Das historische Denken der Griechen vor Aristoteles und besonders des Aristoteles selbst
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΚΕ, No.49-50, 1973, pages 71-81
Issue:
Pages:
71-81
Author:
Abstract:
Ή ύποστηριχθεισα υπό τίνων Ευρωπαίων άποψις, οτι οί αρχαίοι "Ελληνες ουδέποτε ανέπτυξαν γνησίαν ίστορικήν σκέψιν και οτι ή αληθής ιστορική επιστήμη έγεννήθη μόλις εις τάς αρχάς του 19ου αιώνος, δεν ευσταθεί. 'Ασφαλώς ή ελληνική αντίληψις της Ιστορίας δεν συμπίπτει μετά της νεωτέρας ευρωπαϊκής. Τουτο είναι όλως φυσικον και οφείλεται εις τήν διάφορον περί κόσμου και άνθρωπου άντίληψιν τών δύο εποχών. Δια τους "Ελληνας ό κόσμος υπάρχει αύτοδυνάμως καί αιωνίως παραλλήλως προς τους Θεούς, ό δέ άνθρωπος παραμένει εν τή ουσία του αμετάβλητος. Δια τήν χριστιανικήν Εύρώπην αντιθέτως κόσμος καί άνθρωπος τελούν εν άπολύτω εξαρτήσει άπο του Θεου, υπάρχουν δι' Αύτου καί νοηματοδοτουνται καί καταξιώνονται υπ' Αύτου. Τουτο εξηγεί επαρκώς διατι οί μεν "Ελληνες διεμόρφωσαν άνθρωποκεντρικήν περί 'Ιστορίας άντίληψιν, οί δε Ευρωπαίοι θεοκεντρικήν. Γεγονός άναμφισβήτητον πάντως τυγχάνει, οτι ή ιστορική σκέψις καί επιστήμη ήλθον εις φώς διά πρώτην φοράν εις τας άκτάς της 'Ιωνίας. Ή γέννησίς των οφείλεται εις τήν αυτήν πνευματικήν έπανάστασιν, εκ της οποίας προήλθε ή 'Ιωνική φιλοσοφία καί οι "Ιωνες φυσικοί καλούμενοι φιλόσοφοι. Ό αφυπνισθείς Λόγος διεκδικεί καί εις τον ιστορικόν χώρον τα δικαιώματα του, όπως το έπραξεν ήδη δια τον χώρον της φύσεως. Ή άπομυθοποίησις της 'Ιστορίας θα απαίτηση μακρόν καί έπίπονον αγώνα. Το πρώτον καί άποφασιστικον βήμα θα άποτελέση ή άμφισβήτησις υπό του Λόγου του κύρους της κρατούσης ως προς το παρελθόν μυθικής αντιλήψεως. Θα ακόλουθηση ή άκρως δυσχερής προσπάθεια άποκαλύψεως καί διακριβώσεως τών πραγματικών ιστορικών γεγονότων, δια να φθάση τέλος ό Λόγος εις τήν σύλληψιν της εσωτερικής αιτιοκρατικής των συνάφειας καί τοιουτοτρόπως εις τήν λογικήν έρμηνείαν των. Εκαταίος, 'Ηρόδοτος, Θουκυδίδης αποτελούν τρεις σημαντικωτάτους σταθμούς της ανοδικής ταύτης πορείας. Έν τη προσπάθεια ερμηνείας των συμβαινόντων εις τον ιστορικόν χώρον, ή ελληνική ιστορική σκέψις έσυνειδητοποίησεν αναμφισβητήτως και τήν εννοιαν της ιστορικής εξελίξεως καί προόδου. Τουτο διαπιστούται ήδη εις τον Θουκυδίδην, άλλα κατά τρόπον μή δυνάμενον να άμφισβητηθή εις τον 'Αριστοτέλη, ό όποιος είδε το 'ίδιον φιλοσοφικον σύστημα ώς τήν τελευταίαν φάσιν μιας μακράς εξελικτικής καί συγχρόνως ανοδικής πορείας τής φιλοσοφικής καθόλου σκέψεως. Εις τουτο συνέβαλον και αι εύρύταται συλλογικαί Ίστορικαι ερευναι, αι άναληφθείσαι τή πρωτοβουλία καί υπό τήν άμεσον καθοδήγησιν αύτου, δια τής παροχής πλουσίας προς τουτο ύλης. Έν τούτοις είμεθα υποχρεωμένοι να δεχθώμεν ότι ό 'Αριστοτέλης δεν είναι δυνατόν να ένόησε τήν εννοιαν ταύτην κατά τον αυτόν προς τήν νεωτέραν εύρωπαϊκήν σκέψιν τρόπον, δηλ. ώς εύθύγραμμον κίνησιν οδηγούσαν εις συνεχώς πολυπλοκωτέρας καί συγχρόνως τελειοτέρας ίστορικάς μορφάς. Πολύ πιθανώτερον φαίνεται ότι κατά τον Αριστοτέλη ή εξελικτική ανοδική πορεία οιουδήποτε πολιτιστικού φαινομένου υπόκειται πάντοτε εις το ένδεχόμενον οπισθοδρομήσεως καί αφανισμού. Καί τούτο οχι τόσον, διότι τα πολιτιστικά φαινόμενα διέπονται άπο νόμον άνάλογον προς τον διέποντα τήν γέννησιν καί τον άφανισμον των έμβιων όντων, όσον διότι εξαρτώνται εξ άποράσεων, αι όποίαι άντικειμενικοποιουν τήν νίκην του «λόγον εχοντος» μέρους τής ψυχής επί του άλογου. Ό άγων όμως μεταξύ τών δύο τούτων μερών τής ψυχής ων οντολογικον γνώρισμα του άνθρωπου θα εξακολούθηση αιωνίως, τήν εκάστοτε δε έκβασίν του θα παρακολουθούν τα πολιτιστικά καί λοιπά ιστορικά φαινόμενα.
Subject:
Subject (LC):
