26-56

Έπί του προβλήματος των ρημάτων τής κατηγορίας του "ΕΙΜΑΙ" εις την νέαν έλληνικήν

• Μπαμπινιώτης, Γεώργιος

1. Είς την ανωτέρω μελέτην ερευνώνται ώρισμέναι πλευραί του προβλήματος, τό όποιον εμφανίζουν τα ρήματα της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ ('BE—verbs') είς την νέαν έλληνικήν. Περιγράφονται συγχρονικώς αι ομοιότητες και αί διαφοραι των ρημάτων αυτών, ή έκτασις και ώρισμένοι τών όρων ύπο τους οποίους ταύτα λειτουργούν ως συνδετικά (copulative) και ύπαρκτικά (existential) ρήματα. Ή στενότερα αυτών σχέσις φαίνεται οτι συνίσταται είς δομικήν (structural)* ή λειτουργικήν (functional) τίνα μάλλον ή σημασιολογικήν (semantic) 'συνωνυμίαν' —άλλως καλουμένην 'συντακτικήν όμωνυμίαν' (constructional homonymity) ως ανωτέρω 2.2.—, δοθέντος ότι εν προκειμένω δεν υφίσταται σημασιολογικον περιεχόμενον, δυνάμενον να χρησιμεύση ως πεδίον συγκρίσεως. Ύπο τήν κοινήν αυτών ιδιότητα ως ρημάτων της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ πάντα ταυτα είναι «ομοιώματα ρημάτων» (dummy verbs) άπό σημασιολογικής σκοπιάς θεωρούμενα. 2. Συχνά καταφεύγομεν είς διαχρονικήν θεώρησιν τών πραγμάτων, δια να δειχθή ή παλαιότης ή ή προέλευσις ώρισμένης συγχρονικής χρήσεως. Έπί συγχρονικού ή διαχρονικού επιπέδου ή και έπ' αμφοτέρων διαπιστουνται διάφοροι περιοχαί κοινών σημείων, εκάστη τών όποιων αποτελεί είδος 'συμπαγών χώρων* (compact areas) (ώς χρησιμοποιείται ο όρος ύπο του SEILER στοίχων προς τα "formative blocks* του υποδείγματος περιγραφής της γλώσσης του προταθέντος υπό του Κ. PIKE και γνωστού ώς 'tagmemics'). Ουτω λ.χ. κοινόν διαχρονικόν χαρακτηριστικόν είναι ότι ώρισμένα ρήματα της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ (τα βρίσκομαι, χρηματίζω, διατελώ) χρησιμοποιούνται είς τήν άρχαίαν έλληνικήν μετά τίνος δηλουμένου ή εννοουμένου τύπου του ρήματος ειμί. Το γεγονός τουτο δεικνύει τόν στενότεροι δεσμον μεταξύ των ρημάτων αυτών και του είμί, του κατ' εξοχήν ρήματος της κατηγορίας των ΈΙΜΑΙ, σχέσιν ή οποία πιθανώς ώδήγησε (ιστορικώς) εις τήν έξέλιξιν τούτων εις ρήματα της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ. Συγχρονικώς, εξ άλλου, τουτο αποτελεί κοινον χαρακτηριστικόν όλων τών ρημάτων της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ. Συγχρονικώς άμα και διαχρονικώς μαρτυρείται στενότερος εσωτερικός σύνδεσμος μεταξύ τών εννοιών 'τόπου', 'υπάρξεως' και 'κτήσεως' (ειμί/είμαι — υπάρχω — γίγνομαι — εχω/εγει — βρίσκομαι), τον όποιον έξετάζομεν επί τη βάσει της 'γενετικής—μετασχηματιστικής' γραματικής θεωρίας (generative—transformational grammar* βλ. άνωτ. 4.2.32 κ.έξ.). Περαιτέρω, σημασιοσυντακτική (semantosyntactic) σχέσις υφίσταται μεταξύ τών ρημάτων κάνω— γίνομαι — αποτελώ, ανηκόντων ομοίως, ώς δεικνύεται (4.2.7.—9.), εις τήν κατηγορίαν του ΈΙΜΑΙ. Το κοινον διακριτικον χαρακτηριστικόν (feature) 'τόπος' (ώς 'στάσις' καΐ 'κίνησις') άπαντα εις τά ρήματα βρίσκομαι, στέκομαι, πηγαίνω (έρχομαι κ.τ.δ.). Το κοινόν διακριτικον χαρακτηριστικόν 'ρήμα δηλουν κατάστασιν' ('verb of state') εμφανίζεται ώς γενικώτερον χαρακτηριστικόν όλων τών ρημάτων της κατηγορίας του ΈΙΜΑΙ. Μερικά εξ αυτών (όπως το ρ. βρίσκομαι) έ'χουν περισσότερα του ενός κοινά χαρακτηριστικά. 'Οπωσδήποτε, το θέμα μέχρι ποίου σημείου συνέβαλον οι 'συμπαγείς' ούτοι 'χώροι'—τους οποίους λεπτομερής έξέτασις δύναται να απόδειξη πλέον εκτεταμένους εις αριθμόν και / ή ποικιλίαν— εις τον άπαρτισμον της τάξεως τών ρημάτων του ΈΙΜΑΙ, δέν αποτελεί άντικείμενον της παρούσης μελέτης. 3. Λίαν εμφανές χαρακτηριστικόν της τάξεως τών ρημάτων ΈΙΜΑΙ είναι το φαινόμενον του 'άναπληρωματισμου' είς τον χώρον του ποιου ενεργείας (aspectual suppletismus), όπερ υπήρξε αποφασιστικής σημασίας δια τον σχηματισμον και τήν λειτουργίαν τών ρημάτων τής κατηγορίας ΈΙΜΑΙ εις τήν νέαν έλληνικήν, πιθανώτατα δε και είς τήν άρχαίαν. Ό άναπληρωτισμός ούτος επί μορφολογικού επιπέδου απαιτείται ωσαύτως εξ εσωτερικών λόγων ύπο του παραδείγματος του ρήματος τής ελληνικής. 4. Ελλείπει δυστυχώς συστηματική τις περιγραφή τών ρημάτων ΈΙΜΑΙ της αρχαίας ελληνικής. Τοιαύτη περιγραφή θα παρείχε το άπαραίτητον βάθος δια μίαν πλήρη μελέτην του προβλήματος τών ρημάτων ΈΙΜΑΙ είς γλώσσας οίον ή ελληνική, χαρακτηριζομένας ύπο μακράς, αδιάκοπου γλωσσικής παραδόσεως. 5. Έκ των λεγομένων εν άρχη της μελέτης και εκ της όλης πραγματεύσεως του θέματος καθίσταται σαφές ότι ενταύθα πραγματευόμεθα περί μιας μόνον πλευράς του προβλήματος του άφορώντος εις τήν ούσίαν και την λειτουργίαν του συνδετικού ρήματος ΈΙΜΑΙ. Υπάρχουν καί άλλαι πλευραι του ζητήματος, κυρίως δε το θέμα : ποία ή θέσις, ή λειτουργία καί, γενικώς, αϊ σχέσεις του συνδετικού ΈΙΜΑΙ εις τήν 'βαθειαν δομήν' (deep structure) της γλώσσης, αν όντως τοποθετήται είς αυτήν ; Έν άρχη εθίγη το θέμα του τρόπου θεωρήσεως του προβλήματος υπό της μετασχηματιστικής γραμματικής. Κατά τήν γνώμην μας, το πρόβλημα δεν δύναται να τύχη ικανοποιητικής λύσεως, άν δεν έξετασθή εντός ευρύτερων πλαισίων αναφοράς σχέσεων (reference). Tò ρήμα είμαι αποτελεί μέρος μόνον της τάξεως τών ρημάτων του ΈΙΜΑΙ, τα όποια ωσαύτως συνιστούν μέρος μόνον ολοκλήρου της τάξεως τών ΣΥΝΔΕΤΙΚΩΝ ρημάτων. ,Εαν δέν εξετασθούν συστηματικώς τα επί μέρους ρήματα καί αι επί μέρους ύποκατηγορίαι της γενικής τάξεως τών συνδετικών ρημάτων ως προς τάς μεταξύ των σχέσεις, εις τρόπον ώστε αι ομοιότητες αι παρατηρούμεναι ύπο της παραδοσιακής γραμματικής (traditional grammar) να καταστούν σαφείς, (explicit), και. να δικαιολογηθούν συστηματικώς, ή, ενδεχομένως, νά απορριφθούν ως άπλαι ομοιότητες επί της 'επιφανειακής δομής' (surface structure) κ.τ.δ., ουδεμία λύσις δύναται να άποδειχθή επαρκής. 'Ακριβώς δε άπο τής πλευράς αυτής ή παρούσα μελέτη δύναται να θεωρηθη ως συμβολή είς τήν μελέτην τών συνδετικών ρημάτων.

