Latein heute
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΛΔ-ΛΕ, No.67-70, 1982, pages 175-181
Issue:
Pages:
175-181
Author:
Abstract:
Το ερώτημα, το όποιον τίθεται, είναι αν σήμερον ή λατινική ώς κλάδος μαθήσεως ή ώς στοιχειον μορφώσεως έχει κάποιο νόημα υπάρξεως. Ή γοητεία άπό τα επιτεύγματα του τεχνοκρατικού μας κόσμου έχει ώς αποτέλεσμα τον παραγκωνισμόν της σπουδής των Λατινικών είς όλας τάς χώρας τής Ευρώπης, μία πλευρά ενός γενικωτέρου φαινομένου: του αποχωρισμού άπό την ίστορίαν, της καταργήσεως της παραδόσεως, τού κλονισμού τελικώς έκ θεμελίων του πολιτισμού μας. Είναι όμως σωστον να ένδιαφερώμεθα μόνον δια το μέλλον και να άπορρίπτωμεν ό,τι προσφέρει το παρελθόν; Ή λατινική, γλώσσα της φιλολογίας και της επιστήμης έπί πολλούς αιώνας δια τό μεγαλύτερον μέρος της Ευρώπης, είναι ακόμη παρούσα είς τάς συγχρόνους γλώσσας: είς τήν γλώσσαν συχνά τό παρελθόν είναι άμεσα παρόν. Τι λοιπόν χάνομεν, αν έξοστρακίσωμεν τήν Λατινικήν άπό τό πρόγραμμα των σχολείων; Άποφασιστικόν ρόλον παίζει ό προσδιορισμός της προσφοράς τού σχολείου είς τήν μόρφωσιν του άνθρωπου. Προ 200 περίπου ετών ό Wilhelm von Humboldt συνώψισεν τήν προσφοράν αυτήν είς 3 βασικούς στόχους: α) Είναι σπουδαιότερον να διαμορφώνη δυνατότητας και ίκανότητας άπό τό να μεταδίδη γνώσεις, β) Προς τούτο τό γλωσσικόν μάθημα έχει αποφασιστικήν σημασίαν γ) Πρέπει να τείνη είς τήν διαμόρφωσιν (ολοκληρωμένου άνθρωπου. Άπόδειξις της όρθότητος της α' θέσεως του Humboldt είναι ότι ό άνθρωπος γρήγορα λησμονεί αποκτηθείσας γνώσεις είς αντίθεσιν προς τάς αποκτηθείσας ίκανότητας. Έξαίρεσιν αποτελούν αί γνώσεις, όπως αί γλωσσικοί, αί όποιαι διατηρούνται δια της καθημερινής εξασκήσεως καί χρήσεως. Ή έκμάθησις όμως λεπτομερειών οδηγεί εις τήν εξειδίκευσαν, χαρακτηριστικόν της εποχής μας. Ή ρευστότης τών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών αναγκάζουν συχνά τους νέους να αλλάζουν τομέα σπουδής και έπαγγελματικόν προσανατολισμόν. Άπαραίτητον λοιπόν έφόδιον ή ευελιξία, ή Ικανότης ταχείας εκμαθήσεως καί προπάντων ή γνώσις του τρόπου εκμαθήσεως, ένας άπό τους σημαντικωτέρους στόχους του σχολείου κατά τον Humboldt. 'Ιδιαίτερα κατάλληλον μέσον προς τούτο ή διδασκαλία της γλώσσης. Διά της ασκήσεως είς τήν κατά λέξιν μετάφρασιν άπό τής Λατινικής, εντελώς διαφόρου κατά τό πνεύμα είς τήν δομήν άπό τάς σημερινός γλώσσας, οδηγούμεθα είς τήν καλλιτέραν έκμάθησιν τής μητρικής μας, τών ξένων γλωσσών (90% του λεξιλογίου τής Γαλλικής, 'Ισπανικής 'Ιταλικής καί 60% τής 'Αγγλικής είναι λατινικής προελεύσεως), είς την άφύπνισιν γενικώς του γλωσσικου αίσθητηρίου, άλλα καί είς τήν