Εθιμικά δρώμενα, τελετουργίες, πανηγύρια και γιορτές : Τελεστικές εκφάνσεις της σύγχρονης «Σαρακατσανικότητας»
Part of : Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας ; Vol.33-34, 2009, pages 187-220
Issue:
Pages:
187-220
Parallel Title:
Customs, Rituals and Celebrations : Performing aspects of contemporary pastoral life
Author:
Abstract:
Η ποιμενική ζωή έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας πολλών και διαφορετικών επιστημονικών κλάδων που επιχείρησαν να προσεγγίσουν διεξοδικά την ιδιαίτερη φύση της. Η παρούσα μελέτη εκκινεί από την διαπίστωση της μεταλλακτικής δυναμικής των Σαρακατσάνικων κοινοτήτων της Βαλκανικής οι οποίες διακρίνονται για την πολυτάραχη ιστορία τους η οποία επέδρασε καταλυτικά στις στρατηγικές συγκρότησης και διαχείρισης των πολιτισμικών ταυτοτικών μορφωμάτων τους. Στόχος της η ανάδειξη των σύνθετων τελεστικών πρακτικών (ava) διαπραγμάτευσης και (ava) δήλωσης της «σαρακατσανικότητας» όπως αυτή λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνικών δρωμένων. Εστιάζοντας στην παραδειγματική περίπτωση των Σαρακατσάνικων κοινοτήτων της Ελλάδας, με έμφαση στους Σαρακατσάνους του Νομού Ροδόπης, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να προσεγγίσει το ζήτημα της (ava)βίωσης και της (ανα)νοηματοδότησης παραδοσιακών τελεστικών εκφάνσεων ως ενσώματων πρακτικών (ανα)νοηματοδότησης του παρελθόντος στο παρόν. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στις παραστασιακές και μη, αναπαραστάσεις πολιτισμικών πρακτικών του νομαδικού ποιμενικού βίου, όπως αυτές λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο των αναβιώσεων εθιμικών δρωμένων και των «Ανταμωμάτων» των Σαρακατσαναίων
Subject:
Subject (LC):
Keywords:
Σαρακατσάνοι, πολιτισμική ταυτότητα, πολιτιστικοί σύλλογοι, επιτέλεση
References (1):
- Ανθογαλίδου Θ., 1987, Ο ρόλος της εκπαίδευσης στην αναπαραγωγή και εξέλιξη μιας παραδοσιακής κοινωνίας. Η περίπτωση των Σαρακατσαναίων της Ηπείρου, Θεμέλιο, Αθήνα.Γαρούφας, Δ., 1992, Οι Σαρακατσάνοι ομογενείς μας στη Βουλγαρία και την περιοχή των Σκοπίων, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.Ζεγκίνης, Ε. Χ. 1988, Ο Μπεκτασισμός στη Δ. Θράκη. Συμβολή στην ιστορία διαδόσεως του Μουσουλμανισμού στον Ελλαδικό χώρο, Πουρνάρας, Θεσσαλονίκη.Ζεγκίνης, Ε. Χ. 1988, Οι μουσουλμάνοι αθίγγανοι της Θράκης,Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, ΘεσσαλονίκηΚαββαδίας Γ. Β., 1991, Σαρακατσάνοι. Μια ελληνική ποιμενική κοινωνία, μετ. Μ. Καββαδία, εκδ. Λ. Μπραζιώτη, Αθήνα.Καραβίδας Κ. Δ., 1931, Αγροτικά. Έρευνα επί της οικονομικής και κοινωνικής μορφολογίας εν Ελλάδι και εν ταις γειτονικαίς σλαυικαίς χώραις, Αθήνα.Καραμανές Ε., 2011, Οργάνωση του χώρου, τεχνικές και τοπική ταυτότητα στα κοπατσάρικα χωριά των Γρεβενών, υπεύθ. εκδ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, επιμ. Παν. Ι. Καμηλάκης, [ΚΕΕΑ Ακαδημίας Αθηνών, 25], Αθήνα.Καραμανές Ε., 2014, «Η κτηνοτροφία στην περιοχή της Κοζάνης - Γρεβενών: Μία διαχρονική παραγωγική δραστηριότητα και οι κοινωνικές και πολιτισμικές της διαστάσεις», στο Κοζάνη, 600 χρόνια Ιστορίας. Γένεση και Ανάπτυξη μιας Μακεδόνικης Μητρόπολης, Πρακτικά Β' Συνεδρίου Τοπικής Ιστορίας, Κοζάνη 27-30 Σεπτ. 2012. 100η επέτειος της απελευθέρωσης της Κοζάνης, επιμ. Χαρ. Καρανάσιος, Κ. Ντίνας, Δημ. Μυλωνάς, Δημ. Σκρέκας, σ. 189-216.Κοντονάσιου, Α., 2015, «4ον Περιφερειακό Αντάμωμα Σαρακατσαναίων Πελοποννήσου», στην ηλεκτρονική Εφημερίδα Ηχώς των Σαρακατσαναίων, Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων, http://www.hxwsarakatsanwn.gr/arthografìa/eidhseis-sxolia-koinonika/item/381 -4o-peloponnisou.Μακρής E., 1990, Ζωή και Παράδοση των Σαρακατσαναίων με ιστορικά στοιχεία και ειδικότερες αναφορές στην Ήπειρο, Ιίοάννινα.Μακρής Ε., 2008, Οι Σαρακατσάναιοι της Βουλγαρίας, Ιωάννινα.