83-105

Maternai Lactation and Breastfeeding : An approach to the folklore recordings

• Καραμανές, Ευάγγελος
• Μπάκολη, Ανθούλα Σ.

Το κείμενο αποτελεί μία προσέγγιση των λαογραφικών καταγραφών, που αναφέρονται στο μητρικό γάλα. Κύριος στόχος είναι να παρουσιασθούν σε ένα γενικότερο κοινό και ενδεχομένως σε επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων, πέρα από τους λαογράφους και τους ανθρωπολόγους, οι οποίοι ασχολούνται με το θέμα, οι λαογραφικές καταγραφές και οι έρευνες για το μητρικό γάλα. Καταρχήν επιχειρείται μια αναφορά σε ορισμένα παραδείγματα της σύγχρονης ανθρωπολογικής βιβλιογραφίας -αναφορά περισσότερο ενδεικτική-, που αφορά κυρίως έρευνες με στόχο να έχει η παραγόμενη γνώση πρακτική εφαρμογή (π.χ. οι έρευνες για τη μετάδοση του ιού του A.I.D.S. μέσω του θηλασμού στην Αφρική) και άλλες που έδωσαν ώθηση στη διεπιστημονική θεώρηση του μητρικού θηλασμού. Στη συνέχεια εστιάζουμε στον ελληνικό χώρο και επιχειρούμε να σχολιάσουμε τα χαρακτηριστικά και τις χρήσεις των λαογραφικών καταγραφών, έχοντας υπόψη κυρίως την προοπτική της διεπιστημονικής προσέγγισης τους

• Arts

• Λαογραφία

μητρικό γάλα και υποκατάστατα, θηλασμός, A.I.D.S., διατροφή, υποσιτισμός, συγγένεια, έθιμα γέννησης

