Die Passion und ihre besondere iberische Sinngebung
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΚΣΤ, No.51-52, 1974, pages 131-140
Issue:
Pages:
131-140
Parallel Title:
Tò πάθος και τό ιδιαίτερον Ίβηρικον γνώρισμα του
Author:
Abstract:
Το πάθος εις την αρχαίαν Έλληνικήν λογοτεχνίαν ώθεί τον ήρωα να δώση εις τον βίον του κατεύθυνσιν προς μεγάλας πράξεις, προς τά τολμηρά, τα υψηλά, τα ωραία. Ή αντίληψις αύτη έγεννήθη άπο τον Όμηρικον κόσμον του 'Ολύμπου. Οί θεοί αμείβουν με τιμήν και δόξαν τον υπέρ της κοινής ωφελείας αγώνα του ήρωος, τιμωρούν ύμως τήν διαπραττομένην «υβριν», διότι αύτη διαταράττει την Ίεράν τάξιν του κόσμου. Αν το έναντι των θεών καθήκον γίνεται οχι έξωτερικώς, άλλα ώς θείον ιδεώδες, τότε αναπτύσσεται θρησκευτικότης συγγενής προς τάς χριστιανικάς αντιλήψεις. Τοιαύτη θρησκευτικότης ειχεν άναπτυχθή παρ' "Ελλησιν δια της 'Ορφικής θρησκείας και των μυστηρίων, προβάλλουσα μεταθανάτιον φως και ώθούσα εις έπιδίωξιν τελειότητος. Προς ταύτην είναι συγγενές το ήθος του 'Ιππολύτου. Οί Στωικοί επεδίωκαν τήν ύποταγήν του θνητού σώματος εις τάς υπαγορεύσεις του αθανάτου πνεύματος και ύπέμενον γενναίως τον πόνον και τον θάνατον. Δια τους Άπολογητάς του Χριστιανισμού όμως ή υπομονή του θανάτου και το μαρτύριον, μόνον όταν συνοδεύονται υπό της θείας Χάριτος, αποτελούν τήν όδον προς τήν άθανασίαν. Έφαρμογήν αυτής της αντιλήψεως αποτελεί το εις την Taragona της Ρωμαϊκής Ισπανίας μαρτυριών του επισκόπου Fructuosus, το όποιον ούτος έθεώρει ώς ((πόνον μια; ώρας». 'Ομοίως και το μαρτύριον της νεαράς Εύλαλίας, μαρτυρησάσης εκουσίως και αυτοπροαιρέτως εις τήν Merida εν είδει θείας μανίας — Α' Κορ. 1.25. Τα φαινόμενα της σωτηρίας έχουν ιδίαν νομοτέλειαν και ή θεία Χάρις είναι ασύλληπτος δια του νου. Το άκατανόητον πάθος της Εύλαλίας σχετίζεται μέ τήν έναντιοτροπίαν του Ηρακλείτου. Το έξω της πίστεως πάθος είναι άμαρτωλόν, δαιμονικόν, ένώ ή πίστις συναγείρει τάς δυνάμεις του χριστιανού εις σημεϊον τρομακτικόν. Υπάρχει πάθος πολυγνωσίας και πολιτικής δυνάμεως, ώς του Πάπα Σιλβέστρου Β' (περί το 1000) και πάθος προς λαϊκήν μόρφωσιν, ώ; του 'Αγίου 'Ισιδώρου της Σεβίλλης (περί το 600). Ό 'Ισπανικό: χρυσούς αιών (16./17.) εστράφη προς το άμαρτωλόν πάθος. Ό Calderon άνεγέννησε τήν θρυλικήν μορφήν του μάγου Κυπριανού Αντιοχείας. Ούτος έδιδάχθη τήν τέχνην του μάγου και έκλεισε συμφωνίαν μέ τον Διάβολον. Άγαπήσας τήν Ίουστίνην και προσπαθήσας να τήν συγκράτηση γενομένην χριστιανήν, ήστόχησε, ένικήθη άπο τήν άνωτέραν δύναμιν του Σταύρου, μετενόησε και συνεμαρτύρησε μετά της Ίουστίνης. Εις τον διάλογον Κυπριανού και Διαβόλου δια το ύψιστον αγαθόν ό Calderon αναλύει το πρόβλημα της ελευθέρας βουλήσεως, θριαμβεύει δέ ή θεία Χάριτι ελευθέρα βούλησις εναντίον τών κατωτέρων παθών και της «ύβρεως». Ό Diego Saavedra y Fajardo πραγματευόμενος τα της ανατροφής του ήγεμονόπαιδος παρατηρεί έπιμέλειαν δια τήν θεραπείαν του σώματος, οχι όμως άνάλογον και του πνεύματος. Διό τα πάθη άφινόμενα ελεύθερα παραμορφώνουν τας αντιλήψεις της πραγματικότητος, όπως ακριβώς συμβαίνει μέ τους φακούς του τηλεσκοπίου, και ούτω άλλοτε μέν μεγεθύνονται, άλλοτε δέ σμικρύνονται υπό τών παθών τα αντικείμενα. Εις τήν συμπεριφοράν τών συγχρόνων ήγεμονιδών της 'Ιβηρίας υπάρχουν παραδείγματα πειστικότατα. Εις τήν Ίσπανίαν και τήν Πορτογαλίαν ό Μεσαίων παρέμεινεν ώς συνέχεια της 'Αρχαιότητος ώς προς τα ίδεώδη και το ήθος, παρά δέ τα αντίθετα ρεύματα της εποχής διετηρήθησαν αι άρεταί, ή δόξα, ή τιμή, το μεγαλείον και ή δια τους υπέρ πατρίδος θνήσκοντας αθανασία. Ή Πορτογαλία μέ το μέγα θαλάσσιον κράτος της γίνεται κοσμοπολίτικη, αναπτύσσεται δέ έκεί και το πάθος τού έρωτος. Ό ατυχής έρως τού διαδόχου της Πορτογαλίας Dom Pedro προς τήν Καστιλιανήν ευγενή Inés de Castro άπησχόλησε τήν ποίησιν έπί εξ αιώνας. Παρά τα απειράριθμα έκτοτε γεγονότα το πάθος τών δύο ατόμων ζή έπί μακρότατον χρόνον και εμπνέει ποιητάς και δραματουργούς διαφόρων χωρών. Ό Dom Pedro, παίγνιον της τύχης, ομοιάζει προς πρόσωπον Ελληνικής τραγωδίας, ει και ή έκβασις γίνεται κατά τρόπον διάφορον.
Subject:
Subject (LC):
