115-170

Η διεθνής βιομηχανία ηλεκτρονικών και η περιφερειακή ανάπτυξη στην Βρετανία

• Morgan, Kevin
• Sayer, Andrew

Το άρθρο αναλύει την πρόσφατη άνιση ανάπτυξη της βιομηχανίας των ηλεκτρονικών σε διεθνές και τοπικό (Βρετανία) επίπεδο και επιχειρεί να δείξει πώς αρθρώνονται τα δύο επίπεδα. Τα τρία μέρη του άρθρου αφορούν αντίστοιχα: θεωρητικά προβλήματα στη μελέτη των πολυεθνικών εταιριών και την άνιση ανάπτυξη• μια ανάλυση της άνισης ανάπτυξης στο διεθνές επίπεδο σε δύο τομείς ηλεκτρονικών και τέλος μερικές όψεις της άνισης ανάπτυξης των ηλεκτρονικών στη Βρετανία. Το πρώτο μέρος αφορά θεωρητικές κριτικές δύο τύπων: προβλήματα και παραλείψεις των' μαρξιστικών και νεο-μαρξιστικών θεωριών της συσσώρευσης του κεφαλαίου και της περιφερειακής ανάπτυξης- και προβλήματα στη χρήση αφηρημένης θεωρίας σε συγκεκριμένες μελέτες. Το πρώτο περιλαμβάνει: προβλήματα στην ανάλυση της εισαγωγής της γυναικείας εργασίας στη βιομηχανική παραγωγή με την παραγνώριση του βραχύβιου χαρακτήρα της• προβλήματα εννοιολογικής σύλληψης των αλλαγών στις εξειδικεύσεις και ο υπερτονισμός της «απο-ειδίκευσης»' η παράλειψη των επιπτώσεων του είδους των αξιών χρήσης και των τεχνολογιών στον ανταγωνισμό και την άνιση ανάπτυξη' η αγνόηση του εθνικού κράτους ως δράστη ή περιοριστικό παράγοντα στη διεθνοποίηση του κεφαλαίου' και η παραγνώριση των κοινωνικών ή θεσμικών μορφών που υιοθετεί το κεφάλαιο και του πώς αυτό επηρεάζει την εμπειρία των εργαζομένων από και σε σχέση με την εργασία. Το δεύτερο θεωρητικό πρόβλημα ανακύπτει είτε από τη χρήση αφηρημένων εννοιών σε συγκεκριμένες έρευνες χωρίς την δέουσα προσοχή στις παρεμβαλόμενες συγκυρίες ή από την αντιμετώπιση συγκυριακών μορφών χωρικής ανάπτυξης ως τα μόνα δυνατά αποτελέσματα της συσσώρευσης του κεφαλαίου. Το κύριο παράδειγμα, δημοφιλές αλλά παρα πλανητικό με τα στερεότυπα του για τον χωρικό καταμερισμό της εργασίας, προέρχεται από τις εργασίες ερευνητών όπως ο Hymer. Υπερεκτιμούν την σημασία της περιφερειακής εκβιομηχάνισης και τη χωροκατανομή της φθηνής εργατικής δύναμης, ενώ αντίθετα υποτιμούν ή παραγνωρίζουν την παραγωγή που προσανατολίζεται στην μητροπολιτική αγορά και την παραγωγή εντάσεως κεφαλαίου. Στο δεύτερο μέρος η μελέτη της διεθνοποίησης του κεφαλαίου στις βιομηχανίες ηλεκτρονικών προϊόντων παρουσιάζει αυτά τα προβλήματα και τις ανασκευές τους. Προσδοκίες προκαλούμενες από το μοντέλο του κύκλου παραγωγής και η θέση της «Νέας Διεθνούς Διαίρεσης της Εργασίας» αποδεικνύεται ότι έχουν εφαρμογή σε μέρος μόνο των εταιριών. Και στις δύο περιπτώσεις το μεταβαλλόμενο πρότυπο της άνισης ανάπτυξης επηρεάζεται ισχυρά από τεχνολογικά χάσματα και αλληλοεξαρτήσεις και από το χαρακτήρα και την πολιτική των εθνικών