Μάργαρης Ν. Σ. (επιμ.), 1997, Γεωργία και Περιβάλλον: Οι δύο όψεις του φεγγαριού, Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα.Μάργαρης Ν. Σ. (επιμ.), 1995, Οικολογία και Περιβάλλον στην Ελλάδα του 2000, Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα.Μαυρόγιαννης Δ. 1998α, Οι Σαρακατσάνοι της Θράκης, της κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας. Τα πρόσωπα, οι τόποι, τα πράγματα: Ανέκδοτα φωτογραφικά ντοκουμέντα: Επιτόπια κοινωνιολογική έρευνα από Έβρο έως Θεσσαλονίκη, Δωδώνη Εκδοτική ΕΠΕ.Μαυρόγιαννης Δ. 1998β, Οι Σαρακατσάνοι της Θράκης, της κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας. Καταγραφή οικογενειών, νοικοκυριών και επαγγελμάτων σπαράγματα της πολιτιστικής παράδοσης: Επιτόπιακοινωνιολογική έρευνα από Έβρο έως Θεσσαλονίκη, Δωδώνη Εκδοτική ΕΠΕ.Μαυρόγιαννης Δ. 1999, Οι Σαρακατσάνοι της Θράκης, της κεντρικής και ανατολικής Μακεδο νίας. Κοινωνικός μετασχηματισμός: Οικονομικοί μηχανισμοί, γεωγραφική και κοινωνική κινητικότητα, πολιτιστική ταυτότητα, επίτομη κοινωνιολογική μελέτη, Δωδώνη Εκδοτική ΕΠΕ.Μιχοπούλου Ά. 2008, «Σαρακατσάνοι κτηνοτρόφοι και δύο επεισόδια ληστείας στην περιοχή Αραφήνα (Ραφήνα) Αττικής τον 19° αιώνα» Πρακτικά IB 'Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ. Αττικής Παλλήνη 30 Νοεμβρίου - 3 Δεκεμβρίου 2006, Εταιρεία Μελετών Νοτιοανατολικής Αττικής: Καλύβια Θορικού Αττικής, σσ. 285-308.Νιτσιάκος Β., 1987 «Η ημι-νομαδική κτηνοτροφική κοινότητα στην Ήπειρο: σχέσεις παραγωγής και κοινωνική συγκρότηση», Ήπειρος, Κοινωνία - Οικονομία Ι5ος-20"ς αι., εκδ. Δήμου Ιωαννιτών, Γιάννινα, σσ. 277- 288.Πουλιανός, Ά. Ν., 1993, Σαρακατσάνοι: ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης. Η απωθημένη «ράτσα » Η σπίθα του Ελληνισμού, Βιβλιοθήκη Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος Αρ. 6 (1993), Αθήνα.Τσουμάνης Χ., 1981, «Σαρακατσαναίοι», Δελτίο Κέντρου Ερευνών Ζαγορίου 2 (1981), σσ. 43-58.Wace Α. & Thompson Μ., 1989, Οι νομάδες των Βαλκανίων, μετ. Πάνος Καραγιώργος, Εισαγωγή - σχόλια Νίκος Κατσάνης, εκδ. Αδελφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη. Χατζημιχάλη Α., 1957, Σαρακατσάνοι, τόμος Ι (μέρος Α' και Β') και τόμος II, Αθήνα. Anderson Β., 1983, Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, Verso, London.Asenova P., 1976, « Les contact linguistique dans le parler des karakatshans de Bulgarie », Balkansko ezikoznanie 4, pp. 9-21.Asenova P., 1978, « Sur les elements autochtones du parler des karakatshans de Bulgarie », Balkansko ezikoznanie 3, pp. 21-30.Asenova P., 1984, « Observations sur les interferences entre le Grec et le Bulgare dans le parler des karakatshans en Bulgarie » in Shterev P. (éd.) Kulturni i literaturni otnoshenia mezhdu balgari i gartsi ot sredata na XIV do sredata na XIX vek. Vtori Balgaro-gratski Simposium 18-22 septemvri 1980, Izdatelstvo na Balgarskata akademia na naukite, Sofia, pp. 160-165.Botev N., 1990, "Nuptiality in the Course of the Demographic Transition: The Experience of the Balkan Countries", Population Studies, Vol. 44, No. 1 (Mar., 1990), pp. 107-126Davies J. & Hatfield R. 2007, "The Economics of Mobile Pastoralism: A Global Summary", in Nomadic Peoples Vol. 11, No. 1 (2007), pp. 91 -116.Delgado, C, Rosegrant, M., Steinfeld, H., Ehui, S. & Courbois, C, 1999, "Livestock to 2020: The next food revolution", 2020 Vision Initiative Food, Agriculture and the Environment, Discussion Paper 28, International Food Policy Research Institute, Washington D.C..De Pablo, C. L., Peco, B., Galiano, E. F. & Pineda, F. D. 1982, "Space-time variability in Mediterranean pastures through the analysis of diversity parameters", Vegetatio 50 (1982), pp. 113-125.Du Boulay J., 1994, "The Blood: Symbolic Relationships between Descent, Marriage, Incest Prohibitions and Spiritual Kinship in Greece", Man, New Series, Vol. 19, No. 4 (Dec, 1984), pp. 533-556.Campbell J. Κ., 