134-146

Προβολή του υποσυνείδητου εγώ του καλλιτέχνη και της εποχής του στις καλλιτεχνικές δημιουργίες

Ή προβολή τοϋ Έγώ τοΰ καλλιτέχνη είναι φανερή σέ κάθε γνήσιο έργο τέχνης. "Αλλοτε έπιδρά έπάνω στήν μορφολογία τοΰ έργου του καί άλλοτε έπάνω στήν θεματολογική έπιλογή. Είναι γνωστοί οί τερατομορφισμοί ή οι ή- ρεμομορφισμοί τοϋ Πικάσσο πού, αν καί τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, μπορούσαν νά γίνουν τήν ίδια μέρα κάτω άπό διαφορετικές ψυχολογικές στιγμές ή έμπνεύσεις άπό διαφορετικά πρόσωπα. Τήν Ντόρα Μάρ γιά τήν πρώτη περίπτωση ή τήν Μαρί-Τερέζ γιά τήν δεύτερη. Σ' άλλες περιπτώσεις προβάλλει ό καλλιτέχνης τόν βασικό ψυχισμό του, τήν επιθετικότητα, τόν παιδισμό, τόν ήδονισμό ή κάτι πού μόνιμα τόν κυριαρχεί. Καλογέροι άγιογράφοι σέ εττύλ βυζαντινό περιλάμβαναν συχνά στά έργα τους καί άρχαϊες φυσιογνωμίες. Τόν Άχιλλέα, τόν Όδυσσέα, τόν Ίπποκράτη, τόν Περικλή κλπ. πού κανένας δέν μπορεί νά τούς ξεχωρίση άπό τούς βυζαντινούς άγιους άν δέν δή τήν έπιγρα- φή. Μιά γιαπωνέζα ζωγράφος ανάμεσα στούς πίνακές της πού εϊχε έκθέσει στόν «Παρνασσό» είχε καί δυό κομάτια άπό τήν 'Αθήνα. Τόν Παρθενώνα καί τό Θησείο. "Αν καί άναπαραστατικά είχαν άκρίβεια, όμως καί τά δύο ήταν γνήσια γιαπωνέζικα. Τήν έποχή πού ό Γκόγια ήταν έρωτευμένος μέ τήν Μάγια, ολα τά γυναικεία πού ζωγράφιζε είχαν κάτι άπό τό ϋφος της. Κι άν δέκα ζωγράφοι φτιάσουν τό πορτραϊτο ενός προσώπου, θ' αναγνωρίσουμε τό ίδιο πρόσωπο στά δέκα πορτραΐτα, άλλά μέ διαφορές (εξω άπό τήν τεχνοτροπία) πού άνταποκρίνονται στά χαρακτηριστικά τοΰ ζωγράφου. Τούτο είναι πιό φανερό στούς σκιτσογράφους πού μ' έλάχιστες γραμμές είναι ύποχρεωμένοι ν' αποδώσουν ενα γνωστό πρόσωπο τής έπικαιρότητας. Σ' όλονών τά σκίτσα καταλαβαίνουμε τό πρόσωπο, άλλά έπίσης καί τόν σκιτσογράφο πού τάκανε. Ό ίδιος μηχανισμός παρακινεί τούς κοντόσωμους ζωγράφους σέ «μινιατουρες» καί τούς ψηλούς oé ύψώματα ή «άφ' ύψηλοϋ» θέες. ‘Ο Ρακίνας δέν θά δημιουργούσε τόσα όρφανά στά έργα του αν ό ίδιος δέν κατετρύχετο από τό αίσθημα τής όρφάνιας. ‘Όλα αυτά, προβολή τού μόνιμου ή τού περιστασιακοϋ ψυχισμού, των σωματικών ή των φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών κλπ. γίνονται κατά τρόπο μη συνειδητό. Τό ίδιο καί ή επιλογή θεμάτων. Τό μαρτύριο τού άγιου Σεβαστιανού, ό λιθοβολισμός τού άγιου Στεφάνου, ô πειρασμός τού άγιου ’Αντωνίου κλπ.Σ’ άλλες περιπτώσεις ή προβολή τού 'Εγώ τού καλλιτέχνη στή δημιουργία του, έχει συνάρτηση μέ αισθητηριακά ερεθίσματα ακουστικά (ήχος, ψίθυρος, μουσική, ρυθμός) οσφρητικά, γευστικά ή καί βιολογικά (νευραλγίες, κεφαλαλγίες, καρδιοπάθειες κλπ.) καί σωματικά. "Ας μή λησμονούμε πώς ό Τουλούζ-Λωτρέκ μέ ατροφία στά πόδια του έλεγε πώς δλο τό έργο του όφεί- λεται στήν αναπηρία του «αν οί γάμπες μου ήσαν λίγο μακρύτερες δέν θά γινόμουν ζωγράφος». ‘Όταν ξαφνικά ή γαλλίδα γλύπτρια Ζερμαίν Ρισιέ άλλαξε στύλ κι άρχισε νά φτιάνει έργα πού οί κριτικοί τ' άπεκάλεσαν «σκωληκόβρωτα», «έκζεματικά» ή «αποσυνθετικά» τούτο δέν ήταν παρά συνέπεια τού καρκίνου πού σπάραζε εκείνη τήν εποχή τά επτλάχνα της χωρίς νά τό ξέρη. Λίγο μετά τήν έκθεσή της πέθανε (1959).Οί «προβλητικοί» αύτοί μηχανισμοί, όταν μελετηθούν μέ προσοχή, μπορούν νά ερμηνεύσουν βιωματικά τόν καλλιτέχνη, αλλά επίσης καί τήν εποχή του, επειδή ò καλλιτέχνης έχει κεραίες εύαισθησίας πού λείπουν άπό τούς άλλους. Κι ή λεγάμενη πρωτοποριακή τέχνη μιας εποχής, έστω κι όταν μάς παρουσιάζεται μέ εξωφρενισμούς, δέν αποτελεί παρά τήν επίδραση τών συλλογικών γεγονότων επάνω στόν καλλιτέχνη καί τήν συμβολοποιημένη προβολή τους. 'Αποτελούν μιά κάθαρση ψυχική καί μιά έκφραση κοινωνιολογική.

• Arts
• Psychology

• Τέχνη
• Ψυχολογία

Περιέχει βιβλιογραφία