Διασχίζοντας το Αιγαίο : Μεταναστευτικά ρεύματα από το Αιγαίο και τον ελλαδικό χώρο προς τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας (18ος-αρχές 20ού αιώνα)
Part of : Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας ; Vol.33-34, 2009, pages 635-665
Issue:
Pages:
635-665
Author:
Abstract:
Τα μεταναστευτικά ρεύματα που σημειώθηκαν από το Αιγαίο και τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο με ιδιαίτερη ένταση κυρίως από τον 18ο αιώνα ως τις αρχές του 20ού, έφεραν στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας μεγάλο μέρος του ελληνόφωνου πληθυσμού τους. Κατά την ίδια χρονική περίοδο παρατηρήθηκαν και μεμονωμένες μετακινήσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση ως αποτέλεσμα πολεμικών αναταραχών. Η ύπαρξη των αμφίδρομων αυτών μετακινήσεων αναδεικνύει τόσο τον ρόλο του Αιγαίου ως γέφυρας ανάμεσα σε δύο στεριές, όσο και τον πολλαπλό ρόλο των νησιών του, τα οποία ως τμήματα αυτής της γέφυρας λειτούργησαν είτε ως ενδιάμεσοι σταθμοί στην πορεία των ανθρώπων από τον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο προς τη Μικρά Ασία και αντίστροφα είτε ως τελικοί χώροι εγκατάστασης μεταναστών και προσφύγων είτε, τέλος, ως τροφοδότες πληθυσμιακών εκροών που κατευθύνθηκαν προς τη Μικρά Ασία. Η μελέτη των μεταναστευτικών ρευμάτων βασίζεται σε νεότερες θεωρητικές προσεγγίσεις που δίνουν έμφαση στους μετανάστες ως υποκείμενα της δράσης και στρέφουν το ενδιαφέρον στη μελέτη της πορείας ζωής τους, των προσωπικών και οικογενειακών τους στρατηγικών και των μεταναστευτικών δικτύων. Τέλος, λαμβάνεται υπόψη η επίδραση της οργάνωσης του χώρου, καθώς και οικονομικών, πολιτισμικών και πολιτικών παραγόντων.
Subject:
Subject (LC):
Keywords:
Μετανάστευση, προσφυγικές μετακινήσεις, ατομική πορεία ζωής, μεταναστευτικά δίκτυα, στρατηγικές, πρακτικές, Ελλάδα, Αιγαίο, Μικρά Ασία
References (1):
- Ανδριώτης, Ν. (1998), «Το μικρό ταξίδι»: Άφιξη και εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στις Οινούσσες, Αθήνα: Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών.Αναγνωστοπούλου, Σ. (1997), Μικρά Ασία, 19ος αι. - 1919. Οι Ελληνορθόδοξες κοινότητες: Από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.Αναστασιάδης, Γ. (1961), Ιστορίας επανάληψις, Μικρασιατικά Χρονικά, 9, 116-127.Βακαλόπουλος, Α. (1939), Πρόσφυγες και προσφυγικόν ζήτημα κατά την Επανάστασιν του 1821, Θεσσαλονίκη.Βάλληνδας, Α. (1882), Κυθνιακά ήτοι της νήσου Κύθνου χωρογραφία και ιστορία μετά του βίου των συγχρόνων Κυθνίων εν ω ήθη και έθη και γλώσσα και γένη κλπ., Ερμούπολις.Βαρδαμίδης, Ευ. (1948), Ιστορία της νήσου Μεγίστης (Καστελλόριζου), Αλεξάνδρεια.Βαρλάς, Μ. και Καραχρήστος, Ι. (2009), Μνήμη της καταγωγής και τοπική ταυτότητα των απογόνων των Κυθηρίων της Σμύρνης, στο Η' Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο, Κύθηρα, 21-25 Μαΐου 2006, Πρακτικά, Τόμος III Ιστορία, Κύθηρα: Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών, 128-138.Γεωργαντόπουλος, Επ. (1889), Τηνιακά ήτοι αρχαία και νεωτέρα γεωγραφία και ιστορία της νήσου Τήνου, Αθήνα.