1. Αλεξάκης Ελευθέριος Π., 1993, «Κοινωνική ανθρωπολογία και ελληνική λαογραφία» στο Η κοινωνική έρευνα στην Ελλάδα σήμερα (Πρακτικά Συνεδρίου του ΕΚΚΕ), Αθήνα, ΕΚΚΕ, σ. 23-47.Αλεξάκης Ελευθέριος Π., 2001, «Γυναίκες, γάλα, συγγένεια: Κοινά παλαιοβαλκανικά στοιχεία στο λαϊκό πολιτισμό των βαλκανικών λαών» στο Ταυτότητες και ετερότητες. Σύμβολα, συγγένεια, κοινότητα στην Ελλάδα-Βαλκάνια, Αθήνα, Δωδώνη, σ. 102-125. Πρώτη δημοσίευση στο Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, 28 (1987-1998), σ. 43-68.Αλεξάκης Ελευθέριος Π., 2003, «Ανθρωπολογία οίκοι ή λαογραφία; Μια επιστημολογική προσέγγιση» στο Επιστημονικό συμπόσιο. Το παρόν του παρελθόντος. Ιστορία, λαογραφία, κοινωνική ανθρωπολογία (19-21 Απριλίου 2002), Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), σ. 39-63.Αναγνωστόπουλος Γεώργιος Π., 1915, «Λαογραφικά εξ Ηπείρου», Λαογραφία, Ε', σ. 3-51.Βροντής Αναστάσιος, 1956, «Το παιδί στη Σάμο», Λαογραφία, ΙΣΤ', σ. 214-244.Δαμιανάκος Στάθης, 1987, «Ακαδημαϊκή λαογραφία και αγροτική κοινωνία. Μια χαρακτηριστική περίπτωση: η μυθοποιϊα του κλέφτικου» στο Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός, Αθήνα, Εκδόσεις Πλέθρον, σ. 41-69.Ήμελλος Στεφ. - Πολυμέρου-Καμηλάκη Αικ., 1983, Παραδοσιακός υλικός βίος του ελληνικού λαού (Ερωτηματολόγιο), Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (αρ. 17), Αθήνα.Καραπατάκης Κώστας, 1979, Η μάνα και το παιδί στα παλιότερα χρόνια, Αθήνα. Κεραμίδα Ολυμπία, 1932, «Έθιμα, δοξασίες, δεισιδαιμονίες για το παιδί από τη Στρώμνιτσα», Λαογραφία, Γ, σ. 449-458.Κυριακίδου-Νέστορος Α., 1975, Λαογραφικά μελετήματα, Αθήνα.Κυριακίδου-Νέστορος Α., 1978, Η θεωρία της ελληνικής Λαογραφίας. Κριτική ανάλυση, Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού. Ιδρυτής: Σχολή Μωράίτη.Κυριακίδης Σ. Π., 1965, Ελληνική Λαογραφία. Μέρος Α '. Μνημεία του λόγου, Έκδοσις Β', εν Αθήναις.Λαμπρινός Κώστας Ε., 2004, «Οι γυναίκες της ανώτερης τάξης στη βενετοκρατούμενη Κρήτη. Νομικο-κοινωνική θέση, αντιλήψεις, συμπεριφορές (16ος-17ος αι.)», Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, 1, σ. 83-142.Λουκάτος Δημ. Σ., 1956, «Ο σύζυγος εις τα κατά την γέννησιν έθιμα και λαογραφικαί ενδείξεις περί αρρενολοχείας», Επετηρίς του Λαογραφικού Αρχείου, 1953-1954, 8, σ. 124-168.Λούκος Χ., 1992, «Τα έκθετα βρέφη της Ερμούπολης. Τα πρώτα θύματα της παθολογίας μιας κοινωνίας;», Αφιέρωμα στον πανεπιστημιακό Δάσκαλο Βασ. Βλ. Σφυρόερα από τους μαθητές του, Αθήνα, Λύχνος, σ. 247-264.Μέγας Γεωργ. Α., 1975, Ζητήματα Ελληνικής Λαογραφίας. Ανατύπωσις [των τριών τευχών-ανατύπων από την Επετηρίδατου Λαογραφικού Αρχείου, 1939-1949], Αθήναι, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών.Μερακλής Μιχάλης, 2003, «Συνηγορία της λαογραφίας» στο Επιστημονικό συμπόσιο. Το παρόν του παρελθόντος. Ιστορία, λαογραφία, κοινωνική ανθρωπολογία (19-21 Απριλί ου 2002), Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), σ. 113-128. Δημοσιεύτηκε επίσης στο Μερακλής, Μιχάλης, 2004, Συνηγορία της λαογραφίας, Αθήνα, Ίδρυμα Αγγελικής Χατζημιχάλη, σ. 147-183.Μπάκολη Ανθούλα Σπ., 2003, «Παιδική παραδοσιακή διατροφή», Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, 29 (1999-2003), σ. 163-175.Νιτσιάκος Βασίλης, 2004, «Για τη λαογραφία και την κοινωνική ανθρωπολογία, ξανά», στο Όψεις της ανθρωπολογικής σκέψης και έρευνας στην Ελλάδα, Αθήνα, Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας, σ. 263-274.Οικονόμου-Μαύρου Κλειώ, Καρπάθιο, Θ., Νικολαΐδου Πολυξένη, Ξυπολυτά-Ζαχαριάδη Ασημίνα, Λαγός Π., Παπαγρηγορίου-Θεοδωρίδου Μαρία, 1980, «Επιστροφή στο μητρικό θηλασμό. Στρογγυλό τραπέζι, Φεβρουάριος 1980», Δελτίο Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών (Δ.Π.Κ.Π.Α.), 27, σ. 139-163.Οικονομόπουλος Χρίστος Θ., 1982, 1983, «Ο θηλασμός στην Ελλάδα κατά την τουρκοκρατία », Δελτίο Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, 1982, 29, σ. 421-442. Βλ. και Κρητική Εστία, τχ. 288-289, σ. 3-27.Παπαταξιάρχης Ευθύμιος, 2003, «Το παρελθόν ενώνει όσο και χωρίζει. Η ανθρωπολογία ανάμεσα στην ιστορία και τη λαογραφία», στο Επιστημονικό συμπόσιο. Το παρόν του παρελθόντος. Ιστορία, λαογραφία, κοινωνική ανθρωπολογία (19-21 Απριλίου 2002), Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη), σ. 65-75.Παραδέλλης Θεόδωρος Π., 1995, Από τη βιολογική γέννηση στην κοινωνική. Πολιτισμικές και τε^ουργικές διαστάσεις της γέννησης στον ελλαδικό χώρο του 19ου αιώνα, Αθήνα. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών.Πολίτης Ν. Γ., 1909, «Λαογραφία», Λαογραφία, Α', σ. 3-18.Πολίτης Ν. Γ., 1931, «Τα κατά την γέννησιν», Λαογραφικά Σύμμεικτα, τόμ. Γ', Αθήνα, σ. 206-221.Πολίτης Ν. Γ., 1931, «Ο γάμος παρά τοις νεωτέροις Έλλησιν», Λαογραφικά Σύμμεικτα, τόμ. Γ', Αθήνα, σ. 231-322.Φραγκάκι Ευαγγελία Κ., 1949, Συμβολή στα λαογραφικά της Κρήτης, Αθήνα.Χατζηγάκης Αλέξ. Κ., 1948, Παραδόσεις Ασπροποτάμου, Τρίκαλα.Χάφτον Όλουεν, 2003, Ιστορία των γυναικών στην Ευρώπη (1500-1800), Αθήνα, Νεφέλη (τίτλος πρωτοτύπου The Prospect Before Her. A History of Women in Western Europe 1500-1800).Χουρμουζιάδης Κ., 1940-1941, «To παιδίον εις την εκκλησιαστικήν επαρχίαν Μετρών και Αθύρων της Ανατολικής Θράκης», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, Ζ', σ. 66-133.Χρυσουλάκη Αικατερίνη, 1958, «Έθιμα των Σφακιών της Κρήτης», Λαογραφία, ΙΖ', σ. 383-404.Ψυχογιός Ντίνος Δ., 1954, «Ηλειώτικα παιδοκόμια», Λαογραφία, ΙΕ', σ. 248-273.Ψυχογιού Ελένη, 1998-1999, «Νανουρίσματα - ταχταρίσματα: λειτουργίες του λόγου στην τελετουργία της γέννησης», Εθνολογία, 6-7, σ. 193-271.Agnew Theresa (σε συνεργασία με Gilmore Joanne και Sullivan Pattie, 1997, Perspective multiculturelle de l'allaitement maternel au Canada, Santé Canada, Ministère de Travaux publics et Services gouvernementaux Canada (διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.hc-sc.gc.ca).Bonnet Doris, 1988, Corps biologique, corps social. Procréation et maladies de l'enfant en pays mossi, Burkina Faso, Παρίσι, Ed. de Γ ORSTOM, Coll. Mémoires n° 110.Bonté Pierre, 1994, «Le sein, l'alliance, l'inceste» στο Mémoires lactées, Autrement, 143, σ. 143-156.Bowes Alison and Domokos Teresa Meehan, 1998, «Negotiating Breast-Feeding: PakistaniWomen, White Women and their Experiences in Hospital and Home», Sociological Research Online, 3, no 3.Desclaux, Alice et Taverne, Bernard (sous la dir.), 2000, Allaitement et VIH en Afrique: de l'anthropologie à la santé publique, Παρίσι, Éd. Karthala.Dettwyler Katherine Α., 1995, «Beauty and the breast: The cultural context of breastfeeding in the United States» στο Stuart-Macadam, Patricia and Dettwyler, Katherine A. (eds.), 1995, Breastfeeding : bioculturalperspectives, Νέα Υόρκη. A. de Gruyter, σ. 101-126.Erny P., 1988, Les premiers pas dans la vie de l'enfant d'Afrique Noire, Παρίσι, L'Harmattan.Fildes V., 1986, Breasts, Bottles and Babies: A history of Infant Feeding, Εδιμβούργο, Edinburgh University Press.Fontanel Béatrice and D'Harcourt, Claire, 1997, Babies History, Art and Folklore, Νέα Υόρκη, Harry Ν. Adams, Inc. Publishers.Godelier Maurice, 2004, Métamorphoses de la parenté, Παρίσι, Fayard.Héritier Françoise, 1984, «Stérilité, aridité, sécheresse: quelques invariants de la pensée symbolique » στο Auge M. και Herzlich C. (éds.), Le sens du mal. Anthropologie, histoire, sociologie de la maladie, σ. 123-154, Παρίσι, Editions des Archives Contemporaines. Επανεκδόθηκε στο Héritier F., 1996, Masculin /Féminin. La pensée de la différence, Παρίσι, Editions Odile Jacob, σ. 87-132.Héritier Françoise, 1996, «Fécondité et stérilité. Au coeur de la toile idéologique» στο Masculin /Féminin. La pensée de la différence, Παρίσι, Editions Odile Jacob, σ. 69-86.Hirschon Renée, 1978, «Open Body / Closed Space: the Transformation of Female Sexuality» στο Ardener, S. (ed.), Defining Females, Λονδίνο, Croom Helm, Νέα Υόρκη, Halsted.Lallemand S. et Journet Ο. (éds.), 1991, Grossesse et petite enfance en Afrique noire et à Madagascar, Παρίσι, L'Harmattan.Maher Vanessa A. (ed.), 1992, The Anthropology of Breast-Feeding. Natural Law or Social Construct?, Οξφόρδη, Berg.Mauss Marcel, 1990, Manuel d'ethnographie, Παρίσι, Payot (α' έκδοση 1947).Mauss Marcel, 2003, «Les techniques du corps», στο Sociologie et anthropologie, Παρίσι, PUF, (α' έκδοση 1950), σ. 363-386.Riordan J., 1993, «The cultural context of breastfeeding» στο J. Riordan et Κ. Auerbach (éds.), Breastfeeding and human lactation, σ. 27-48, Βοστώνη, Jones and Barlett.Steinberg S., 1996, «Childbearing research: a transcultural review», Social Science and Medicine 43 (12), σ. 1765-1784.Toundassakis Irène, 1995, Parenté, manage et succession dans le village de Vourkoti [Andros], Thèse de doctorat, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Παρίσι