητό στον πατέρα τους) στοχεύει στο να αναγκάσει τον Θυέστη να συμμετάσχει ενεργά σε αυτήν την εκδίκηση. Στο δεύτερο μέρος του άρθρου παρουσιάζονται οι αντιλήψεις του Σενέκα για την ποιητική σύνθεση και τη ρητορική μίμηση των προτύπων (κυρίως του Βεργιλίου και του Οβιδίου), όπως αυτές προκύπτουν από τις επιστολές του. Σκιαγραφείται η αντίληψη της κατάργησης της ποιητικής ισορροπίας με τη βοήθεια της ρητορικής. Στη συνέχεια αναλύονται εκτενώς τρία χωρία του Θυέστη (39-40, 267-286, 641-682), όπου ο Σενέκας χρησιμοποιεί τρία περίφημα χωρία από τις Μεταμορφώσεις και την των διαμελισμένων σωμάτων. Αυτή η διαδικασία συσχετίζεται με την εκδικητική ποιητική του Σενέκα, ο οποίος με τη σειρά έχει διαμελίσει την παλαιότερη λογοτεχνία για να κατασκευάσει το δικό του κείμενο. Ουσιαστικά η σύγκρουση Ατρέα και Θυέστη αντιπροσωπεύει μεταφορικά τη σχέση συγγραφέα και αναγνώστη.

• Languages and Literature

• Λογοτεχνία