Empedocles' theory of perception
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΚΔ, No.47-48, 1972, pages 290-298
Issue:
Pages:
290-298
Author:
Abstract:
Ή παρούσα έρευνα κατέληςεν εις τα ακόλουθα συμπεράσματα : 1. 'Η θεωρία του Εμπεδοκλέους περί αίσθήσεως και αντιλήψεως θεμελιούνται επί της Φυσικής του. Αι «άπορροαί», πηγάζουσαι εκ του υπό παρατήρησιν αντικειμένου, ώς και οι «πόροι» των αισθητηρίων οργάνων έχουν υλικήν βάσιν. Αι πρώται παρ' όλον ότι είναι αποτέλεσμα κράσεως των τεσσάρων βασικών στοιχείων—γης, ύδατος, αέρος και πυρός—δέν είναι όραταί, τούτου ενδεχομένως οφειλομένου εις τον δείκτην αναλογίας της μείξεως των εν λόγω στοιχείων. 2. Ό ποιοτικός διαφορισμός των απορροών εν σχέσει με το είδος της παραγόμενης εμπειρίας—οπτικής, ακουστικής, οσφρητικής κ.λ.π.—καθορίζεται μάλλον έκ του μεγέθους και τής πυκνότητος τών απορροών ώς και τής ίδιαιτερότητος τής ανατομικής δομής τών πόρων έκαστου αισθητηρίου οργάνου. 3. Όμοιότης και Συμμετρία αποτελούν το σημαντικώτερον μέρος του modus operandi της κράσεως μεταξύ των στοιχείων των απορροών και τών στοιχείων των πόρων, δηλ. της λειτουργίας της αίσθήσεως' είναι δε αύται σημαντικώς καθοριστικαί και του ποιου του νοητικού αποτελέσματος (φρόνησις, άγνοια). Περαιτέρω, ή έννοια του «μέσου δρου» εφαρμόζεται υπό του Εμπεδοκλέους εις την διδασκαλίαν του περί ανθρωπίνων τύπων (Θεόφραστος Ι, 11. 10—11 : «μέση κρασις» ) και ούτω δύναται νά λεχθή οτι ούτος, μολονότι ή εφαρμογή είναι περιωρισμένου βαθμού, προηγείται του 'Αριστοτέλους. 4. Έπι τη βάσει των αυτών αρχών ό Εμπεδοκλής αποπειράται νά οικοδόμηση και εν είδος ανθρωπινής τυπολογίας αναφερομένης εις τύπους, όπως : φρονιμώτατος, ακριβέστατος, σοφός, αγαθός ρήτωρ, τεχνίτης, άφρονέστατος, νωθρός και οξύς—ασταθής. 5. Παρ' όλον ότι υπάρχουν μαρτυρίαι ( Fragments 103, 108 και Άέτιος Τ. 3) ύποστηρίζουσαι τήν θέσιν δτι ό Εμπεδοκλής ήτο σκεπτικιστής ώς προς τήν άξίαν της γνώσεως της προερχομένης εκ τών αισθήσεων, τούτου οφειλομένου πρωτίστως εις τους παράγοντας κίνησις και μεταβολή (θέσις ένθυμίζουσα Ήράκλειτον και Πρωταγόραν εις τον Πλανωνικον «Θεαίτητον»), εν τούτοις θα ήτο ακριβές έάν του άποδοθή ό χαρακτηρισμός του αδιαλλάκτου σκεπτικιστου. Θα ήτο προτιμότερον να ομιλώ μεν περί επιφυλάξεων άποσκοπουσών να υποδηλώσουν την δυσπιστίαν του προς τον λεγόμενον «αφελή ρεαλισμον» (naive realism), όπου ό μηχανισμός της κτήσεως της γνώσεως παραλληλίζεται με αυτόν της φωτογραφικής μηχανής και δεν δέχεται τήν πιθανότητα ανακρίβειας και λάθους. 'Αντιθέτως, υπάρχει άλλη μαρτυρία (Σέξτος 'Εμπειρικός, «Προς Λογικούς», II, 125), δια τής οποίας καταφαίνεται δτι ό 'Εμπεδοκλής αποδίδει άξίαν εις τα αισθητήρια και τήν έμπειρικήν γνώσιν.
Subject:
Subject (LC):