1964, Honor, Family mid Patronage, Clarendon Press-Oxford:London.Capidan T., 1924-1926, « Les Saracatsanes », Dacoromania, vol.4 (1924-6), pp. 923-59.Casado, Μ. Α., 1985, De Miguel, J. M., Sterling, Α., Peco, B., Galiano, E. F. & Pineda, F. D. 1985, «Production and spatial structure of Mediterranean pastures in different stages of ecological succession», Vegetatio 64 (1985), pp. 75-86.Chang C, 1993, "Pastoral Transhumance in the Southern Balkans as a Social Ideology: Ethnoarcheological Research in Northern Greece", American Anthropologist 95(3) (1993), pp. 687-703.Cvorovic J., 2006, "Gypsies Drown in Shallow Water: Oral Narratives among Macva Gypsies" Journal of Folklore Research, Vol. 43, No. 2 (May - Aug., 2006), pp. 129-148.De Jode H., 2014, The Green Quarter: A decade of progress across the world in sustainable pastoralism, International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN), Nairobi.Demetriou OL, 2006, "Streets Not Named: Discursive Dead Ends and the Politics of Orientation in Intercommunal Spatial Relations in Northern Greece" Cultural Anthropology, Vol. 21, No. 2 (May, 2006), pp. 295-321European Forum on Nature Conservation and Pastoralism 2001, Recognising European pastoral farming systems and understanding their ecology. A necessity for appropriate conservation and rural development policies. Proceedings of the 7th European Forum on Nature Conservation and Pastoralism] 7 - 21 June 2000, Ireland EFNCP Occasional Publication number 23, Ennistymon, County Clare.Gourarier Z. (ed.), 2015, La Galerie de la Méditerranée du MuCEM (catalogue). Les objetsphares, Musée des Civilisations de l'Europe et de la Méditerranée (MuCEM), Marseille.Gokalp Α., 1980, « Une minorité chiite en Anatolie: les Alevî » Annales. Histoire, Sciences Sociales, 35e Année, No. 3/4, Recherches sur L'Islam: Histoire et Anthropologie (May -Aug., 1980), pp. 748-763.Hall D. O., Myers, Ν. & Margaris, Ν. S. (eds), 1985, Economies of Ecosystem Management, Tasks for Vegetation Science 14, Dr W. Junk, Dordrecht.Herrera P. M., Davies J., P. & Manzano P. (eds.), 2014, The Governance of Rangelands. Collective Action for Sustainable Pastoralism, Routledge.Hesse C. & MacGregor J., 2006, "Pastoralism: drylands'invisible asset? Developing a framework for assessing the value of pastoralism in East Africa", iied Issue no 142 (2006),Pastoral Civil Society in East Africa, International Institute for Environment and Development [IIED], Edinburgh Scotland, pp. 1-45.Hesse, C. & Odhiambo, M.O., 2006, "Strengthening pastoralists' voice in shaping policies for sustainable poverty reduction in AS AL regions of East Africa", in Regional conference on Pastoralism and Poverty Reduction in East Africa, June 27-28th, ILRI: Nairobi, Kenya.Höeg, C, 1925 - 1926, Les Saracatsans, une tribu nomade grecque, E. Champion, Paris - V. Pio-P Branner, Copenhagen.Höeg, C, 1925, Les Saracatsans ; précédée d'une Notice ethnographique : une tribu nomade grecque. I, Étude linguistique, É. Champion, Paris - V. Pio-P. Branner, Copenhagen.International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) 2012, Sup porting Sustainable Pastoral Livelihoods: A Global Perspective on Minimum Standards and Good PracticesNairobi, International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN), ESARO Publications Unit, Kenya.Kavadias, B. G., 1965, Pasteurs - nomads méditeraneens: les Saracatsans de Grèce, Gautier - Villars, Paris.Letara J., MacGregor J., Hesse C., 2006, Estimating the economic significance ofpastoralism: The example of the nyama chôma sector in Tanzania, Resource Conflict Institute [RECONCILE], International Institute for Environment and Development [IIED], Pastoral Civil Society in East Africa, Edinburgh Scotland, Nakuru Kenya.Luick R, Bignal E., 2002, "The significance of EU