Et in Arkadia ego. Wege zu Jûlio Dinis (1839-1871)
Part of : Πλάτων : περιοδικό της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων ; Vol.ΙΓ, No.25-26, 1961, pages 165-183
Issue:
Pages:
165-183
Author:
Abstract:
Έν τη ανωτέρω υπό τον τίτλον : Et in Arcadia ego. Wege zu Jùlio Dims (1839—1871) δημοσιευομένη εργασία αυτού μετά πολλής φιλολογικής εμβρίθειας διαπτύσσει ό 'Ελβετός φιλόλογος κ. Μ. Hennicke προ τών οφθαλμών ημών τήν δια μέσου τών αίώνων έπί τήν διεθνή γραμματείαν, μάλιστα δέ τήν πορτογαλλικήν, έπίδρασιν τής ερωτικής πνοής και τών είδυλλιακών χρωμάτων τής ποιήσεως του 'Ανακρέοντος καί του Θεοκρίτου. Έν τέλει του ύμνου αυτου : Wanderers Sturmlied ομολογεί ο νεαρός Goethe τήν ύψηλήν έν τώ βίω σημασίαν τής ρήσεως του Πινδάρου : «έπικρατειν δύνασθαι». Έκδεδομένον το σώμα τή άπηνει δράσει τής ψύχρας θυέλλης του "Απριλίου, τοις πλήγμασι και τή καταδρομή χειμώνων καί έξαισίων άνεμων χωρεί προς άνεύρεσιν στέγης φυλακτηρίου και αμυντικής. Η ψυχή ουχι ευχερώς αποδέχεται τήν ταπείνωσιν και τήν ήτταν. Έν τω σημείω τούτω τής διχοστασίας και διαφοράς μεταξύ ολης και πνεύματος ανακύπτει προ τών οφθαλμών ημών το ευτονον σφρίγος του νεαρού ηνιόχου τών Δελφών, οστις δι’ άκαμπτου ισχύος και δεξιότητος θείας χωρεί νικηφόρος είς το τέρμα εύδόξου αγώνος. Τον Ανακρέοντα και τον θεόκριτον έθεώρησεν ό Γερμανός ποιητής μακρόθεν έν περιοχή τινι ξένη και άλλοτρία. 'Αμφότερους τους ποιητάς τούτους άντιπαρήλθεν ή «θύελλαν άναπνέουσα θεότης>. Έν τή τελευταία στροφή του έν λόγω ύμνου κροτουσιν οι τροχοί τής έπί τό τέρμα ταχέως χωρούσης αμάξης, ή μάστιξ του μεστού διαπύρου σπουδής νεανίου πλαταγει έν τή άτμοσφαίρα, κονιορτός δέ αίρεται είς τα ύψη. Σφοδρά και διάπυρος είναι του Πινδάρου ή ψυχή, μεστή ορμής ακάθεκτου, ως ακριβώς oι άπό τών υψηλών ορέων μετά πάταγου έπί τάς κοιλάδας κατερχόμενοι χείμαρροι. Αι δύο προηγούμεναι στροφαί τού ύμνου, αίτίνες άφιερουνται αντιστοίχως τώ Άνακρέοντι και τώ θεοκρίτω, παρέχουσιν ήμίν είκόνα εντελώς διάφορον και άλλοίαν, είκόνα ηδείας πραότητος και ηρεμίας. Παρά τίνα πτελέαν μετά ζεύγους περιστερών έπί του τρυφερού βραχίονος. έστεφανωμένος δι' έρασμίων ρόδων παίζει ό φιλανθής Ανακρέων" παρά τήν άκτήν της Συβάρεως έν μέσω δάσους αίγείρων και λευκών, παρά τάς κλιτυς τών ôpéow νεύει φιλίως ό ψάλτης τών μελισσών καΐ τοΰ μέλιτος, ό Θεόκριτος. Τήν περιοχήν ταύτην, ήν εύμόρφως προσδιορίζουσι δένδρα, δάση, άκταί, ορη, ουδεμία γραμμή αποτόμου αντιθέσεως καί ασυμφωνίας διασχίζει. Ή βουκολική διάθεσις τού θεοκρίτου συνέχει εκτενώς τάς «Έκλογάς» τού Βεργιλίου, καθά αυτός ούτος ο "Ρωμαίος ποιητής ομολογεί : Prima Syracosio digmata est ludere versu nostra neque erubuit silvas habitare Thalea. Έν τή ποιήσει του Βεργιλίου ελλείπει βεβαίως τό σικελικόν χρώμα, ελλείπει ή χαρίεσσα άπλότης καί ό ανεπιτήδευτος τρόπος τής αφελούς καί πρωταρχικής συμπεριφοράς, δι' ών χαρακτήρων μετ' ιδιαιτέρας γοητείας κοσμείται ή ελληνιστική ποίησις, ομως έν τή ποιήσει ταύτη τήν άντικειμενικήν πραγματικότητα καί τήν άλήθειαν του θεοκριτείου τοπίου αντικαθιστά" οίκεία τις φυσική περιοχή μετ' άβεβαίων τύπων καί άκαθορίστων σκιαγραφιών, ενθα διάθεσις ψυχής, ευπάθεια καί εύφωνος ευρυθμία αίρουσι καί καταλύουσι τό παρόν καί τήν πραγματικότητα, πνοή τις δέ σοβαρότητος περιβάλλει τα ιλαρά ποτέ ερωτικά παίγνια. 