Strabo on civilisation
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΛΑ, No.61-62, 1979, pages 213-230
Issue:
Pages:
213-230
Author:
Abstract:
Ή εποχή του Αυγούστου έδωσε προτεραιότητα εις τα πρακτικά, υλικά και κοινωνικοπολιτικά θέματα. Ή άποψις της Germaine Aujac ;oτι τα Γ ε ω γ ρ α φ ι κ ά του Στράβωνος άπηχουν το πνεύμα της εποχής του επιβεβαιώνεται καί άπο το γεγονός ;oτι τά κύρια ενδιαφέροντα του φαίνεται ;oτι εντοπίζονται είς τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Έν εκ των βασικών ενδιαφερόντων του είναι ή θεώρησις της ποιότητος της ζωής έξ έπόψεως των διαφόρων ειδών εργασίας, καί είδικώτερον ή υλική ευμάρεια. "Η εποπτική πλαισίωσις τών σχολίων του έπί της ποιότητος της ζωής αποτελεί εν είδος θεωρίας του πολιτισμού. Ή θεωρία αυτή απαιτεί τρεις κυρίας φάσεις εις τήν άνέλιξιν τών ανθρωπίνων κοινωνιών : τήν πρωτόγονον ή άγρίαν, τήν 'καλλιεργημένην' (το ή μ ε ρ ο ν) καί τήν πολιτισμένην (τ ο ή μ ε ρ ο ν κ α ί το π ο λ ι τ ι κ ό ν ) ' εκάστη φάσις παρουσιάζει μίαν έξέλιξιν σχετικώς με τήν προηγουμένην είς του:• τρόπους, το είδος ζωής καί τήν κοινωνικοπολιτικήν όργάνωσιν. Γενικώς ή γένεσίς του πολιτισμού καί της 'καλλιέργειας' εξαρτάται άπο το καλόν κλίμα, το γόνιμον έδαφος καί τάς επαρκείς φυσικάς πηγάς. Άλλα έστω καί αν υπάρχουν αι τοιαυται φυσίκαί εύ- χέρείαι, ή έξέλιξις αυτη είναι δυνατή τότε μόνον, όταν ό άνθρωπος εργάζεται μέ συνετον καί ώργανωμένον τρόπον, δια να έπιβληθή έπί της φύσεως καί να έκμεταλλευθή τά δώρα της. Δια τον λόγον τουτον μερικαί κοίνωνίαι, παρά τάς φυσικάς ταύτας ευλογίας, έχουν παραμείνει απολίτιστοι καί πρωτόγονοι. Άφ' ετέρου ένας προικισμένος λαός δύναται να έκπολιτισθή είς πείσμα τών προσκομμάτων της φύσεως εις τινας περιπτώσεις. 'Ομοίως ένας πολιτισμένος λαός δύναται νά επιβίωση είς δυσμενές περιβάλλον, έφ' όσον χρησιμοποιεί ορθώς τουτο καί μάλιστα θα δυνηθή ισως νά οδήγηση καί άλλους λαούς είς τον πολιτισμόν. Ό Ιπποκράτης, ό Θουκυδίδης καί ό Επίκουρος είχον ερμηνεύσει τήν γένεσιν του πολιτισμου ως μίαν διαδικασίαν εις τήν οποίαν το φυσικον περιβάλλον λειτουργεί ως ερέθισμα είς τήν κοινωνικήν καί πολιτιστικήν βελτίωσίν. Ό Στράβων φαίνεται οτι αγνοεί τήν άποψιν αυτήν, ή οποία απηχεί μίαν καλυτέραν κατανόησιν άπο έκείνην τήν οποίαν ό ιδιος είχε σχηματίσει σχετικώς μέ τον ρόλον τοϋ περιβάλλοντος είς τήν διαμόρφωσιν του πολιτισμού. Στερούμενος της διανοητικής δυνάμεως ενός Θουκυδίδου ή ενός Λουκρητίου, ό Στράβων αποτυγχάνει νά έξηγήση διατί (είδικώτερον