Le roi des aminaux dans la tradition classique
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΚΘ, No.57-58, 1977, pages 26-49
Issue:
Pages:
26-49
Author:
Abstract:
"Ο βασιλεύς των ζώων κατέχει σημαντικήν θέσιν εν τη ελληνική καί τη λατινική γραμματεία. 'Ιδιαιτέρως συχνή τυγχάνει ή μνεία του λέοντος εις τους διαφόρους μύθους της αρχαιότητος. Ή 'Αταλάντη καί ό Ίππομένης μετεμορφώθησαν εις λέοντας, διότι έμίαναν εν τη παράφορα του ερωτικού πάθους των το ιερόν της μητρός των θεών. "Εκτοτε ετέθησαν εις την ύπηρεσίαν της θέας καί σύρουν το άρμα της. Τα άρχαϊα κείμενα, άλλα καί τα μνημεία της τέχνης παριστώσι συχνάκις τους λέοντας της Κυβέλης. Το αυτό παρατηρείται καί ως προς τους λέοντας τους αναφερομένους εις άλλους αρχαίους μύθους. Ούτω ή αρχαία λογοτεχνία καί καλλιτεχνία παρέστησε την λέαιναν, ή τις διεδραμάτισε τον μοιραιον ρόλον εις τον βαβυλωνιακον μυθον του Πυράμου καί της Θίσβης, εκτενώς περίγραφόμενον εις τας Μεταμορφώσεις του Όβιδίου. "Ο λέων της Νεμέας, όστις εις τους πανάρχαιους θρύλους αναφέρεται ως έρημώσας την περιοχήν, δια να έξοντωθή τελικώς υπό του Ηρακλέους, περιγράφεται παραστατικώς εις την άρχαίαν λογοτεχνίαν καί τάς καλάς τέχνας. Πλην της Κυβέλης ώς δαμαστής των λεόντων, ώς καί άλλων θηρίων, μνημονεύεται καί ό Διόνυσος, όστις κατά τίνα παράδοσιν άνετράφη μεταξύ των λεόντων παρά τη μητρί τών θεών. Μνημονεύεται ιδιαιτέρως ή θήρα τών λεόντων κατά τους αρχαίους χρόνους, ήτις παραστατικώς περιγράφεται υπό τών συγγραφέων καί τών καλλιτεχνών του αρχαίου κόσμου. Οι θηρευταί έχρησιμοποίουν συχνάκις παγίδας καί δίκτυα δια το κυνήγιον τών λεόντων, πολύτιμος δ' ύπήρξεν ή συμβολή τών θηρευτικών κυνών. Περίφημος ήτο ό π ε ρ σ ι κ ό ς τ ρ ό π ο ς εφίππου κυνηγίου λεόντων, τον όποιον υίοθέτησεν ό Μέγας 'Αλέξανδρος και δι' αύτου οι άρχοντες των ελληνιστικών βασιλείων. 'Ιδιαιτέρως έπέδωκεν ή θήρα των λεόντων κατά την ρωμαϊκήν περίοδον. Οι 'Ρωμαίοι δεν έθήρευον μόνον λέοντας εις το φυσικόν των περιβάλλον, άλλ' ήμιλλώντο να συλλαμβάνωσι τούτους ζώντας και να άπαρτίζωσι θηριοτροφεια. Συχνάκις παρίστων τεχνητά κυνήγια λεόντων και άλλων θηρίων εις τον ίππόδρομον. Μεγάλαι μάχαι λεόντων προς άλλα θηρία έδίδοντο επί της ρωμαϊκής δημοκρατίας και κατά την αύτοκρατορικήν περίοδον, κατά δε τους χρόνους της παρακμής των ηθών έδίδοντο βορά εις τους λέοντας δυστυχείς αιχμάλωτοι και δούλοι, μάλιστα δε χριστιανοί κατά τους χρόνους τών μεγάλων διωγμών. Οί αρχαίοι φυσιοδίφαι, άλλα καί οι ποιηταί καί οί συγγράφεις γενικώτερον περιγράφουσι τά κυριώτερα χαρακτηριστικά του λέοντος. Έντύπωσιν προκαλεί ή ξανθή μακρά χαίτη, το εύθυτενές βλέμμα, ό αγέρωχος χαρακτήρ αύτοΰ. Το μεγαλοπρεπές καί αληθώς βασιλικον τουτο ζώον προσήνεγκεν άφθονον ύλικον εις τάς παρομοιώσεις καί τάς μεταφοράς τών ποιητών. 