Γριτσόπουλος, Τ. (1965), Τα χρόνια της αρχιερατείας του Γρηγορίου Ε' εις Σμύρνην: Συμβολή εις την ιστορίαν της Σμύρνης κατά τον IH' αιώνα, Μικρασιατικά Χρονικά, 12, 369-402.Γριτσόπουλος, Τ. (1967), Τα Ορλωφικά: Η εν Πελοποννήσω επανάστασις του 1770 και τα επακόλουθα αυτής, Αθήνα.Δαλκαβούκης, Β. (2015), Γράφοντας ανάμεσα: Εθνογραφικές δοκιμές με αφορμή το Ζαγόρι, Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.Διαμαντόπουλος, Α. (1938), Ο εν Μικρά Ασία ελληνικός πολιτισμός, Μικρασιατικά Χρονικά, 1, 3-34.Δρακάκης, Α. (1967), «Η Σύρος επί τουρκοκρατίας: Η δικαιοσύνη και το δίκαιον», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, 6, 63-492.Ευαγγελίδης, Τ. (1909), Η νήσος Σέριφος και αι περί αυτήν νησίδες, Αθήνα.Ζαφειρίου, Ν. (1955), Η δημοσιονομία της ηγεμονίας της Σάμου, Αρχείον Σάμου, 4, 127-168.Ζέη, Ε. (1994), Ο γάμος, ο θάνατος και η ακίνητη περιουσία στην Πάρο τον 18ο αιώνα: Πρώτες προσεγγίσεις, Τα Ιστορικά, 20, 53-70.Η τριακοπενταετής δράσις του Μικρασιατικού συλλόγου «Ανατο/.ή», (1925), Αθήναι: Τύποις Κορωναίου Δεναξά.Καμηλάκης, Π. (1998), Συντεχνίες και επαγγέλματα στη Σμύρνη πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα, με βάση αρχειακές κυρίως πηγές, Μικρασιατικά Χρονικά, 20, 185-195 .Καραμπλιάς, Ι. (1949), Ιστορία των Κυδωνιών: Από της ιδρύσεως των μέχρι της αποκαταστάσεως των προσφύγων εις το ελεύθερον ελληνικόν κράτος, Αθήνα: Τυπ. Γερ. Σ. Χρήστου και Υιός.Καραράς, Ν. (1962), Ο Μπουτζάς: Το λουλουδένιο χωριό της Σμύρνης: Η ιστορία του - η ζωή του, Αθήνα: Ένωση Σμυρναίων.Καραχρήστος, Ι. (2004), Μετανάστευση Συριανών στην Κωνσταντινούπολη (1759-1819), στο Αστέριος Αργυρίου (επ.), Η Ελλάδα των νησιών από τη φραγκοκρατία ως σήμερα: Πρακτικά του Β ' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών. Ρέθυμνο, 10-12 Μαΐου 2002, Αθήνα, τόμ. 2, 161-171.Καραχρήστος, Ι. (2013), Η καταστροφή του Αϊβαλιού, το 1821, στο δημοτικό τραγούδι και σε έργα τοπικών λογίων: Αφηγήσεις και συλλογική μνήμη, στο Λαϊκός πολιτισμός και έντεχνος λόγος (ποίηση — πεζογραφία - θέατρο), Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Αθήνα, 8-12 Δεκεμβρίου 2010, [Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αρ. 30], Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, τόμ. Α', 607-624.Καραχρήστος, Ι. (2016), Μετανάστευση από Καππαδοκία και Πισιδία προς τη Σμύρνη, 18ος αιώνας -1922: Μεταναστευτικές στρατηγικές και πρακτικές διαχείρισης της μεταναστευτικής εμπειρίας, στο Καραχρήστος, Ι. και Ποτηρόπουλος, Π. (επιμ.), Σμύρνη: Η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. - 1922), Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Υμηττός, 20-23 Σεπτεμβρίου 2012, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, αρ. 32, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών και Φιλοπρόοδος Όμιλος Υμηττού, 151 -165.Κατραμόπουλος, Γ. (1994), Πώς να σε ξεχάσω Σμύρνη αγαπημένη, Αθήνα: Εκδόσεις Ωκεανίδα.Κερεστετζή, Α. (1981), Αϊβαλί (1832-1922): Αναμνήσεις από το ανέκδοτο τετράδιο του ιατρού Ιωάννου Κερεστετζή, Αθήνα: χ.ε.Κεφαλληνιάδης, Ν (1988), Μικρασιατικά τραγούδια που τραγουδήθηκαν στη Νάξο, Μικρασιατικά Χρονικά 18, 275-294.Κλεάνθης, Φ. (1995), Το γλωσσικό ιδίωμα των Αλατσάτων, Μικρασιατικά Χρονικά 19, 183-262.