κρατών, ειδικότερα δε από τα μέτρα προστασίας. Δείχνουν επίσης ότι ενώ ο χώρος έχει ίσως «εκμηδενισθεί με το χρόνο», καθώς το κόστος μεταφορών είναι γενικά χωρίς σημασία, η εγγύτητα μεταξύ μερικών τουλάχιστο σταδίων παραγωγής, προμηθευτών και αγοραστών, παραμένει ουσιαστική για αποτελεσματικό ανταγωνισμό. Το τρίτο μέρος, για την αλληλοεπίδραση μεταξύ κεφαλαίου και τοπικότητας στην Βρετανία, αναδεικνύει περαιτέρω τα θεωρητικά σημεία το πρώτου μέρους. Οι αδυναμίες του στερεότυπου της «οικονομίας των επιμέρους εργοστασίων μιας επιχείρησης» (branch plant economy) αποδεικνύονται με αναφορά στην βιομηχανία ηλεκτρονικών της Κεντρικής Σκωτίας και της Νότιας Ουαλίας. Οι θυγατρικές εταιρίες σ' αυτή τη βιομηχανία σπάνια είναι αποκεντρωμένες μονάδες που παράγουν τυποποιημένα προϊόντα και συνήθως μερικές αναπτυξιακές εργασίες γίνονται τοπικά. Ξένες θυγατρικές επιχειρήσεις είναι γενικά περισοότερο ασφαλείς από τις βρετανικές, παρόλο που εξασφαλίζουν ανάπτυξη στις περιοχές μάλλον παρά από τις περιοχές: πράγμα που σημαίνει ότι συνήθως λειτουργούν με επιτυχία σε όρους απασχόλησης, ποιότητας και ποσότητας και έτσι επικρατεί η «ανάπτυξη χωρίς απασχόληση» («jobless growth»). Συζητούνται επίσης οι επιπτώσεις στη φυλετική και τεχνική σύνθεση της εργατικής δύναμης. Οι καινούριες ξένες επιχειρήσεις, εγκαθιστάμενες στις περιφέρειες, δρουν ως φορείς όχι μόνο νέας τεχνολογίας και νέων προϊόντων αλλά και νέων διαχειριστικών πρακτικών και έχουνακόμη ένα πλεονέκτημα ως προς τις υπάρχουσες τοπικές επιχειρήσεις καθώς διαπραγματεύονται την εργασία χωρίς να παρεμποδίζονται από τους ήδη απασχολούμενους. Παρόλο που σ' όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις σε μια περιφέρεια σαν την Νότια Ουαλία, οι εργαζόμενοι έχουν ίσως συνδικαλισθεί, ο χαρακτήρας της εργατικής οργάνωσης και των βιομηχανικών σχέσεων έχει αλλάξει αξιοσημείωτα τα τελευταία χρόνια. Η εμπλοκή της διαχείρισης στο χώρο εργασίας και στην επικοινωνία με τους εργαζόμενους έχει αυξηθεί ενώ έχουν συχνά περιθωριοποιηθεί οι αντιπρόσωποι των συνδικάτων. Μεγάλες επιπτώσεις στην παραγωγικότητα της εργασίας είχε ακόμη η αυξανόμενη επίβλεψη και η προσεκτική πρόσληψη. Επίσης παρατηρείται μια στροφή από τις κλαδικές συνδικαλιστικές ενώσεις στα εργοστασιακά σωματεία, πάλι προς όφελος της διαχείρισης. Αυτές οι αλλαγές οφείλονται σε ορισμένους παράγοντες: την έλευση των ξένων εταιριών με νέες πρακτικές βιομηχανικών σχέσεων τη νέα «φιλοσοφία» διαχείρισης- και την επίδραση της ύφεσης στην αντίσταση των εργατών. Η περιφερειακή επαν-ανάπτυξη σε σχέση με τις νέες βιομηχανίες όπως τα ηλεκτρονικά, παράγει επομένως μια αναδιάρθρωση της εργασίας με σημαντικές επιπτώσεις στην εμπειρία της εργασίας και στη στάση απέναντι της