κατανόησαν ξένων καί ενίοτε αντιθέτων προς τάς ίδικάς μας απόψεων, πράγμα άπαραίτητον, κατά τον Γάλλον Κοινωνιολόγον Raymond Aron, διά τους κατέχοντας ήγετικήν θέσιν. Τό τρίτον αίτημα του Humboldt, άποκτά ιδιαιτέραν σημασίαν τήν σημερινήν έποχήν, κατά τήν οποίαν αί ανθρώπινοι άξίαι διατρέχουν μεγάλον κίνδυνον. Γνώρισμα τής ανθρωπινής φύσεως—κατά τον Humboldt— ή τάσις προς τα έξω, ή «άλλοτρίωσις». 'Εδώ άπαντουμε διά πρώτην φοράν τήν έννοιαν αυτήν, σημαντικήν είς την κριτικήν του Rousseau καί ίδίως είς τόν Marx. Ό κίνδυνος τής άλλοτριώσεως καί του άπανθρωπισμου σήμερον είναι μεγάλος καί ένα άπό τά πλέον αποτελεσματικά αντίδοτα ή ένθερμος ένασχόλησις μέ τήν γλώσσαν καί τήν λογοτεχνίαν, όπου ό "Ανθρωπος παρουσιάζεται ώς όλότης. Ό τρίτος κόσμος κατηγορεί τόν πολιτισμόν μας, ότι έξηγόρασε τήν πρόοδον είς τήν έπιστήμην καί τεχνικήν μέ τήν άπώλειαν ανθρωπίνων, πνευματικών καί πολιτιστικών άξιων, μέ τήν εχθρότητα κατά τής παραδόσεως, τής ιστορίας, κατά του πολιτισμού διότι δέν ημπορεί νά στηρίζεται μόνον έπί τών πρόσκαιρων εναλλαγών τής μόδας, άλλα έπί άξιων πού έδοκιμάσθησαν μέ τήν παρέλευσιν του χρόνου άπό τά μεγάλα πνεύματα, όπως αί μορφαί τής αρχαιότητος, άρρηκτα δεμέναι μέ τόν πολιτισμόν μας. Kαι ό λατινασμος ύπήρξεν ό αποφασιστικός μεσολαβητής μεταξύ τών ελληνικών πηγών και τών μετέπειτα εξελίξεων. Άγνοούντες αυτόν καταστρέφομεν ένα σπουδαϊον δεσμόν μετά του παρελθόντος. Φαίνεται ότι μέ τάς όλονεν ταχυτέρας και βαθυτέρας άλλαγάς άποκοπτόμεθα από το παρελθόν, τάσις πού παρετηρήθη το πρώτον έπί της εποχής του διαφωτισμού, οπότε ή ουτοπική πολιτεία μετετοπίσθη άπό τάς μακρυνάς χώρας ή τους περασμένους καιρούς εις τό μέλλον. Ό Torqueville διειδε τον κίνδυνον. Κάθε ένας άπό τους εθνικούς μας πολιτισμούς έχει τήν ιδιαιτερότητα του, άλλα συγχρόνως άνήκομεν καί είς μίαν πολιτιστικήν κοινότητα, ή οποία ανάγεται είς τον λατινισμόν. Οί άλλοι λαοί —έκτος της Ευρώπης— γνωρίζουν ότι ή λατινική γλώσσα διευκολύνει τήν πρόσβασιν του πολιτισμού μας: οί 'Ιάπωνες μαθαίνουν λατινικά, είς τήν Σενεγάλην ή λατινική είναι υποχρεωτική είς τήν άνωτέραν παιδείαν. 'Υπάρχουν όμως καί άλλαι ρωμαϊκοί άξίαι, αί όποιαι θα ήσαν σήμερον χρήσιμοι: ή Fides μέ τήν έννοια της αμοιβαίας ύπευθυνότητος καί αμοιβαίας εμπιστοσύνης καί ή Humanitas, ή οποία αποσκοπεί είς τήν διαμόρφωσαν του άνθρωπου είς άνθρωπον, είς κοινωνικόν καί πνευματικόν όv. Όποιος έχει Humanitas, έχει μόρφωσιν καί καλλιέργειαν καί τήν εύτυχίαν αυτήν έχουν όσοι έρχονται είς έπαφήν μέ τάς μαρτυρίας του λατινικού πολιτισμού, όσοι γνωρίζουν τήν λατινικήν. Διατί να τους τήν στερήσωμεν;
Subject:
Subject (LC):
