Choreios Alogos [Χορείος "Αλογος]. : Contemporanéité et protohistoire dans la rythmique musicale.
Part of : Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας ; Vol.20-21, 1967, pages 171-184
Issue:
Pages:
171-184
Parallel Title:
Χορείος "Αλογος : Συγχρονικότης καί πρωτοϊστορία είς τήν μουσικήν ρυθμικήν
Author:
Abstract:
Ό συγγραφεύς εν αρχή της μελέτης του επιζητεί να επισυρη τήν προσοχήν τών ερευνητών εις το ζήτημα της συνεχείας της δημώδους ρυθμικής μουσικής εις τους λαούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Άντικείμενον έρευνης ενταύθα είναι ό ρυθμος είς τρεις χρόνους, εξ ών ό εις είναι μακρύτερος μιας ύπομονάδος (sous - unité). '() ρυθμικός τύπος ουτος αποτελεί μέρος του συστήματος, το όποιον τουρκιστί καλείται «άκσάκ», χαρακτηρίζεται δ’ εκ τής χρήσεως δυο θεμελιωδών διαρκειών εις άμοιβαίαν σχέσιν ευρισκομένων, ήτοι 2 : 3 ( J προς JJ ), άπαντα δέ εις όλους τους λαούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ώς και εις τους τής εγγύς Ανατολής. Εϊς την ρουμανικήν δημώδη μουσικήν ευρίσκεται ύπο δυο μορφάς' α) την αναπαιστικήν ( J J Jl ) καί β) τήν δακτυλικήν ( J J ). Έ ν Βουλγαρία ό ύπο έξέτασιν ρυθμός υπάρχει ευρέως διαδεδομένος ιδία εις τους χορούς. Έν Γιουγκοσλαβία είναι λίαν γνωστός προ πάντων εις τήν περιοχήν τών Σκοπίων ύπο την δακτυλικήν του μορφήν, ή οποία χαρακτηρίζει τήν μουσικήν του κέντρου της νοτίας βαλκανικής χερσονήσου. Έν 'Αλβανία ωσαύτως επικρατεί ή δακτυλική μορφή, άπαντώσα συχνά εις άσματα και χορούς του παρελθόντος και του παρόντος. Έν Ελλάδι ό ρυθμός «άκσακ» είναι επίσης αρκετά γνωστός εις τάς βορείας περιοχάς τής χώρας, ένθα είς χορούς, ώς τò μαντηλάδο καί σίτνιτσα, γίνεται χοήσις τής άναπαιστικής, ενώ εις τον κοπανιόταν χορόν τής δακτυλικής μορφής. Ώς προς τον καλαματιανοί•, χορόν εξ επτά χρόνων, ό συγγρ. παρατηρεί ότι ουτος ενίοτε εκτελείται εις λίαν γοργον ρυθμόν, διό καί είναι επιτετραμμένον να τον τοποθετήσωμεν εϊς τον ρυθμον : άκσάκ. Οι πλείστοι όμως τών καλαματιανών χορών, ώς παρατηρεί ό συγγραφεύς, εξελίσσονται εις ρυθμόν, ό όποιος σπανίως υπερβαίνει το κατώφλιον του συλλαβικού συστήματος. Τοϋτο δεικνύει οτι είναι χορός επτά χρονικών μονάδων (χρόνοι πρώτοι), ούτω δέ δέν σύγκειται έξ άνισων πρώτων χρόνων, ώς είναι τό σύστημα: άκσάκ. Εις τήν βόρειον Ελλάδα πλην τών χορών απαντούν έτι και εθιμοτυπικά άσματα είς τον έν λόγω ρυθμόν. Ανάλογος ρυθμική μορφή άπαντα πλατυτερον εις τάς ανατολικός περιοχάς τής Τουρκία;, ένθα χορός, ύπο το ονομα «χορόν», έπιχωριάζων έν Πόντω, ειναι κατά τον συγγρ. ανατολικής, προτουρκικής, προελεύσεως. 'Υπέρ τής απόψεως ταύτης συνηγορεί ή παρουσία του έν λόγω ρυθμου καί παρά τοις Άρμενίοις, ενώ είναι τελείως άγνωστος εις τήν δημώδη μουσικήν του 'Αζερμπαϊτζάν. 'Ανατολικής προελεύσεως, κατα τον συγγρ., είναι καί οί Ποντιακοί χοροί λάζικο, σέρα, λετζίνα κ. ά., εις τους οποίους χρησιμοποιείται ό ρυθμός «άκσάκ». Ό συγγραφεύς ακολούθως, θέτων το ερώτημα περί τής καταγωγής του έν λόγω ρυθμου και χρησιμοποιών το ονομα «ούσονλ μάνδρα» (ρυθμός μάνδρα), τό όποιον «παντα εις τήν τουρκικήν μουσικήν, πορατηρει ότι ή λ. μάνδρα, άπαντώσα εϊς τόν Σοφοκλέακ«ί εις τόν Θεόκριτον, έχει διατηρηθή εις τήν δημώδη ελληνικήν, εκ τής οποίας αυτη μετεδόθη μέ τήν αυτήν ή παραπλησίαν έννοιαν εις διαφόρους ρωμανικός γλώσσας (Ιταλικήν και ίσπανικήν), διεσώθη δ' ωσαύτως και εις τάς περισσότερος βαλκανικός. 'Ακολούθως ό συγγρ., αναφερόμενος εϊς τά 'ρυθμικά στοιχεία» του Άριστοξένου και παραθέτων σχόλια περί διαφόρων αρχαίων ελληνικών ρυθμικών μορφών, εξ ων καί ό χορείος άλογος, δηλαδή ό τροχαίος άλογος, καταλήγει εις το συμπέρασμα οτι ό ρυθμός άκσάκ, τοΰ οποίου ό πρώτος ή ό τελευταίος χρόνος είναι μακρύτερος (άλογος), ήτο γνωστός και έγίνετο χρήσις αύτου ύπό τών αρχαίων Ελλήνων παλαιότερον τών ελληνιστικών χρόνων. Ό συγγρ. προς στήριξη της γνώμης του ταύτης παραπέμπει ου μόνον εις σχετικάς μαρτυρίας αρχαίων συγγραφέων, οίον του Άριστοξένου, Διονυσίου Άλικαρνασσέως, 'Αριστείδου Κοϊντιλιανοΰ κ. ά., αλλά καί είς γνωμας νεωτέρων μουσικολόγων, ώς τών Κ. Westphal, Gcvaert, Θρασυβ. Γεωργιάδου κλπ. Αί διάφοροι μορφαί του άκσάκ (χορείου αλόγου) είς τήν περιοχήν των Καρπαθίων καί τής 'Ανατολής υποστηρίζει ό συγγρ. ότι ειναι αυτόχθονες και ουχί έπείσακτοι, ύπήρχον δ' ένταΰθα πρό τής έλευσεως και εγκαταστάσεως διαφόρων νεωτέρων λαών εις τόν χώρον τής βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ουτως διαπιστούται ιστορική συνέχεια «ορισμένων ρυθμικών στοιχείων εις τήν δημώδη βαλκανικήν μουσικήν έκ τής κλασσικής ελληνικής αρχαιότητος. Τά στοιχεία όμως ταυτα υπέστησαν διάφορον έξέλιξιν εις τήν βαλκανικήν καί άνατολικήν μουσικήν, εις τήν οποίαν προσέλαβον ποικίλας μορφάς, αναλόγως προς τόν πολιτισμών εκάστου λαού
Subject:
Subject (LC):