'Αξία Ιδιαιτέρας παρατηρήσεως είναι ή εν Bucol, Ι 51—58 παρεχομένη ήμίν ωραία εκείνη είκών έπιτερπους ύπό τα δένδρα αναψυχής τού γηραιού ποιμένος. Ό γέρων θα άπολαύη εκάστοτε συσκίου δροσερότητας' θα περιπίπτη είς κατάστασιν νάρκης καί υπνου ύπό τον ήπιον θρουν των ποιμενικών νομών, έφ' ών βομβουσιν αϊ μέλισσαι, καθ' ον χρόνον ο άνεμος φέρει έκ των απότομων υψωμάτων προς τα κάτω το άσμα τών αμπελουργών, αί δέ περιστεραι τρύζουσι επί της κορυφής υψηλών πτελεών. Ένταφθα διαπλουται ενώπιον ομών το ποιμενικον τοπίον της 'Αρκαδίας. Το τοπίον τουτο αποτελεί περιοχήν καταφυγής, ένθα ούδεμίαν σημασίαν πλέον έχουσιν oι τοπικοί καί oι χρονικοί περιορισμοί, επειδή ένταφθα πασαι αί μετά τής «γνήσιας» διαδικασίας του βίου συνδεδεμέναι τριβαί καί πληγαί αποβάλλονται καί δή καί ουτως, ώστε ο άνθρωπος να χωρή πλέον ενώπιον ημών ύπο τον πρωταρχικόν εκείνον τύπον αύτου, έν ω ό μυθος τουλάχιστον, ο μέγας εκείνος laudator temporis acti, χαρίζεται αύτω ώς βουκόλω, ποιμένι, άλιεί ή γεωργω άκακον καί άνέγκλητον χρηστότητα καί άγνείαν, είρήνην, έλευθερίαν καί δικαιοσύνην. Παρά Βεργιλίω αποτελεί το άρκαδικον τοπίον καί χώρον Ετι μυστικής τίνος μεσσιανικής βασιλείας, ήτις άρχεται δια τής γεννήσεως θείου τινός παιδός, οπερ θα κατακλείση τήν σιδηρδν έποχήν. "Ο Βεργίλιος έδωκε τή βουκολική ποιήσει τον ύπέργειον εκείνον καί τέλειον τύπον τής Ιδέας του θείου, οστις βραδύτερον εκτενώς έρρύθμισε τον πνευματικόν κόσμον του «ανθρωπισμού» (Humanismus). "Εν τινι τών «οπτασιών» (Visioni) αύτου παρέχει ήμίν ο Petrarca δια του ήδέος οφους αύτου, ύφ' ο νέον ευγενή τύπον άνέλαβεν ή παλαιά λατινική γλώσσα, εικόνας τής βουκολικής ποιήσεως του Βεργιλίου. Σκιόεν καί δροσερόν ήτο το εγγύς βράχου τινός τοπίον τα ήπίως κελαρύζοντα υδατα καλλιρρόου πηγής άφθόνως κατέκλυζον καί άνέψυχον τήν περιοχήν. Νύμφαι καί Μουσαι άνελάμβανον εις τα άσματα αυτών τον ρυθμον τών υδάτων. Έκει έκάθητο ό ποιητής ύπό τό κράτος διατελών όνειροπαθους μαγείας" ή θέα τών ώραιοτήτων τής φύσεως καί ή μυστηριώδης άκρόασις τών ήδυμελών τόνων τών διαρρεόντων υδάτων μετέφερον αυτόν εις τήν σφαιραν θείων οπτασιών Εν τινι στιγμή είδε, πώς ήνοιξεν ή γή καί κατέπιε τοπίον καί πηγήν. Έπί τη άπωλεία ταύτη οδυνηρόν είναι τής ψυχής τό άλγος, οπερ ευρίσκει περιπαθή έκφρασιν έν τοις ρυθμοις τ ο ν στίχων" ή άνάμνησις τών άφανισθεισών ωραίων εικόνων αποτελεί ενταύθα παρά τω Petrarca τό βάθρον τών υψηλών αύτου ποιητικών πτήσεων. "Εχομεν ένταφθα εικόνας αρκαδικού τοπίου έν συνδυασμω προς τήν ιλαρότητα χριστιανικών επαγγελιών. Τό άρχαιον άρκαδικόν τοπίον άναζή έν τή ποιήσει τών Πορτογάλλων ποιητών