• Sociology

• Κοινωνικές επιστήμες

This paper arises from our research project "A Modern Industry in a Declining Region: the electrical engineering industry in South Wales", funded by the Economic and Social Research Council., *Η μετάφραση της περίληψης στα ελληνικά έγινε από τον ΝίκοΠαπαμίχο

1. Cable V. and J. Clarke (1981) British Electronics and Competition with NIC's, ODI.Chang Y.S. (1971) "The transfer of technology: the economies of offshire assembly: the case of semiconductor industry", United Nations Institute for Training and Research, N.Y. No. 11.Cooke P. (1982) "Class relations and uneven development in Wales", in Day G. and D. Robbins (eds.) Diversity and Decomposition in the Labour Market, Farnborough, Gower pp. 147, 78.Dosi G. (1981) "Technical change and survival: Europe's semiconductor industry", Industrial Adjustment and Policy: 11, Sussex European Research Centre, Paper 9.Duncan M. (1981) "The Information Technology Industry in 1981", Capital and Class, 17. EITB (1981) Maintenance Skills in the Engineering Industry: the influence of technological change, OP/8.EITB (1982) Manpower and Training in the Electronics Industry, fîP/5/82.Elson D. and R. Pearson (1981) "Nimble fingers make cheap workers", Feminist review, 7, pp. 87-107.Ernst D. (1981) Restructuring World Industry in a Period of Crisis: the role of innovation, UNIDO.Freeman C. et al. (1982) Unemployment and Technical Innovation, Pinter.Global Electronics Information Newsletter (Various dates) Pacific Studies Center, San Fransisco.Grossman R. (1980) "Bitter Wages: women in East Asia's semiconductor plants", Multinational Monitor, 3.Hymer S. (1972) "The multinational corporation and the law of uneven development", in H. Radice (ed.) International Firms and Modern Imperialism, Penguin.Irish Business, August 1981, "Telesis: an indictment of Irish industrial policy.Jacobson D. Wickham A. and Wickham J. (1979) Review of Die Neve International Arbeitstechung by F. Fröbel et alr in Capital and Class, 7, pp. 125-130.Lorenz C.(1982) "How Japan outsmarted America in TV and video", Financial Times, 5 Nov.Mackintosh Yearbook of Western European Electronics Data, 1980.Maddock I. (1983), Civil Exploitation of Defence Technology. NEDC.Marx K. (1974) Capital Vol. Ill, Lawrence and Wishart.Massey D. (1979), "In what sense a regional problem?" Regional Studies, 13, pp. 223-243.Massey D. and R.A. Meegan (1982) Anatomy of Job Loss, Methuen.Morgan K. (1983) "The politics of Industrial Innovation in Britain", Government and Opposition, Vol. 17 (3).NEDC (Electronic Consumer Goods), Sector Working Party Report, annual.NEDO (1982) Policy for the UK Electronics Industry. NEDO.NEDO (1982) Policy for the UK Information Technology Industry, NEDO.Rada J. (1982) Structure and Behaviour of the Semiconductor Industry, UNCTC.Radice H. (1975) International Firms and Modern Imperialism, Penguin, Harmondsworth.Rosenbloom R.S. and W.J. Abernathy (1982) "The climate for innovation in industry: the role of management attitudes and practices in consumer electronics", Research Policy, Vol. 11 (4).Rowthorn B. (1971) "Imperialism in the 1970's Unity or rivarly" reprinted in Radice op. cit.Sack R.D. (1981) Conceptions of Space in Social Thought Macmillan.Saxenian A. (1983) "The Urban Contradictions of Silicon Valley", International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 7 (2).Sayer A. (1982) "Explanation in economic geography" Progress in Human Geography, Vol. 6, (1).Sciberras E. (1980) Direct Investment in the UK by Japanese Enterprises, SPRU, University of Sussex.Select Committe on Science and Technology (1978), Innovation Research and Development in Japanese Science Based Industries, HMSO.Select Committee on Science and Technology (1983), Engineering Research and Development, HMSO.Siegel L. (1980) "Delicate bonds: the global semiconductor industry" Special Issue of Pacific Research, Vol. XI. (1).Soete L. and G. Dosi (1983) "Technology and employment opportunities in the electrical and electronics industries", Tempo project, Science Policy Research Unit, Sussex University.Vernon R. (1966) "International Investment and International Trade in the Life Cycle", Quarterly Journal of Economics, Vol. 80 (2),Warren B. (1971) "How international is capital?" in Radice op. cit.Westaway J. (1974) "The Spatial Hierarchy of Business Organizations", Regional Studies, Vol. 8.