75-91

Διαπεριφερειακή πόλωση καί τριτονενοποίηση της κοινωνίας

• Lipietz, Alain

Η Μαρξιστική κριτική τής θεωρίας οικονομικής ανάπτυξης τού Rostow επέτρεψε να παρακαμφθεί η ιδέα τής βιομηχανικής «καθυοτερησης» ανάμεσα στις χώρες η τις περιφέρειες που επρόκειτο να ξεπεραστεί με τόν ερχομό τής «μετα-βιομηχανικής κοινωνιας>• Αντίθετα, είναι οι οικονομικές σχέσεις πού κατανέμουν σε κάθε στιγμή τον πλούτο, την εξουσία και τις εξειδικεύσεις μέσα στον χώρο Μήπως ισχύει τό ίδιο και στην περίπτωση τών τριτογενών δραστηριοτήτων. Ι. Η «επέκταση του τριτογενή» Πίσω από τήν ασάφεια τοϋ όρου κρύβονται ποικίλες δραστηριότητες, οι μέν προκαπιταλιστικες (τριτογενής «αρχαϊκός»), οι δέ (τριτογενής «μοντέρνος») εξελισσόμενες στα πλαίσια τής καπιταλιστικής διαίρεσης τής εργασίας, ε ί τε μέσα στις ίδιες τις βιομηχανικές επιχειρήσεις (τριτογενής «εσωτερικός») είτε σαν ανεξάρτητες δραστηριότητες (τριτογενής «εξωτερικός») Η ανάπτυξη τοϋ μοντέρνου τριτογενή είναι ο αντίποδας τής άπο-ειδίκευσης τής βιομηχανικής εργασίας καί αυτή ή πόλωση έχει καί μία χωρική διάσταση (Παρίσι/ Επαρχία). Μέ τήν σειρά της ή διαίρεση τής εργασίας μέσα στον τριτογενή τομέα επιτρέπει έναν αναδιπλασιασμό τής διπλής πόλωσης. II. Η περιφερειακή διάσταση τής εξέλιξης του καπιταλισμού στή Γαλλία. Η άνιση ανάπτυξη τών Γαλλικών περιφερειών προκύπτει άπό μιά ιστορική διαδικασία. Πριν άπό τό 1945 βασίζεται σέ μιά διακλαδική εξειδίκευση (γεωργία/βιομηχανία). Αργότερα ή γρήγορη ενσωμάτωση τής μικρής αγροτικής εμπορευματικής παραγωγής διαμορφώνοντας νέες περιοχές εργατικής δύναμης προσφέρει στό μονοπωλιακό κεφάλαιο τών έπί μέρους βιομηχανικών κλάδων τή δυνατότητα νά ανασυντάξουν τά παραγωγικά τους κυκλώματα σέ τριών τύπων περιφέρειες: Ι: σύλληψη-διεύθυνση, II: εξειδικευμένη μεταποίηση, III: μή ειδικευμένη συναρμολόγηση, ενώ παράλληλα αγνοούν ένα IV τύπο περιφέρειας. Η στατιστική επαλήθευση ολοκληρώνει αυτή τήν εικόνα. III. Οι περιφερειακές διαφορές τών τριτογενών απασχολήσεων ' Η ανάλυση αναφέρεται στις τριτογενείς δραστηριότητες μέ βάση τό υλικό τής απογραφής τοϋ 1975 καί τήν κατάταξη της σέ τομείς καί ειδικεύσεις. Από εκεί προκύπτει: - Η εξαιρετικά έντονη πόλωση Παρισιού/'Επαρχίας, καθώς ή περιοχή τού Παρισιού μονοπωλεί τά «τριτογενή» καθήκοντα τής σύλληψης καί τής οικονομικής διεύθυνσης καί αναδεικνύεται σέ μιά «περιφέρεια τύπου Ι». - Οι διαφοροποιημένες προοπτικές τών παλιών βιομηχανικών πόλεων, άπό τήν περιφέρεια τής Λυών (αντίποδας τού Παρισιού) ώς τόν Βορρά πού απογυμνώνονται άπό εξειδικευμένο τριτογενή καί περνώντας άπό τήν περισσότερο αυτόνομη Αλσατία. Αυτές οί διαφορές χαρακτηρίζουν τις παραλλαγές στην κατάσταση τών «περιφερειών τύπου II». - Οι προοπτικές τών παλιών αγροτικών περιοχών προκύπτουν από την τάση τής «μη-, ειδικευμένης τριτογενοποίησης» παράλληλα μέ την «βιομηχανική απο-ειδίκευση» τών περιφερειών τύπου III. - Oi ηλιόλουστες περιφέρειες του τύπου IV χαρακτηρίζονται άπό τήν συνύπαρξη ενός αρχαϊκού τριτογενή και ενός μικρού μεγέθους εξειδικευμένου τριτογενή πού αντιστοιχούν στην χωροθέτηση ορισμένων δραστηριοτήτων πνευματικής εργασίας μή ενσωματωμένων στην περιφερειακή οικονομία. Συμπερασματικά, ή πόλωση τών τριτογενών δραστηριοτήτων απομιμείται τήν πόλωση τών βιομηχανικών δραστηριοτήτων και έρχεται νά αντικαταστήσει τήν παλιά διακλαδική διαφοροποίηση τών περιφερειών Συνολικά, στην μεταπολεμική περίοδο διαπιστώνεται ή διεύρυνση τών ανισοτήτων στό επίπεδο τών εξειδικεύσεων.

• Social Sciences

• Κοινωνικές επιστήμες

Repris ICI avec Γ aimable autorisation de L Espace Géographique (Paris, Doin éditeurs, 8 place de Γ Odèon, 75006 Paris), t. IX, 1980, n°1. p. 33-42

1. Beru, (1975): L emploi tertiaire et les régions, Polygraphie, Pans.Bricquel, V.(1976): «Dépendance et domination économique interrégionale», Economie et Statistique, n 80.Durrieux, B. (1974): «La décentralisation des emplois est surtout le fait de Γ industrie», Economie et Statistique, n 62.Freyssenet M. (1977): La division capitaliste du travail, Paris: Savelli.Gaspard M. (1975): «Comment se déterminent les structures d' emploi des établissements industriels?» Economie et Statistique, n 67.Hannoun M., et Temple P. (1975): «Les facteurs de création et de localisation des unités de production» Economie et Statistique, n 68.Lipietz A. (1975): «Structuration de Γ espace, problème foncier et aménagement du territoire», Environment and Planning A, vol. 7, p. 415-425.Lipietz A. (1977): Le capital et son espace, Paris: Maspéro.Lipietz A. (1978): «La dimension régionale du développement du tertiaire», Travaux et Recherches de Prospective, n 75.Lipietz A. (1979): Crise et inflation: pourquoi?, Paris: Maspéro.Pumain D. (1976): «La composition socio-professionnelle des villes françaises: essai de typologie par analyse de correspondance et classification automatique», L' Espace Géographique, n 4, p. 227-238.Quelennec M. (1973): «Différences et ressemblances entre régions françaises», Les Collections de Γ INSEE, R12.Thévenot L. (1977):«Les catégories sociales en 1975: Γ extension du salariat», Economie et Statistique, n91.