21-46

Απολογία Παλαµήδους υπό Γοργίου και Απολογία Σωκράτους υπό Πλάτωνος

• Méron, Évelyne

Τα διασωθέντα κείµενα του Γοργίου είναι αρκετά εκτεταµένα και έχουν επαρκή συνάφειαν, διό και επιτρέπουν ερµηνείας θεµελιωµένας. 'Εν τούτοις δεν έχουν µελετηθή επαρκώς, ή δε Απολογία του Παλαµήδουςέχει ιδιαιτέρως παραµεληθή, πράγµα περίεργον, αφού το έργον τούτο παρέχει παραλληλισµούς διαφωτιστικούς προς την Σωκράτους Απολογίαν του Πλάτωνος. Ο Πλάτων, ο όποιος τοποθετείται ως φιλοσοφικός αντίπαλος της σκέψεως του Γοργίου, ορίζει το ιδεώδες του βίου εις τον διάλογον αυτού Γοργίας (µας παρουσιάζει ένα «Γοργίαν» διάφορον από το γνήσιον Γοργίαν και ακολουθούµενον υπό δύο µαθητών τεταραγµένων εν όψει ενός «Σωκράτους» ετοίµου να θυσιάση την ζωήν του χάριν άρχων αντιθέτων προς τας αρχάς του «Γοργίου»). Και ιδού, τα θέµατα του Γοργίου επαναλαµβάνονται συµπεπυκνωµένα και µάλιστα µε κάποιαν έντασιν επί τη προσεγγίσει του θανάτου εν τη Σωκράτους Απολογία. Εις το τέλος αυτής της Απολογίας ο «Σωκράτης» παραβάλλεται προς τον Παλαµήδη, ένα άλλο ένδοξον θύµα µιας δικαστικής πλάνης.Είναι δεδικαιολογηµένον να αναµένη τις εκ τούτου, τι αι δύο Απολογίαι διασαφούν αµοιβαίως εις µίαν περίπτωσιν η οποία δεν είναι καθόλου τυχαία. Ένα προκαταρκτικόν βλέµµα, σύντοµον, οιπτόµενον εις το σύνολον του σωζόµενου έργου του Γοργίου και προ πάντων εις το περί του µη όντος, δεικνύει ότι ô λίαν εύστροφος αυτός στοχαστής ήτο εξ ίσου και βαθύς από το να τον νοµίζουν µερικοί ρηχόν.Και ότι το περίφηµον ύφος του δεν απετελείτο καθόλου από «καλλωπισµούς» συσσωρευµένους προς εξωραϊσµόν των κειµένων και άποπροσανατολισµόν των ακροατών ως προς την βαθυτέραν σηµασίαν, άλλα διαµορφώνει φράσεις τραχείας και σκυθρωπός- όµως ακριβώς δια τον λόγον αυτόν δηµιουργεί την παραίσθησιν µιας σκέψεως ακριβούς, στηριζοµένης εις την στερεάν πραγµατικότητα. Εποµένως, δια τον Γοργίαν δεν υπάρχει το ον, δεν υπάρχει πραγµατικότης, δεν υπάρχει σκέψις ακριβής ούτε γλώσσα ακριβείας. Κυριαρχεί η νοητική παραίσθησις, οπόθεν επιβάλλεται η ηθική σωφροσύνη.Η Απολογία του Παλαµήδους περιέχει το σχετικον παράδειγµα: Αυτή η συνηγορία συνετάχθη δι' ένα άθωον αυτό µαρτυρεί την εντιµότητα του Γοργίου. Και επειδή αυτός ο αθώος καταδικάζεται εις το τέλος, προσεπιµαρτυρεί επίσης και την µετριοφροσύνην του∙ µετριοφροσύνην ενός ρήτορος, ο όποιος έχει συναίσθησιν των ορίων του οργάνου του, της γλώσσης.Ως είναι επόµενον, η Απολογία τον Παλαµήδους και η Απολογία του Σωκράτους παρουσιάζουν ένα πολύ µεγάλον αριθµόν σηµείων συµπιπτόντων. Εις τους δύο λόγους εµφανίζονται αι αυταί ιδέαι και συχνά σχεδόν µε τους αυτούς όρους. Ειδικώτερον, το κύριον επιχείρηµα είναι το ίδιον και δια τους δύο συνηγόρους• ιδού: δεδοµένον ότι είναι δύσκολον να απόκτηση τις κέρδος από ένα κακούργηµα που θα διέπραττε, είναι φανερά η πιθανότης ότι δεν θα διεπράττετο το κακούργηµα. Αυτός ο συλλογισµός είναι πολύ εύκολον να γενικευθή• είναι φανερόν ότι οδηγεί αναγκαίως εις µίαν θεµελιώδη κριτικήν της ∆ικαιοσύνης και ακριβώς, εις την κατάργησιν των ∆ικαστηρίων, θεωρουµένων ως άχρηστων.Εν τούτοις, παρά την ταυτότητα του µεγίστου µέρους των µοτίβων και εις τους δύο αυτούς λόγους, ή υπάρχουσα διαφορά τόνου και πνεύµατος µεταξύ των καταδεικνύει µίαν σοβαράν διαφοράν ως προς τας σηµασίας. Ο Παλαµήδης ζητεί να αθωωθή, διότι το αξίζει- προς τούτο προσάγει πιθανότητας∙ άλλα αυτό εξαρτάται από τας ανεπαρκείας του λόγου. Ο Σωκράτης ζητεί να αθωωθή δια να φανερωθή η ∆ικαιοσύνη• εξακοντίζει λοιπόν αληθείας, αι οποίαι θα του στοιχήσουν την οργήν του σώµατος των δικαστών, οι όποιοι θα τον καταδικάσουν, επειδή αυτή είναι η θέλησις του Θεού. ∆ια τον Γοργίαν, δεν υπάρχει Αλήθεια, και θα ήτο προτιµότερον αναµφιβόλως να µη υπήρχον δίκαι. ∆ια τον Πλάτωνα, υπάρχει η θεία Αλήθεια- και οι δικασταί οφείλουν να κρίνουν µε φρόνησιν µεγάλην, άλλα οφείλει να ύπαρξη δίκη. Αυτά τα δύο συστήµατα σκέψεως ανήκουν, το ενµ εις πνεύµα ελεύθερον, το άλλο εις πνεύµα πιστεύον εις το υείον. Αµφότερα έχουν ίσην αξιοπρέπειαν.

• Philosophy, Ethics and Religion

• Φιλοσοφία, Αρχαία

Περιέχει σημειώσεις