• Languages and Literature

• Classical philology

1. BENVENISTE E. 1950 La phrase nominale. BSL 46, 19—36.BENVENISTE E 1960 'Etre' et 'avoir' dans leur fonctions linguistiques. BSL 55, 113—34,CHOMSKY Ν. 1957 Syntactic Structures. (La Haye : Mouton).CHOMSKY Ν. 1965 Aspects of the Theory of Syntax. (Cambridge, Mass.).GEL 1949 H. Liddell - R. Scott - H. Jones (-R. McKenzie) : A Greek-English Lexicon. (Oxford).GIPPER G. 1963 Bausteine zur Sprachinhaltsforschung. Neuere Sprachbetrachtung im Austausch mit Geistesund Naturwissenshaft. (Düsseldorf : Schwann).GUIRAUD CH. 1962 La phrase nominale en grec (d' Homère à Euripide). (Paris : C. Klincksieck).KAHN CH. 1966 The Greek Verb 'to be' and the Concept of Being. FL 2, 245—65.KAZAZIS K. 1968 The Modern Greek Verbs of 'Being'. FL (Suppl. series) 6, 71—87.LYONS J. 1968 Introduction to Theoretical Linguistics. (Cambridge).SEILER H. 1969 Zur Problematik des Verbalaspekts. (Institut für Sprachwissenschaft - Universität Köln. Arbeitspapier Nr. 7).VERHAAR J. (ed.) 1967—9 The Verb 'BE' and its Synonyms (Philosophicaland Grammatical Studies). FL (Suppl. series) : vol. 1 (=Part 1) 1967, vol. 6 (=Part 2) 1968, vol. 8 (=Part 3) 1968, vol. 9 (=Part 4) 1969.