Λουΐζης Sigeia καί 'Ιουλίου Dinis. Ή Λουΐζα Sigeia έζη έν μέσω του κόσμου κλασσικών τύπων καί παραστάσεων, ύφ' ών εκτενώς συνέχονται καί ρυθμίζονται τα ώριμώτατα άσματα αυτής. Οι άνθρωπισταί έπαινουσι τά λατινιστί γεγραμμένα ποιήματα αυτής, τήν καθαρότητα καί εύγένειαν του οφους αυτής. Ώ ς κυρία τής αυλής τής Λισσαβώνος καί ώς διδασκάλισσα τής θυγατρός του βασιλέως τής Πορτογαλλίας Μανουήλ του A' Dona Maria κατέστη ή Λουΐζα Sigeia ταχέως τό κεντρικόν σημείον του μικρού εκείνου κύκλου τών «Λατίνων κυριών» (damas latinas), ών χάριν έγραψεν αυτη τήν ωδήν: Cintra, θάλασσα, γή καί βράχοι βυθίζονται έν τή ωδή ταύτη εις μίαν άτμόσφαιρα μαγικής διαφάνειας, ήτις μεγαλύνει τά αντικείμενα καί σμικρύνει τάς αποστάσεις "Ανθη καί ευώδεις βοτάναι κατακαλύπτουσιν έρασμίως τάς πεδιάδας. Δρυάδες καί Φαύνοι συμπλέκουσι ταύτα προς κατασκευήν στεφάνων. 'Ομοίως λαμπρω τροχω παταγεί καί καχλάζει τό εκ τίνος ρωγμής του βράχου έκρέον άφθονον ϋδωρ, οπερ γόνιμον καί εοκαρπον θά καταστήση τήν σκοτεινήν καί μελαγχολικήν κοιλάδα. Έν τή λίμνη λούουσιν αί Νύμφαι τά ώραια αυτών σώματα. Σκοτεινή μελαγχολία έπλήρου ομοίως καί τήν ψυχήν τής Λουΐζης Sigeia. Άπέθανεν έν πενία. Φθόνος καί διαβολή διέσεισαν έκ θεμελίων τήν θέσιν αυτής έν τή αυλή τής Λισσαβώνος. Ό κ. Hennicke ποιείται έν συνεχεία λόγον περί τής βουκολικής ποιήσεως του Πορτογάλλου ποιητου Sa de Miranda καί περί τής πορτογαλλικής έν γένει βουκολικής ποιήσεως, ήτις άνεπτύχθη καί ήνθησεν έν μέσω δακρύων ύπό τον ίσπανικόν ζυγόν (1580— 1640). Tò άρκαδικόν τοπίον διαπτύσσεται πάλιν ευρέως περί των οφθαλμών ημών, ώραιαι εικόνες του γεωργικού και του ποιμενικού βίου. Saudade είναι ο περιπαθής θρήνος δια τήν άπώλειαν της πατρίδος. Κατά τα μέσα του 19ου αίώνος ανθεί έν Πορτογαλλία ό «όωμαντισμός». Τα βλέμματα τών λογίων στρέφονται προς το παρελθόν, οπερ έλέγχουσιν ουτοι δεόντως, καθαίρουσι τον σίτον άπα τών άχυρων και άναλαμβάνουσι τούτον ως ζύμην προς δημιουργίαν του ιδίου αυτών πολιτισμού (Alexandre Herculano, Almeida Garrett, Castilho). 'Από τών πρώτων σελίδων του μυθιστορήματος του Jùlio Dinis : «Oι τρόφιμοι του Ιερέως» λαμβάνει αισθησιν ο αναγνώστης είδυλλιακών εΙκόνων αρκαδικού χαρακτήρος. Ό Μούλιος Dinis έδημιούργησε μυθιστόρημα μεστόν είδυλλιακών εικόνων, αιτινες εξελίσσονται έν τω βίω μικρού τίνος χωρίου της Πορτογαλλίας. Ητο Ιατρός τό επάγγελμα έπασχε παιδιόθεν έκ φυματιώσεως και άπέθανεν έν ηλικία 32 ετών. Τό βουκολικόν χρώμα της περιοχής άπέδωκεν ουτος δι'ασφαλούς γραφίδος. Ήρωικόν αγώνα διεξήγε κατά του φοβερού τραύματος, τής ασθενείας αύτου ώς Ιατρός κατέδειξε τήν δύναμιν αυτού προς τό «έπικρατειν», ή μοίρα ομως ανέκοψε τήν άποτελεσματικήν δρασιν τής δυνάμεως ταύτης. Δια τούτο άνεζήτει ό ποιητής καταφυγιον παρηγοριάς και λήθης είς τήν ονειρώδη σφαιραν τών ωραίων βουκολικών εμπνεύσεων και τής προσωπικής αύταρκείας, Ενθα έφαίνετο, οτι ελλείπει ό πόνος, ή λύπη, ό στεναγμός. ΚΩΝΣΤ. ΙΩ. ΜΕΡΕΝΤΙΤΗΣ
Subject:
Subject (LC):