Κοντογιάννης, Π. (1903), Οι Έλληνες κατά τον πρώτον επί Αικατερίνης Β' ρωσσοτουρκικόν πόλεμον (1768-1774), Αθήνα: Π. Δ. Σακελλαρίου.Κουτελάκης, Χ. (1986-87), Παρουσία Τηλίων στη Μικρά Ασία: Φιλόπτωχη αδελφότητα Ναζλίου, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, 6, 269-285.Λιάκος, Α. (1993), Εργασία και πολιτική στην ΕλλΛδα του Μεσοπολέμου, Αθήνα: Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος.Μαμώνη, Κ. (1981), Πελοποννήσιοι στη Μ. Ασία, στο Πρακτικά Β' Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών: Πάτρα, 25-31 Μαΐου 1980, Αθήνα, 209-224.Μαμώνη, Κ, (1985), Σωματειακή οργάνωση του ελληνισμού στη Μικρά Ασία: Β' Σύλλογοι Ιωνίας, Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, 28, 54-166.Μαντούβαλος, Ι. (2012), «Το έλληνικόν σχολεΐον είναι το μόνον μέσον της προκοπής και μαθήσεως των Νέων, είς τά ελληνικά γράμματα»: Πτυχές της εκπαιδευτικής ζωής τηςελληνοβλαχικής κοινότητας του Miskolc (τέλη 18ου-αρχές 19ου αι.), Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, 10, 103-128.Μηλιώρης, Ν. (1939), Βουρλά και Βουρλιώτες, Μικρασιατικά Χρονικά, 2, 421-447.Μηλιώρης, Ν. (1957), Τα Βουρλά της Μικράς Ασίας, Μέρος Α ', Ιστορικά, Αθήνα.Μιχαλακάκη, Κ. (2013), Κυθηραϊ'κή μετανάστευση και σωματειακή οργάνωση: Σμύρνη, Αλεξάνδρεια και Αττική, Πειραιάς: Εκδόσεις Σταμούλη.Μουτάφης, Γ. (1992), Διοίκηση και φορολογία στη Σάμο στις αρχές της Ηγεμονίας, στο Αντιπελάργηση, τιμητικός τόμος για το Νικόλαο Α. Δημητρίου, Αθήνα, 139-170.Μουτάφης, Γ. (1993), Σάμιοι υπήκοοι και επιστασίες στη Μ. Ασία κατά την ηγεμονική περίοδο, Σαμ ιακές Μελέτες, 1, 143-178.Παπαχριστοδούλου, Χρ. Ι. (1994), Ιστορία της Ρόδου από τους προϊστορικούς χρόνους έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (1948), Αθήνα: Δήμος Ρόδου / Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου.Παππαδόπουλος, Γ. και Αγγελόπουλος Γ. (1866) (επιμ.), Τα κατά τον αοίδιμον πρωταθλητήν του ιερού των Ελλήνων αγώνος, τον πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριον τον Ε ', τομ., Β', Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο.Πετρόχειλος, Μ. (1940), Ιστορία της νήσου Κυθήρων, Αθήνα.Σαβοριανάκης, Π. (2000), Οικογένεια και γαμήλιες πρακτικές στο νοτιοανατολικό Αιγαίο: η Κως στο 18ο και 19ο αιώνα, Μνήμων 22, 31-68.Σαβοριανάκης, Π. (χ.χ.), Νησιωτικές κοινωνίες στο Αιγαίο. Η περίπτωση των Ελλήνων της Ρόδου και της Κω (18ος-19ος αιώνας), Αθήνα: Τροχαλία, Δήμος Ρόδου.Σακελλαρίου, Μ. (1978), Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν, Αθήνα: Ερμής.Σακκάρης, Γ. (1920), Ιστορία των Κυδωνιών, Αθήνα: Σύλλογος προςΔιάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων.Σταματογιαννοπούλου, Μ. (1994), Μακράν κοίτης και τραπέζης: Οι συζυγικές συγκρούσεις στη Λέσβο του 1900, Μνήμων 16, 107-138.Σφυρόερας, Β. 1963, Μεταναστεύσεις και εποικισμοί Κυκλαδιτών εις Σμύρνην κατά την τουρκοκρατίαν, Μικρασιατικά Χρονικά, 10, 164-199.Τραυλός, Ι. και Κόκκου, Α. ( 1980), Ερμούπολη: Η δημιουργία μιας νέας πόλης στις αρχές του 19ου αιώνα,Αθήνα: Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος.Φλωράκης, Α. (1998), Τηνιακοί μαρμαρογλύπτες στη Σμύρνη, Μικρασιατικά Χρονικά, 20, 261-310.Φραγκάκη-Syrett, Ε. (1995), Οι Χιώτες έμποροι στις διεθνείς συναλλαγές 1750-1850, Αθήνα: Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος.Χατζήμπεης, Σ. (1961), Η Κρήνη (Τσεσμές) και η περιοχή της, Μέρος Α', Μικρασιατικά Χρονικά, 9, 227-245.Χατζήμπεης, Σ. (1965), Η Κρήνη (Τσεσμές) και η περιοχή της, Μέρος Β', Μικρασιατικά Χρονικά, 12, 207-230.Χατζηφώτης, Ι. (1982), Ο λαϊκός πολιτισμός του Καστελλόριζου, Αθήνα.Χιέταλα, Τ. (χ.χ.), Προσφυγιά στην Ερμούπολη: Ξεφυλλίζοντας το μητρώο προσφύγων Σύρου, στο Λούκος, Χ., Η πόλη στους νεότερους χρόνους, διαθέσιμο στο http://cities.ims.forth.gr/docs/RefugeeArrivals.Hermoupolis.pdfArrizabalaga, Μ.-Ρ. (2005), Basque Women and urban Migration in the 19th Century, The History of the Family, 10, 99-117.Bras, H. (2003), Maids to the City: Migration Patterns of female domestic Servants from the Province ofZeeland, the Netherlands (1850-1950), The History of the Family, 8, 217-246.Burke, P. (2003), Αυτοψία: Οι χρήσεις των εικόνων ως ιστορικών μαρτυριών, μτφρ. Αντρέας Ανδρέου, Αθήνα: Μεταίχμιο (1η έκδοση Λονδίνο 2001).Çaglar, Α. (2013), Locating Migrant Hometown Ties in Time and Space: Locality as a blind Spot of Migration Scholarship, Historische Anthropologie: Kultur, Gesellschaft, Alltag, 21, 26-42.Duroux, R. (2001), The temporary Migration of Males and the Power of Females in a Stem-Family Society: The Case of 19th-century Auvergne, The History of the Family, 6, 33-49.Faroqhi, S. (1984), Towns and Townsmen of Ottoman Anatolia, Cambridge: Cambridge University Press.Faroqhi, S. (1998), Migration into Eighteenth-Century "Greater Istanbul" as reflected in the Kadi Registers of Eyüp, Turcica, 30, 163-183.Fontaine, L. ( 1998), Migration and Work in the Alps ( 17th-18th Centuries): Family Strategies, Kinship, and Clientelism, The History of the Family, 3, 351-369.Fontaine, L. (2000), Selbstdarstellungen und Gruppenportraits: Die sozialen Identitäten der Wanderhändler, Historische Anthropologie: Kultur, Gesellschaft, Alltag, 8, 344-357.Goffman, D. (1999), Izmir: From village to colonial city, στο Eidem, E., Goffman, D. και Masters, Β., The Ottoman City between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul, Cambridge: Cambridge University Press, 79-134.Hareven, T. (1982), Family Time and industrial Time: The Relationship between the Family and Work in a New England industrial Community, Cambridge: Cambridge University Press.Hionidou, V. (2005), Domestic service on three Greek islands in the later 19th and early 20th centuries, The History of the Family, 10, 473-489.Hionidou, V. (2016), From Modernity to Tradition: Households on Kythera in the Early Nineteenth Century, στο Sovic, S., Thane, P. και Viazzo, P.P. (επιμ.), The History of Families and Households: Comparative European Dimensions, Leiden: Brill, 47-68.Karachristos, I. (1998), Familie, Verwandtschaft, Heirat und Eigentumübertragungen: Das Beispiel der griechischen Insel Syros 1750-1820, Ανέκδοτη Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Βιέννης, Βιέννη.Karachristos, Ι. και Warlas, M. (2008), Immigrants in Smyrna - Refugees in Greece: Subsequent transformations of identity among the Kytherian Migrants, στο Stassinopoulou, M. και Zelepos, Ι. (επιμ.), Griechische Kultur in Südosteuropa in der Neuzeit. Beiträge zum Symposium in memoriam Gunnar Hering, (Wien 16.