'Εξαίρεται ή φιλοστοργία τής λεαίνης προς τά τέκνα της, ήτις μεταβάλλεται εις οργήν καί διάθεσιν προς έκδίκησιν, εάν κυνηγοί τίνες ήθελον άρπάση αυτά. 'Ιδιαιτέρως τονίζεται ή άγριότης καί ή σκληρότης του θηρίου εις τάς παρομοιώσεις. Ή "Αρτεμις ως τοξότις καί κυνηγέτις προς λέαιναν παραβάλλεται. Αι γυναίκες αι κτείνουσαι άσπλάγχνως εν κυριολεξία τον καρπον τής κοιλίας των είναι πολύ σκληρότεραι τών λεαίνων καί τών τίγρεων, αιτινες ουδέποτε επιχειρουσι παρομοίαν πράξιν. Συχναί είναι αι παρομοιώσεις τών ηρώων του έπους προς λέοντας. Ή ορμή καί ή γενναιότης τών πολεμιστών παραβάλλεται προς το μένος καί τήν αποφασιστικότητα του λέοντος, είτε ούτος καταδιώκει άγέλην βοών ή προβάτων ειτε αντιμετωπίζει τους θηρευτάς μετά τών κυνών των. Ωσαύτως περιγράφονται ιδιαιτέρως εις τά ομηρικά επη, ως καί εις άλλους ποιητάς τής αρχαιότητος, μάχαι λεόντων καί ταύρων ή λεόντων καί κάπρων. Παροιμιώδης απέβη ή έχθρα του λέοντος καί του ταύρου, διεσώθησαν δε ικανά καλλιτεχνήματα είκονίζοντα λέοντας σπαράσσοντας ταύρους, ως τά περίφημα πώρινα αετώματα τής 'Ακροπόλεως τών 'Αθηνών. Έφημίζετο δια τήν αγριότητα ό λέων τής Λιβύης, όστις λαμβάνεται ως παράδειγμα σκληρότητος εις τάς μεταφοράς. Καί εις το σχήμα του αδυνάτου χρησιμοποιείται ευρέως ό λέων. "Η θεία μελωδία του Άρίονος συμφιλιώνει τήν λέαιναν καί τήν έλαφον ακόμη ή τον λέοντα καί τον ταυρον, οίτινες λησμονουντες τήν προς αλλήλους έχθραν ένωτίζονται την λίγειαν μολπήν. Παρόμοιαι εικόνες ύπάρχουσι καί εις τήν Βίβλον. Ή ήμέρωσις του λέοντος, όστις συναγελάζεται εν ειρήνη μετά του ταύρου, συμβολίζει τήν παντοδυναμίαν του λόγου του Θεου, δι' ού ήμερούνται καί οί πλέον τραχείς καί υπερήφανοι χαρακτήρες. Ποικίλοι είναι οί συμβολισμοί του λέοντος εν τη 'Αγία Γραφή. Ο βρυχηθμός του βασιλικού τούτου ζώου, όστις επιβάλλει τον φόβον, παρομοιάζεται ώς προς τήν δύναμιν καί τήν μεγαλοπρέπειαν προς τήν φωνήν του Κυρίου. Συνηθέστερον όμως τονίζεται ή σκληρότης καί το αιμοδιψές του θηρίου είκονίζοντος τους αδίκους κριτάς ή καί αυτόν τον διάβολον. Ενίοτε όμως, παραλλήλως προς τήν αγριότητα, τονίζεται καί ή μεγαθυμία του λέοντος καί ή ευγένεια αύτού, ώς καί ή ευγνωμοσύνη τήν οποίαν αισθάνεται προς ανθρώπους τυχόν ευεργέτησαντας αυτόν. Οί αρχαίοι συγγραφείς παραθέτουσι τοιαυτα παραδείγματα επιεικείας καί πραότητος του ήγεμόνος τών ζώων, μεταξύ τών οποίων γνωστή τυγχάνει ή ιστορία του Άνδροκλέους. Κατ' εξοχήν όμως πραύνεται ή οργή του λέοντος, όταν ή θεά του έρωτος έμβάλλη γλυκύν 'ίμερον εις τήν καρδίαν αύτού.
Subject:
Subject (LC):