agricultural policy on the nature conservation of pastoral farmland" in Redecker B, Härdtle W., Finck P., Riecken U. & Schröder E., (eds.) Pasture Landscapes and Nature Conservation, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, pp. 329-346.Margaris N. S. & Mooney H. A. (eds), 1981, Components of productivity in Mediterranean climate regions - basic and applied aspects, Dr W. Junk, The Hague.McGahey, D., Davies, J., Hagelberg, Ν., & Ouedraogo, R., 2014, Pastoralism and the Green Economy - a natural nexus? Nairobi: International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) and United Nations Environment Programme (UNEP).Mundy P. (ed.), 2010, Adding Value To Livestock Diversity: Marketing to Promote Local Breeds and Improve Livelihoods, League for Pastoral Peoples and Endogenous Livestock Development, (LPP), LIFE Network, International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) and Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), Rome.Nandris J. G., 1985, "The Stina and the Katun: Foundations of a Research Design in European Highland Zone Ethnoarchaeology", World Archaeology, Vol. 17, No. 2, Ethnoarchaeology( Oct., 1985), pp. 256-268.Nicolau I. 1990, «Les caméléons des Balkans», Civilisations Mil (1993), pp. 175-178, Bruxelles.Nilsson M., & Felföldi L., «Dedication» στο Felföldi L. & Buckland T., (eds.), Authenticity: Whose Tradition?, European Folklore Institute, Budapest, 2002, pp. vii-viii.Peco, B. 1989, "Modelling Mediterranean pasture dynamics", Vegetatio 83 (1989), pp. 269-276.Peco B., Onate J., J. & Requena S., 2001, "Dehesa grasslands: natural values, threats and agrienvironmental measures in Spain", European Forum on Nature Conservation and Pastoralism, Recognising European pastoral farming systems and understanding their ecology. A necessity for appropriate conservation and rural development policies. Proceedings of the 7th European Forum on Nature Conservation and Pastoralism 17 -21 June 2000,EFNCP Occasional Publication number 23, Ennistymon, County Clare, Ireland, pp. 37-73.Peco B., Levassor C, Casado Μ. Α., Galiano E. F. & Pineda, F.D. 1983, "Influences météorologiques et géomorphologiques sur la succession de pâturages de thérophytes méditerranéennes", Ecologia Mediterranea, Vol 9, No 1 (1983), pp. 63-76.Peco B., Levassor C, Pineda F. D. 1983, "Diversité et structure spatiales de pâturages méditerranéenes en cours de succession », Ecologia Mediterranea, Vol 9, No 3-4 (1983), pp. 223-233.Pimpireva, Zh. 2013, "Ethnicity in Transition: the Karakachans in Bulgaria" in Our Europe. Ethnography - Ethnology - Anthropology of Culture, Vol. 2 (2013), pp. 21-36.Redecker Β, Härdtle W., Finck P., Riecken U. & Schröder E., 2002, Pasture Landscapes and Nature Conservation, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.Riecken U., Finck P. Schroder E., 2002, "Significance of pasture landscapes for nature conservation and extensive agriculture", in Redecker B, Härdtle W., Finck P., Riecken U. & Schröder E., (eds.) Pasture Landscapes and Nature Conservation, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg, pp.423-340.Reille N., Triat-Laval H. & Vernet J. L. 1980, "Les témoignages de structures vegetation méditerranéennes durant le passécontemporain de l'action de l'homme", Natur alia Monspeliensis, Actes Cool Fond. Emberger, pp. 79-87.Sanders I. T., 1954, «The Nomadic Peoples of Northern Greece: Ethnie Puzzle and Cultural Survival», Social Forces, Vol. 33, No. 2 (Dec, 1954), pp. 122-129.Schein, M., 1974 "When is an Ethnie Group? Ecology and Class Structure in Northwestern Greece", Ethnology, Vol. 14 (1974), pp.83-97.Walker W. S., Uysal A. E., 1973, «An Ancient God in Modem Turkey: Some Aspects of the Cult of Hizir», The Journal of American Folklore, Vol. 86, No. 341 (Jul. - Sep., 1973), pp. 286-289