εντός εύνοϊκου περιβάλλοντος) μερικοί λαοί είναι ικανοί νά επιδεικνύουν τήν άναγκαίαν π ρ ό ν ο ί α ν ή έπ ι μ έ λ ε ι α ν δια τήν κυριαρχίαν του άνθρωπου έπί της Φύσεως, ένώ άλλοι άδυνατουν νά επιτύχουν τουτο. Ή γεωργία αποτελεί τήν ουσιώδη βάσιν της έννοιας του ή μ ε ρ ο υ του Στράβωνος. "Ολοι οι μή γεωργικοί λαοί θεωρούνται πρωτόγονοι ή άγριοι. Υπάρχουν όμως ποικίλαι βαθμίδες άγριότητος καί «καλλιέργειας». Ή δευτέρα δύναται προσθέτως νά είναι ειτε «αγροτική» ή «ήμιαγροτική» καί δέν δημιουργείται μόνον υπό της αγροτικής δραστηριότητο<:. Μία κοινωνία είς τήν φάσιν τήν οποίαν εκφράζει το ή μ ε ρ ο ν , αγροτική ή ήμιαγροτική, ζή π ρ ο ς δ ι άγ ω γ ή ν καί χαρακτηρίζεται άπο κοινωνικήν πειθαρχίαν, σεβασμόν προς τους νόμους, έπάρκειαν υλικών αγαθών, συνετήν καί συστηματικήν χρησιμοποίησιν της εργασίας καί τών πηγών, το έμπόριον, είδικευμένην τεχνικήν, καί μεθόδους ευγενεστέρας άπο έκείνας τών αγρίων. Ή πολιτισμένη κοινωνία αποτελεί περαιτέρω βελτίωσίν της ανωτέρω είς τάς μεθόδους, τον τρόπον ζωής καί τήν κοινωνικοπολιτικήν όργάνωσιν Ώς το ά ρ ι σ τ ο ν ή θ ο ς ό πολιτισμός εγκλείει άναγκαίως παιδείαν, καί ακριβείς έπιστήμας μεταξύ τών κυρίων χαρακτηριστικών του. Ούχ ήττον όμως, ή υλιστική φύσις της σκέψεως του Στράβωνος είναι έδώ προφανής. "Ο,τι διακρίνει τήν π ό λ ι ν άπο τήν κ ώ μ η ν είναι πρωταρχικώς τά κτίρια, το σχέδιον πόλεως καί αί λοιπαί διευκολύνσεις. Προσθέτως ή τοϋ Στράβωνος πολιτισμένη κοινωνία διακρίνεται δια «το έξοχον είς τους ανθρώπους καί εις τήν κοινωνικοπολιτικήν όργάνωσιν», άλλα είναι επίσης «καλώς έφωδιασμένη δια τήν εύημερίαν καί τά άλλας πλευράς της ζωής». Προσέτι ή έννοια του «έξοχου είς τους ανθρώπους καί είς τήν κοινωνικοπολιτικήν όργάνωσιν » ανακλά το πνευμα της εποχής εις το οτι τίθεται μεγάλη έμφασις έπί της κοινωνικοπολιτικής τάξεως καί πειθαρχίας καί προβάλλει τους κινδύνους είς τήν πολιτισμένην κοινωνίαν, οι όποιοι είναι εγγενείς είς τήν κακήν διαχείρισιν καί είς τήν άπειθαρχίαν. Μεταξύ τών «βαρβάρων» οί όποιοι, μέ τά κριτήρια αυτά, παρουσιάζονται ώς πολιτισμένοι, είναι οί Αιγύπτιοι, αί πολιτειαι της Νοτίου 'Αραβίας καί της 'Ινδικής κοιλάδος, οί Τουρδητανοί της Βαιτικης καί ο'ι Νουμιδοί ύπό τόν Μασανάσσην καί τους διαδόχους αύτου. Μεταξύ αυτών οί όποιοι δέν δύναται νά χαρακτηρισθοΰν ώς πολισμένοι είναι οι περί τήν Μερόην Αιθίοπες, οί Βέρβεροι της Βορείου 'Αφρικής, πλείστοι λαοί της προ - Ρωμαϊκής 'Ιβηρικής καί όλοι οί βάρβαροι της βορείου Ευρώπης.
Subject:
Subject (LC):