-18. Dezember 2004), [Byzantina et Neograeca Vindobonensia, vol. XXVI], Wien: Verlag der Österreichische Akademie der Wissenschaften, 375-386.Kasdagli, A. (1999), Land and Marriage Settlements in the Aegean, Venice: Hellenic Institute of Byzantine and Post-Byzantine Studies.Katsiardi-Hering, Ο. και Stassinopoulou, M. (2011), The Long 18th Century of Greek Commerce in the Habsburg Empire: Social Careers, στο Heppner, H. e.a. (eds.), Social Change in the Habsburg Monarchy, (The 18th century and the Habsburg Monarchy. International Series, 3), Bochum: Dieter Winkler Verlag, 190-213.Katsiardi-Hering, O. (2012), Southeastern European Migrant Groups between the Ottoman and the Habsburg Empires: Multilateral Social and Cultural transfers from the Eighteenth to the Early Nineteenth Centuries, στο Heppner, Η. και Posch, Ε. (επιμ.), Encounters in Europe's Southeast: The Habsburg Empire and the Orthodox World in the Eighteenth and Nineteenth Centuries, Bochum: Dieter Winkler Verlag, 135-162.Kok, J. (1997), Youth Labor Migration and its Family Setting: The Nethelands 1850-1940, The History of the Family, 2, 507-526.Kok, J. (2004), Choices and Constraints in the Migration of Families: The central Netherlands, 1850-1940, The History of the Family 9, 137-158.Lucassen, J. και Lucassen, L. (επιμ.) (1997J, Migration, Migration History, History: Old Paradigms and new Perspectives, Bern-Berlin-Frankfurt a.M.-New York-Paris-Wien: Peter Lang.Mitterauer, M. (1986), Sozialgeschichte der Jugend, Frankfurt a. M.: Suhrkamp Verlag.Moch, L.P. (1992), Moving Europeans: Migration in Western Europe since 1650, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.Rogaly, B. (2015), Disrupting Migration Stories: Reading Life Histories through the Lens of Mobility and Fixity, Environment and Planning D: Society and Space, 33, 528-544. Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: doi: 10.1068/dl3171pSlot, B.J. (1982), Archipelagus Turbatus: Les Cyclades entre colonisation latine et occupation ottomane e. 1500-1718, (Publications de l'Institut historique-archéologique néerlandais de Stamboul, 51), Leiden: Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut te Istanbul.Sogner, S. και van Lottum, J. (2007), An Immigrant Community? Norwegian Sailors and their Wives in 17th-Century Amsterdam, The History of the Family, 12, 153-168.Terzibasoglou, Y (2001), Landlord, Refugees and Nomads: Struggles for Land around Nineteenth Century Ayvahk, New Perspectives on Turkey, 24, 51-82.Versteegh, P. (2000), The Ties that bind: The Role of Family and Ethnic Networks in the Settlement of Polish Migrants in Pennsylvania, 1890-1940, The History of the Family, 5(1), 111-148.Wegge, S. (2008), Network Strategies of nineteenth Century Hesse-Cassel Emigrants, The History of the Family, 13, 296-314.
